Film Analizi: Öldüren Cazibe

Künye

• Yönetmen: Adrian Lyne
• Yıl: 1987
• Süre: 120 Dakika
• Oyuncular: Michael Douglas, Glenn Close, Anne Archer
• Türü: Dram, Gerilim

Konu

Dikkat! Bu analiz spoiler içerir.
Dan ve eşi bir partiye katılırlar. Dan partide Alex ile tanışır ve hikaye başlar. Daha sonra tesadüf olarak bir sokakta karşılaşan Dan ve Alex bir kahve için otururlar ve oldukça akıcı bir sohbete kapılırlar. Dan, eşinin olmadığı bir hafta sonu Alex ile kaçamak bir ilişki yaşar. Ailesi dönünce bu işe son vermeyi düşünür fakat Dan için işler pek de planladığı gibi gitmez. Alex ilişkinin devam etmesinde ısrarcıdır, Dan ise bir o kadar bitirme taraftarıdır. Hatta Dan eve gitmek istediğinde bileklerini kesmeye çalışacak kadar ileri gider. Alex, Dan tarafından reddedildikçe sınırları giderek zorlar.
Alex sınırlarını öyle bir zorlar ki hamile olduğunu ve çocuğu doğuracağını söyler. Kimliğini gizleyerek Dan’in eşi ile tanışır ve gizlice evlerine girer. Tehditlerin boyutu arttıkça Dan huzursuzlaşır ve olan biteni eşine anlatır. Eşi ile Dan bu durumu kendi içlerinde çözüp kapatırlar ve bu Alex için bardağı taşıran son damla olur. Bıçak ile birlikte Dan ve eşinin evine girerek saldıran Alex, önce Dan tarafından boğularak öldürülmeye çalışılır ama başarısız olur. Dan’in eşi son çare olarak Alex’i silahla öldürür.
Alex belki de farketmeden hikayenin kötü karakteri olur.

Borderline Kişilik Bozukluğu

Borderline Kişilik Bozukluğu (BPD), diğer adı ile Sınırda Kişilik Bozukluğu, kişinin kendisi ve başkaları hakkında düşüncelerinin ve hislerinin tutarsızlığının günlük yaşamını, ilişkilerini ve hayatının birçok alanını etkileyebilen bir bozukluktur. Duygusal dengesizlik, sürekli boşluk hissi, benlik algısının bozuk olması, kendine zarar verme davranışları ve belirgin intihar eğilimi, ilişkilerinde dengesizlik, bağlanma problemleri ve dürtü kontrolünün olmaması özelliklerini içeren bir bozukluktur. Bölme savunma mekanizmasını çok sık kullanırlar ve iyi kötü arasında denge kuramadan keskin geçişler yaparlar.
Filmde Dan kendi evine gitmek istediğinde Alex’in bu gidişi engellemek için yaptığı davranışları, terk edilme korkusunu, bileklerini keserek kendine zarar vermesini böylelikle de intihar eğilimini anlayabiliyoruz. Alex’in yasak aşk olarak ilişkiyi sürdürme isteği dengesiz ilişki göstergesi olarak karşımıza çıkıyor. Bu kişilik bozukluğunun ortaya çıkmasında genetik yatkınlık, nörobiyolojik ve çevresel faktörler etkendir. Özellikle çocuklukta ebeveynler tarafından reddedilme, yok sayılma ve dengesiz ilişkiler de tetikleyici olabilmektedir.

Kaygılı Bağlanma

Filmde Alex’in davranışları seyirciye takıntı gibi geçse de, Alex ilişkilerinde kopma yaşayan ve kaygılı bağlanma stiline sahip bir karakterdir. Kaygılı bağlanmanın en belirgin özelliği olan hem reddedilme hem de bağlılık arasında dengeyi kuramama ve şüphe etme Alex karakteri tarafından yansıtılmaktadır. Kaygılı bağlanmanın terk edilmemek için her şeyi yapabilecek tarafı ile Borderline’ın sınır bilmez tarafı birleşince ortaya gözü hiçbir şey görmeyen bir karakter çıkmış. Alex bir yandan yalnızlığa tahammül edemezken diğer yandan derin bir güvensizlik hissini de yansıtıyor.
Karakter aynı zamanda reddedilme hassasiyetinin altında yatan yalnız kalmaya karşı duyulan korkuyu da göstermektedir.. Dan ile aslında pek de bir şey paylaşmayan Alex, Dan’i idealize ederek zihninde farklı bir karaktere büründürüyor. Bu yüzden de ayrılma ve yalnız kalma korkusu çok daha fazla tetikleniyor.
Bu kaygılı bağlanmanın temelinde Alex’in çocukluğunda babasını kaybetmiş olması yatar. Alex’in babası ile olan geçmiş ilişkisine dair ayrıntı gösterilmese de babasını kaybetmesinin etkileri filmde sık sık vurgulanmıştır. Bu yüzden terk edilmeden terk etmeli çünkü terk edilme ona hem babasının ölümünü hatırlatmakta hem de kaygısını tetiklemektedir.

Elektra Kompleksi

Filme analitik çerçeveden bakacak olursak Elektra Kompleksi’nden bahsedebiliriz. Kız çocuklarının babaya daha düşkün, anneyi ise imgesel olarak rakip gördükleri bu handikap, 3 – 6 yaş arasında ortaya çıkar. Kız çocuklarının cinsel organlarını daha iyi tanımaya başladığı bu dönemde penisinin olmadığını fark etmeleri anneye karşı öfke (penisinin olmamasının sebebi olarak anneyi görmeleri nedeniyle), babaya karşı ise hayranlık ortaya çıkarır. Bu süreç sağlıklı atlatıldığında çocuk annenin sevgisini kaybedeceği korkusu ile anne ile özdeşleşir. Alex belki de babasını bu dönemde kaybetmişti. Anneye duyduğu öfke ve babaya olan aşkı sanki hala o günkü gibi. Filmde Alex’in söylediği bir söz dikkat çekicidir: ‘Neden ilginç erkekler hep evli erkekler?’. Baba karakteri çocuk için güçlü ve başarılı bir karakterdir. Alex de hep güçlü ve genellikle evli karakterlerle ilişki kurar.

Sonuç

Borderline Kişilik Bozukluğu kişinin iyi ve kötü arasındaki dengeyi kuramadığı, griyi göremediği bir durumdur. Alex’in baba meselesi bize az detay sunsa da, olayı anlayabileceğimiz ipuçları verir. Son sahnede banyoda ölü bir şekilde yatan Alex, savaşını son nefesine kadar sürdürdüğünü seyirciye kanıtlıyor gibidir.

Gaye Yüksekdağ | Psikolog

Kaynaklar

• Durak Batıgün A., Büyükşahin A., (2008). Aleksitimi: Psikolojik Belirtiler ve Bağlanma Stilleri. Klinik Psikiyatri. 11. 105-114. 16 Şubat 2023 tarihinde https://jag.journalagent.com/kpd/pdfs/KPD_11_3_105_114.pdf adresinden erişildi.
• Khann M, Haider K,. (2015). Girls’ First Love; Their Fathers: Freudian Theory Electra complex. Research Journal of Language, Literature and Humanities. 2(11). 16 Şubat 2023 tarihinde https://citeseerx.ist.psu.edu/document?repid=rep1&type=pdf&doi=ab3a4a6c88ccf72c56b03cedfdc2960b9bc68b11 adresinden erişildi.
• Pulat F. (2019). Aktarım Odaklı Psikoterapinin Borderline Patolojilere Bakışı. Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi. 16 Şubat tarihinde https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/616046 adresinden erişildi.
• Yıldızhan E, (2016). Bağlanma Teorisi ve Bağlanma Bozukluklarına Genel Bir Bakış. Anadolu Klin. 16 Şubat 2023 tarihinde https://www.acarindex.com/pdfler/acarindex-2bfe89e331712dfce03a96413251c99f.pdf adresinden erişildi.