KOÇ HOLDİNG TARİHÇESİ

BhLa...TpKz

15 Jan 2024

177

Koç Topluluğu’nun tarihi; cesur adımlar, başarılı girişimler ve ilklerle dolu.

Kurucu: Vehbi Koç

Koç Topluluğu’nun varoluş ilkesi, Vehbi Koç’un 1960 yılında yöneticilerine hitaben yaptığı konuşmasındaki şu sözlerde saklı : “Unutmayınız! Devletimiz ve ülkemiz var oldukça biz de varız!”

Kuruluş ve Gelişim

1917 yılında henüz 16 yaşındayken, babasını bir bakkal dükkanı açmaya ikna eden Vehbi Koç (1901 – 1996), ticaret hayatına Ankara’da başlar.

Bugünkü Koç Topluluğu’nun ilk adımlarının atıldığı bu küçük iş yeri, Birinci Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı yıllarına tanıklık eder ve Cumhuriyet’in ilanından sonra yavaş yavaş büyüme gösterir.

Küçük bir Anadolu kenti olan Ankara’nın 1923 yılında başkent oluşu ile şehirde hızlı bir imar ve yapı ortamı doğar. Vehbi Koç da işlerini inşaat malzemesi ve hırdavat alanlarını kapsayacak şekilde genişletir.

Vehbi Koç, babasının adına kurulan bu dükkanı 31 Mayıs 1926’da Koçzade Ahmet Vehbi adıyla Ankara Ticaret Odası’na kaydettirir. Bu tarih, Koç Topluluğu’nun doğuşunu simgeler ve Topluluğun resmi kuruluş tarihi olarak kabul edilir.

Vehbi Koç’un iş hayatına atıldığı yıllar, Milli Mücadele’nin yeni bittiği, Türkiye’nin savaşlardan yorgun düştüğü, insan ve maddi kaynaklarını uzun süren savaşlarda tükettiği, ülke ekonomisinin güçsüz, halkının fakir olduğu dönemlerdi.

Böyle zor bir dönemde kurulan şirketin bir sonraki aşaması; Vehbi Koç’un Ankara’dan İstanbul’a gelişi ve daha geniş bir ekonomik ortama sahip olan bu şehirde ticarethaneler açması, bazı müteahhitlik işlerini üstlenmesi, çeşitli bayilik ve temsilciklerle faaliyet alanını genişletmesi oldu.

İlk Anonim Şirket: Koç Ticaret A.Ş

Kurumlaşma çabası Koç Topluluğu tarihinin dönüm noktalarından biri. 1938 yılında Vehbi Koç’un şahıs firmalarının uzun ömürlü olmadıklarını görüp, girişimlerini bir anonim şirket olarak düzenleyerek kurduğu Koç Ticaret Anonim Şirketi, Koç Topluluğu’nu yaratan girişimlerin temeli. Şirketin bir özelliği de Koç Topluluğu'nun ana ilkelerinden biri olan yönetici ve çalışanların yönetime katılmaları hususunun ilk olarak bu kuruluşta uygulamaya konulması.

Endüstriye Geçiş

Ankara ve İstanbul’da işlerini geliştiren Vehbi Koç, Türk halkının ihtiyacını karşılayacak bazı malların üretimi için yerli bilgi ve teknolojinin yetersizliğini göz önünde bulundurarak dış bağlantılar kurar. Bu dönemde lisans anlaşmalarıyla bilgi ve teknoloji açığını kapatacak girişimleri üstlenir.

Türkiye Cumhuriyeti’nin benimsediği endüstrileşme ilkesine uygun olarak, 1940’ların sonuna doğru imalata yönelim başlar. Vehbi Koç, General Electric firmasıyla iş birliği yaparak ilk ampul fabrikasını kurar. Bu fabrika sayesinde hem Türk halkının ihtiyacı karşılanır, hem de Vehbi Koç’un dış ülkelerle olan ilişkileri ile farklı alanlarda bilgi akışı hızlanır.

50’li yıllar, Türkiye’de yerli imalatın hızla geliştiği yıllardır. Koç Topluluğu, bu dönemde üretim şirketleri yatırımlarına başlar ve üretimi tamamlanmış ürünlerin dağıtımını sağlamak için ülkenin birçok bölgesinde ticaret şirketleri kurar.

Koç Topluluğu’nun gelişimi ve ulusal ekonomiye katkısı, ülkemizin endüstrileşme ve kalkınma çabaları açısından atılan en önemli adımlardan biri olur.

Bu adımlar, uluslararası şirketlerle kurulan ortaklıklar veya alınan teknik yardımlarla Türkiye’deki; ilk otomobil, ilk traktör, ilk kamyon, ilk ampul, ilk buzdolabı, ilk çamaşır makinesi, ilk şofben, ilk kompresör, ilk LPG gazı, ilk camyünü, ilk motor bloku ve ilk kablo fabrikası kurulur. Böylece, lisans anlaşmalarıyla bilgi ve teknolojik aktarım kısmen yabancı ortaklıklara dönüşür. Fiat ile ortak kurulan Tofaş, Siemens ile ortak kurulan Türk Siemens, Magneti Marelli ile ortak kurulan Mako ve Ford ile ortaklığa dönüştürülen Ford-Otosan iş birliği bu anlaşmaların ürünleridir. Bu ortaklıklar ve lisans anlaşmaları sayesinde bilgi, teknoloji ve yeni bilgi aktarım unsurları daha uzun ömürlü iş birliklerine dönüşür.

Bir taraftan bu türden ortaklıklar geliştirilirken, diğer yandan çeşitli lisans anlaşmaları yapılarak teknolojik açıkların kapatılması için üstün bir çaba gösterilir.

1960’lı yıllardan sonra yeni ürün grupları ve çeşitlerinin de eklenmesiyle, Koç Topluluğu kuruluşlarının imalat alanları önemli ölçüde genişler. Topluluk, zirai aletlerden mensucata, çeşitli büro malzemelerinden ısıtma teçhizatına, radyo ve televizyon alıcılarından buzdolabı, çamaşır makinesi ve elektrik süpürgesi gibi ev aletlerine, ocak, fırın, camyünü, kazan, radyatör ve likit petrol gazından, iki, üç ve dört tekerlekli taşıt yapımına ve otomotiv yan sanayi kuruluşlarına, gıda sanayiinden zincir mağazalarına, turizm, finans ve sigortacılık hizmetlerine kadar yaygın bir alanda faaliyet gösterir.

Türkiye’nin ilk yerli otomobili Anadol’dan sonra ülkenin ekonomik gelişimi hızlanır ve Koç Topluluğu; Murat, Tempra, Ford Taunus ve Ford Escort’un üretimine başlar.

1973 yılında otomotiv sanayi için çeşitli dökümler yapabilecek Döktaş Fabrikası faaliyete geçer, 1977 yılında Ardem, Tekersan, Endiksan, Kimkat, Eko, Sedko, Takosan, Tekiz ve Tarko adlarıyla 9 kuruluş daha Koç Topluluğu’na katılır.

1979’da özel sektörün en büyük ağır sanayi tesisi olarak yapılan Asil Çelik, kur garantisinin kaldırılması sonucu 1982 yılında devlete devredilir, aynı yıl Peugeot ticari araç üreten Karsan üretime başlar. Her çeşit sinai, tıbbi ve gaz üretimi yapan Birleşik Oksijen Sanayi Gebze’de, treyler üretimi yapan İstanbul Fruehauf ise Sakarya’da devreye girer.

1986’da Ford-Otosan İnönü’de dizel motor üretimine başlanır ve Türkiye’de otomotiv alanında bir ilke daha imza atılır. Koç Topluluğu aynı yıl, American Express Company ile ortak kurduğu Koç-Amerikan Bankası Koçbank ile ekonomi alanında da faaliyet göstermeye başlar.

1997’de süt ve sütlü ürünler konusunda Türkiye’nin en eski ve en köklü kuruluşu olan SEK şirketi satın alınır.

2001’de Türk Otomotiv sektöründe bir kerede yapılmış en büyük yatırım olan Ford Otosan Kocaeli Fabrikası hizmete girer.

2006’da Türk bankacılık tarihinin en büyük birleşmesi olarak değerlendirilen Koçbank-Yapı Kredi birleşmesi gerçekleşir. Aynı yıl Koç Topluluğu, Türkiye'nin en büyük sanayi kuruluşu olan Tüpraş'ı bünyesine katar.

2011’de Afrika’nın en büyük beyaz eşya üreticisi Defy Appliances satın alınır. 2020 yılında ise Arçelik ve TATA ortaklığıyla Hindistan'da Beko Voltas Şirketi kurulur ve Hindistan pazarı için buzdolabı üretimine başlanır.

Kurumsallaşma ve Süreklilik

Koç Topluluğu'nun çeşitli alanlarda faaliyet göstererek hızla gelişmesi, bu çeşitlilik ve büyümeye uygun bir örgütlenmenin sonucu. Sevk ve idare ile organizasyon konusunda Türk ve yabancı uzmanların yıllar süren çalışmaları sonucunda, 1963'te Koç Holding A.Ş. kuruldu.

Koç Holding A.Ş., Koç Topluluğu'nun karar organı olarak, strateji, kontrol, koordinasyon ve yönlendirme çalışmalarını yürütüyor. Bu çalışmaların Türkiye'nin kalkınma planlarına uygun olarak yürütülmesi için Koç Holding A.Ş. bünyesinde uzun dönemli planlar yapan yetkili bir birim çalışıyor.

Kurumsallaşmaya inanan Vehbi Koç, 1984 yılında Yönetim Kurulu Başkanlığını oğlu Rahmi M. Koç'a devretti. Rahmi M. Koç ise 1984'ten itibaren sürdürdüğü görevini 4 Nisan 2003 tarihinde Mustafa V. Koç'a devretti. Mustafa V. Koç, vefat ettiği 21 Ocak 2016 tarihine kadar 2003-2016 yılları arasında Yönetim Kurulu Başkanlığı yaptı. Mustafa Koç’un vefatının ardından, Ömer M. Koç, Yönetim Kurulu Başkanlığını devraldı.
Rahmi M. Koç halen Koç Holding Şeref Başkanı ve Yönetim Kurulu Üyesi olarak görevlerini sürdürüyor.

Halka Açılış ve İhracata Geçiş

Koç Topluluğu'nun amaçlarından biri, halkın tasarruflarını yatırıma yönelterek ekonomik gelişime katkıda bulunacak büyük yatırımların gerçekleşmesi için sermaye birikimi sağlamak.

Bu amaçla, halka açılmak hedeflendi ve ilk deneme olarak 1962'de kurulan Aygaz ile 1963'te kurulan Koç Holding'in hisse senetlerinin bir kısmı Koç Topluluğu çalışanlarına açıldı. 1970 yılında kurulan Kav'ın hisse senetlerinin de halka arzına karar verildi.

1973 sonunda, Koç Yatırım ve Sanayi Mamulleri Pazarlama A.Ş. de %56 gibi bir oranla halka açıldı, böylece halk kazanca ortak edildi.

Koç Topluluğu'na bağlı 15 şirketin hisseleri halen halka açık olarak borsada işlem görüyor.

1970'ten itibaren ekonominin gereklerine ve Ortak Pazar rekabetine uyarak, Koç Topluluğu ihracata yöneldi ve bu amaçla dış ticaret şirketleri kuruldu.

Türk Ekonomisine Katkı

Türkiye’de ilk anonim şirketinin kurulması, ilk endüstriyel girişim, ilk uluslararası ortaklık, ilk halka arz gibi pek çok ilke imza atan Koç Topluluğu'nun en önemli hedefi tüm paydaşları için katma değer yaratmaktır.

Koç Topluluğu, cirosu, ihracatı, Borsa İstanbul’daki payı ve yarattığı istihdam ile Türkiye’nin en büyük şirketler topluluğu.

Dünya çapında ise; Koç Holding en büyük 500 şirket arasında yer alan tek Türk şirketi.

Kurulduğu günden beri, Türk ekonomisinin gelişmesine katkı sağlayan ve Türkiye ihracatının %7’sini yapan Koç Topluluğu şirketleri, bugün Türkiye’nin en büyük sanayi kuruluşları arasında. Türkiye’nin en büyük 10 sanayi kuruluşunun 4’ü* Koç Topluğu şirketi: Tüpraş, Ford Otosan, Arçelik, Tofaş.

Türk özel sektörünün ar-ge harcamalarının yaklaşık %7’sini gerçekleştiren Koç Topluluğu, ar-ge alanındaki liderliğini de sürdürüyor. Avrupa Komisyonu’nun ar-ge harcamalarının büyüklüğüne göre oluşturduğu “Dünyanın En Çok Ar-Ge Harcaması Yapan 2.500 Şirketi'nin 2020 listesinde Koç Holding ile birlikte Ford Otosan, Arçelik ve Tofaş bulunmaktadır.