Aydın

Et44...jFvu
27 Jan 2024
23

Bu madde şehir hakkındadır. İl için Aydın (il) sayfasına bakınız. Başlığın diğer anlamları için Aydın (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
AydınŞehir

Yukarıdan aşağıya: Aydın AnıtıTralleisAfrodisiasDidimApollon TapınağıKuşadası

Aydın'ın Türkiye'deki konumu

Aydın (il) haritası

Aydın


Türkiye haritasında göster
Avrupa haritasında göster
Tümünü göster

Koordinatlar: 37.728333°K 27.937222°D

ÜlkeTürkiyeİlAydınİlk yerleşimMÖ 3. binyılİdare • TürBelediye başkanı-meclis • OrganGenişlet
Belediye meclisi
 • Belediye BaşkanıÖzlem Çerçioğlu (CHP)Rakım64 mEn alçak nokta0 m (0 ft) • Sıra.Zaman dilimiUTC+03.00 (TRS)Posta kodu09XXX
Alan kodu256ISO 3166 koduTR-09Plaka kodu09GSYİH (nominal)2018[1]• Toplam₺35,2 milyar (21.)• Kişi başı₺32.362 (40.)İGE (2013) 0,541[2]

düşük · 24.İklimCsa[3]Resmî site

Aydın Büyükşehir Belediyesi

AydınTürkiye'nin Aydın ilinin merkezi olan şehirdir. Ege Bölgesi'nde yer alan, turizm ve tarım açısından en gelişmiş illerdendir.

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Aydın'ın eski isimleri Tralleis ve Güzelhisar olup 14. yüzyılda Anadolu Beylikleri döneminde kurulan Aydınoğulları beyliği döneminde ismi Aydın olarak değişmiştir. Herodot, Aydın ili ile ilgili “Bizim yeryüzünde bildiğimiz en güzel gökyüzünün altı ve en güzel iklimin bulunduğu yer” demiştir. Evliya Çelebi ise “Dağlarından yağ, ovalarından bal akar” demiştir.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Aydın; çeşitli uygarlıklara ev sahipliği yapmış, Antik Çağda AfrodisiasMiletDidymaNysaPrieneMagnesia gibi önde gelen kentlerdir. Bugünkü Aydın, Tralleis Kenti ile birlikte MÖ 2500 yılında Hititler zamanında gelişmiş, 8. yüzyılda Lydia zamanında da en parlak çağını yaşamıştır. Selçuklu Hanedanıyla birlikte Türk uygarlığının kültür varlığı ve eserleriyle donatılmıştır.
Aydınoğulları zamanında şehrin adı Aydın Güzelhisarı olmuş, daha sonra Aydın adını almıştır. 1811’de İzmir, Saruhan (Manisa), Menteşe (Muğla), Antalya, Isparta sancaklarını kapsayan eyaletin merkezi oldu. Kurtuluş Savaşından sonra 1923 yılında Aydın müstakil vilayet olmuştur.

Cumhuriyet dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

1987 yılında çıkarılan 3392 sayılı kanun ile Buharkent ve İncirliova,[4] 1990 yılında çıkarılan 3644 sayılı kanun ile de KarpuzluKöşk ve Yenihisar ilçeleri kuruldu.[5] Yenihisar ilçesinin adı 1997 yılında 4235 sayılı kanun ile Didim olarak değiştirildi.[6] 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile merkez ilçe kaldırılarak aynı sınırlara sahip Efeler ilçesi kuruldu. Yine aynı kanun ile Aydın'da sınırları il mülki sınırları olan büyükşehir belediyesi kuruldu ve 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesi çalışmalarına başladı.[7]

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Daralt
 Aydın iklimi AylarOcaŞubMarNisMayHazTemAğuEylEkiKasAraYılEn yüksek sıcaklık (°C)23,225,232,435,440,244,444,643,843,337,830,725,944,6Ortalama en yüksek sıcaklık (°C)13,214,717,922,528,133,336,135,732,026,219,714,624,5Ortalama sıcaklık (°C)8,29,311,815,820,925,928,427,623,518,413,39,617,7Ortalama en düşük sıcaklık (°C)4,34,96,710,014,218,120,520,216,712,78,75,811,9En düşük sıcaklık (°C)−7,6−5,4−5−0,84,68,413,411,87,62,0−2−5,3−7,6Ortalama yağış (mm)108,693,870,452,936,513,53,92,313,144,283,9120,9644Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü[8]

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu veriler Aydın ilinin şehir merkezinin nüfus verileridir. İl nüfusu için Aydın (il) sayfasına bakınız.
YılToplamŞehirKır1927[9]70.73311.97858.7551935[10]92.98815.08677.9021940[11]99.81917.73282.0871945[12]105.15518.50486.6511950[13][a]75.10020.16154.9391955[14]89.87727.39162.4861960[15]105.02735.52769.5001965[16]123.32243.48379.8391970[17]135.20850.56684.6421975[18]154.27159.57994.6921980[19]173.91874.02199.8971985[20]201.44890.449110.9991990[21][b]165.712107.01158.7012000[22]208.341143.26765.0742007[23]231.884168.21663.6682008[24]235.376171.24264.1342009[25]243.037179.42563.6122010[26]251.891188.33763.5542011[27]255.292191.03764.2552012[28]259.786195.95163.835
2012 yılında Aydın büyükşehir statüsü kazanıp ilin tamamı büyükşehir sınırlarına girmiştir ve merkez ilçenin ismi Efeler olarak değiştirilmiştir.

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Şehrin ekonomisinin temelini tarım, hayvancılık ve turizm oluşturur. Aydın ili, 2018 yılı verisine göre gayri safi yurt içi hasıla bakımından ₺35,2 milyar ile ülkenin yirmi birinci büyük ilidir.[1] Kişi başına düşen gelirde ise ₺32.362 ile kırkıncı sırada yer almaktadır.[1] 2013 yılı İnsani Gelişme Endeksi verisine göre Aydın, elde ettiği 0,541 puanla yirmi dördüncü sırada yer aldı.[2]

Tarım ve hayvancılık[değiştir | kaynağı değiştir]

Aydın; yağlık zeytinincirkestanekereviz üretiminde Türkiye’de 1. sırada, pamuk ve çilek üretiminde ise 2. sırada, taze börülce ve sofralık zeytin üretiminde 3. sırada yer almaktadır.[29]

Sanayi[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarım, gıda, tekstil ürünleri, makine ve ekipman, otomotiv yan sanayi, beyaz eşya üretimi Aydın ilinin sanayisinin ana kalemlerindendir.

Turizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Millî Parkı
Turizm, tarımdan sonraki ikinci önemli gelir kaynağıdır. Yaklaşık 680 konaklama tesisinde 78.000 yatak kapasitesi bulunmaktadır. Ayrıca Kuşadası'nda 54.000, Didim'de 42.000 yazlık konut bulunmaktadır. 2011 yılında 5,5 milyon turist Aydın iline gelmiştir. Dilek Yarımadası Milli ParkıKuşadası ve Didim plajları önemli sahillerdir.
İlde 10 müze bulunmaktadır. Bunlar; Adnan Menderes MüzesiAydın Arkeoloji MüzesiYörük Ali Efe MüzesiAfrodisias MüzesiKaracasu Etnoğrafya MüzesiMilet MüzesiÇine Kuvâ-yı Milliye Müzesi, Çine Arıcılık Müzesi, Nazilli Etnoğrafya Müzesi ve Kuşadası Zeytin ve Zeytincilik Müzesi'dir.
Ören yerleri açısından da oldukça zengindir. Bunlar; Afrodisias (Karacasu), Alabanda (Çine), Alinda (Karpuzlu), Apollon Tapınağı (Didim), Gerga (Çine), Harpasa (Nazilli), Magnesia (Ortaklar), Mastaura (Nazilli), Milet (Didim), Nysa (Sultanhisar), Priene (Söke) ve Tralleis (Efeler)'dir.

Kültür[değiştir | kaynağı değiştir]

Mutfak[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Aydın mutfağı

Ağız[değiştir | kaynağı değiştir]

Halk Aydın ağzı konuşmaktadır. Nazal n (ñ) sesi kullanımı ve r sesinin yutulması belirgin özellikleridir.

Türküler ve halk oyunları[değiştir | kaynağı değiştir]

Vikikaynak'ta Kategori:Aydın türküleri
ile ilgili metin bulabilirsiniz.
Yöreye ait Zeybek dansları ve zeybek müzikleri bulunmaktadır.

Kardeş şehirler[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Germencik ve Koçarlı ilçelerinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
  2. ^ İncirliova ve Köşk ilçelerinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c Özkul, İsmet (25 Aralık 2019). "81 ilin 2018 yılı GSYH ve büyüme karnesi"Dünya. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020.
  2. ^ a b "Türkiye'de İllere Göre İnsani Gelişme Endeksi". dergipark.org.tr. Ocak 2017. 21 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2019.
  3. ^ "Köppen-Geiger İklim Sınıflandırmasına Göre Türkiye'nin İklim Tipleri". dergipark.org.tr. Temmuz 2017. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2019.
  4. ^ "Kanun No. 3392" (PDF). 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Eylül 2014.
  5. ^ "Kanun No. 3644" (PDF). 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Eylül 2014.
  6. ^ "Kanun No. 4235" (PDF). 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Eylül 2014.
  7. ^ "Kanun No. 6360". 16 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2014.
  8. ^ "Resmî İstatistikler - Aydın"Meteoroloji Genel Müdürlüğü. 19 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2016.
  9. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
  10. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
  11. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
  12. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
  13. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
  14. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
  15. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
  16. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  17. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  18. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  19. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  20. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  21. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  22. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  23. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  24. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  25. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  26. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  27. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  28. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.


Get fast shipping, movies & more with Amazon Prime

Start free trial

Enjoy this blog? Subscribe to sude

1 Comment