ONARICI FİNANS’a BİR BAKIŞ(ReFi)

İnternetin insan hayatında yaygın bir fenomen haline gelmesiyle birlikte teknolojinin gelişme hızı bambaşka bir boyut kazandı. Bu yeni hızlı gelişim süreci de her yeni konuda olduğu gibi beraberinde birçok yeni problemi de getirdi ve getirmeye devam ediyor. Neyse ki yine internetin bize kapısını araladığı küresellik sayesinde elde ettiğimiz daha bilgiler sayesinde de çözümleri hızlı üretir olduk. Ama acaba tüm bu yeni araçları kullanırken bazı eski ve de gittikçe daha da büyüyen problemlerimizi görmezden mi geliyoruz?
Neden mi bahsediyoruz, gelin bir bakalım 👀
SORGU
Her gün iklim krizi ile ilgili posterler görüyor ama sonrasında yeni bir plastik ambalajlı ürünü marketten satın alıyoruz.
Metropollerde sürekli hava kirliliğinden şikayetçi oluyor sonrasında da aynı yolu giden 100 kişi 100 farklı araba kullanıyoruz.
Her gün belki yüzlerce haber okuyoruz ama bu içeriklerin doğru olup olmadığını ne kadar sorguluyoruz?
KOORDİNASYON
Koordinasyon; belirli bir amaca ulaşmak için türlü işler arasında bağlantı, ilişki, düzen ve uyumdur. Bunu sevgilinizle yemeği nerede yiyeceğiniz gibi iki kişi arasındaki bir örnek üzerinden düşünebileceğiniz gibi orman yangını vb. konularda devlet, halk ve komşu devletler gibi kişiler ve kurumlar üzerinden de düşünebilirsiniz.
Artık konuya temel girişi yaptık, sorularımızın derinliğini arttıralım…
Geçtiğimiz haftalarda kulübümüzde bir ReFi etkinliği gerçekleştirildi ve anlatıcı olan Buğra Çelik:

• “İleride Direkt Bir STK’de çalışmayı düşünen kimler var?” diye bir soru sordu.

Amfi dopdoluydu ancak bir kişi de çıkıp “ben” demedi. Bunun üzerine konuşmasına devam eden Buğra Çelik:

• “Devlet; topluluk sorunlarını STK’ler çözsün diye bekliyor, şirketler STK’ler çözsün diye bekliyor, bireyler kurumlar bir şey yapsın diye bekliyor ama gelin görün ki sizin gibi zeki bir topluluktan bile bir kişi burada çalışmayı düşünmüyor.” diye ekledi.

Bu aslında çok önemli bir portredir; toplumun görece seçilmiş ve ilerinin eğitimli, aydınlık kesimini oluşturacak bir topluluktan dâhi kimse bu alanda yer almayı düşünmüyor. Ancak toplumun en büyük koordinasyon problemlerinin de bu bahsedilen STK’ler tarafından çözülmesi bekleniyor. Ne zıtlık ama.
Problemlerin neler olduğunu belli bir ölçüde anladık, peki ya bu konuda neler yapabiliriz; neleri öğrenmeli, gelin bir bakalım.
KRİPTOEKONOMİ
Kriptoekonomi; yeni sistem, uygulama veya ağ türleri tasarlamak amacıyla blokzinciri tabanlı teşvik kullanımını ifade eder. Buradaki teşvik mekanizmasına örneğin bir enerji piyasasında, kullanıcılar; evlerinde üretilen enerjiyi bir blockchain ağında geri satabilir. Kullanıcılar, enerji üretiminde veya geri satımda belirli bir davranış sergilemeleri durumunda belirli bir miktarda kripto para kazanabilir.
Kriptoekonomiyi kocaman bir çatı olarak düşünebilirsiniz ekonomiden, psikolojiye, oyun teorisinden bilgisayar biliminin derinliklerine birçok disiplini ilgilendirir.
ONARICI KRİPTOEKONOMİ
Onarıcı kriptoekonomi, adından da anlaşılabileceği üzere geçmişten beri mevcut olan ve büyük koordinasyon problemleri içeren güçlükleri ortadan kaldırıp pozitif dışsallıklar yaratmayı (net pozitifler) amaçlayan bir kavramdır.
Burada pozitif dışsallık kavramını da kısaca açıklayacak olursak, pozitif dışsallık ya da bir diğer adıyla toplumsal yarar gözetimi; bir kişinin ya da kurumun aldığı bir kararın bu konudan bağımsız kişilere ve kurumlara da fayda sağlıyor olmasıdır. Örneğin, Bir ülkenin yenilenebilir enerji kaynaklarına yatırım yapması, sadece enerji güvenliğini sağlamakla kalmaz, aynı zamanda çevresel etkileri azaltır ve iş olanakları yaratır.
Onarıcı Kriptoekonomi:

• İnsan ihtiyaçlarını karşılayan
• Pozitif çıktılar sunan
• Sistemler arasında denge kurmaya odaklanan

davranışları benimser.
Ancak buradaki önemli nokta bunları yaparken kurduğu sistemler bazen dirençli, bazen sürdürülebilir olabilir ama sömürücü olamaz.
İLK ADIM VE SÜREÇ
Burada aslında her çözüm sürecinin ilk başında olması gereken ise Chesterton-Fence Teorisi olarak da adlandırılan ”Mevcut durumun gerekçesi anlaşılmadan reform yapılmaması ilkesini” benimsemek.
İnsanlığın dijital çağ için altyapısını yükseltip, köklü problemlerini çözmeye çalışırken sormamız gereken sorular aslında bütün bu problemlerde dert yandığımız noktalar olmalıdır. Örneğin “Yeni finans sitemi eskisinden daha mı iyi?” sorusu çok basit gözüken ama sorulması sürekli gereken bir sorudur ya da finans sistemi;

• Şeffaf mı?
• Adil mi?
• Erişilebilir mi?
• Yalnızca bir kitle tarafından mı ele geçirildi?
• Çoğunluğun mu azınlığın mı hizmetinde?
• Dertleri azaltıyor mu yoksa artırıyor mu?
• Onu kimler tasarlıyor?
• Sürdürülebilir olabilmesi için yeterince teşvik var mı?

gibi aklınıza gelebilecek bütün paralel sorular da sorulmalıdır.
NASIL?
Skeomorfizm, bir nesnenin tasarımının, fiziksel olarak mevcut olan veya daha önceden bilinen bir nesnelere benzediği anlamına gelir. Bu tasarım prensibi, kullanıcıların yeni bir nesnenin nasıl çalıştığını veya nasıl kullanılacağını anlamalarına yardımcı olur. Örneğin, bir mobil müzik uygulamasının, gerçek bir müzik aleti olan piyanonun tuşlarını hatırlatacak şekilde tasarlanması olabilir. Bu sayede uygulamayı kullanacak olanlar daha rahat içselleştirebilirler.
Ancak onarıcı kriptoekonominin en ilginç ve devrim niteliği taşıyan kullanım durumları skeomorfik olmayacaktır. Yani onarıcı finans sistemleri daha önceden var olmuş olan sistemler değillerdir.
Aslında onarıcı finansta şimdiye kadar anlatmaya çalıştığım adeta bir Solarpunk sanatçısı gibi sürdürülebilirlik, iklim veya kirlilik gibi alanlardaki problemleri çözmektir. Ancak şunu biliyoruz ki bu çözümler topluluk bir olduğunda hallediliyor, bunun için de derin bir entegrasyonun oluşturulması ve tabi ki bunun kapsamlı bir teşvik mekanizması ile donatılması gerekiyor.
Aslında yukarıda anlatılanlar onarıcı finans için çok küçük bir başlangıç; quadratic fonlama gibi bu yazıda yer almayan birçok derin kavramı daha içinde barındıran kocaman bir başlık.
Bu yazıda onarıcı finansın (ReFi) neleri konu edindiğinden ve yazının giriş kısmında da insanlık olarak karşılaştığımız bazı ortak problemlerden bahsettik. Gündelik yaşamımızın ayrılmaz bir parçası olan finansa yeni bir bakış açısı getiren onarıcı finansın problemleri çözme noktasında daha fazlasını öğrenmek isteyenleri ise “Green Pill” kitabını okumaya davet ediyoruz.