KENDİNİ GERÇEKLEŞTİREN KEHANET

(Self-Fulfilling Prophecy), Bu kavram, bir kişinin ya da grubun belirli bir inanca ya da beklentiye sahip olmasının, o inanç ya da beklentinin gerçekleşmesine yol açacak davranışlar sergilemesine neden olmasını ifade eder. Bu kavram, bireylerin veya grupların bir durum hakkında sahip oldukları önyargıların veya beklentilerin, sonuçları nasıl şekillendirdiğini gösterir. Sosyal psikoloji ve sosyoloji alanlarında önemli bir kavramdır.

Kavramın temel özelliklerinden bahsedelim:

Başlangıç İnancı veya Beklentisi: Kişi ya da grup, belirli bir durum ya da olay hakkında bir inanca ya da beklentiye sahiptir. Bu inanç ya da beklenti, genellikle doğru olmasa da bir şekilde gerçekmiş gibi kabul edilir.

Davranışların Şekillenmesi: Bu inanç ya da beklenti, kişilerin davranışlarını etkiler. İnsanlar, inançlarına uygun davranışlar sergilerler. Örneğin, bir öğretmen, bir öğrencinin başarısız olacağını düşünürse, bu düşünce öğretmenin öğrenciye karşı tutumunu etkileyebilir ve öğrenciye daha az destek verebilir.

Sonuçların Gerçekleşmesi: Kişinin ya da grubun sergilediği bu davranışlar, başlangıçtaki inanç veya beklentiyi doğrulayan sonuçlar doğurur. Öğrencinin başarılı olamayacağını düşünen öğretmenin bu yönde davrandığını varsayarsak, bu durum öğrencinin gerçekten başarısız olmasına yol açabilir.

Kehanetin Güçlenmesi: Sonuçların, başlangıçtaki inanca ya da beklentiye uygun olarak gerçekleşmesi, bu inancı pekiştirir ve sonraki durumlarda da benzer sonuçların ortaya çıkmasına neden olabilir.

Pygmalion Etkisi: Bir öğretmenin, belirli bir öğrencinin başarılı olacağına inanması (Pygmalion etkisi), bu inancın öğrencinin performansını olumlu yönde etkilemesine yol açabilir. Öğrenciye daha fazla ilgi ve destek gösterildiğinde, öğrenci gerçekten de başarılı olabilir.

Borsa: Bir yatırımcı kitlesinin belirli bir hissenin yükseleceğine inanması ve bu hisseyi satın alması, talebin artmasına ve hisse fiyatının yükselmesine neden olabilir. Bu durumda, yatırımcıların başlangıçtaki inancı gerçekleşmiş olur.

Toplumsal Beklentiler: Bir toplumun belirli bir grup hakkında sahip olduğu olumsuz önyargılar, o grubun toplum tarafından dışlanmasına ve dolayısıyla bu olumsuz beklentilerin gerçekleşmesine neden olabilir.

Kendini gerçekleştiren kehanet, toplumsal ve bireysel düzeyde güçlü bir etkiye sahiptir. Bu kavram, bireylerin ve toplumların inançlarının, gelecekteki olayları ve davranışları nasıl şekillendirebileceğini gösterir. Bu yüzden, pozitif ya da negatif beklentilerin farkında olmak ve bunların nasıl gerçekleşebileceğini anlamak önemlidir.

David J. Schwartz’in şu sözleri ile kendi kendini gerçekleştiren kehaneti özetleyelim:

“Bir şeyin imkânsız olduğuna inanırsanız, aklınız bunun neden imkânsız olduğunu size ispatlamak üzere çalışmaya başlar. Ama bir şeyi yapabileceğinize inandığınızda, gerçekten inandığınızda, aklınız yapmak üzere çözümler bulma konusunda size yardım etmek için çalışmaya başlar.”