Mirza Fatali Ahundzade

Mirza Fatali Ahundzade (1812-1878)

Mirza Fatali Ahundzade yazar-oyun yazarı, filozof, halk figürü, Azerbaycan tiyatrosunun kurucusudur. 30 Haziran 1812'de Azerbaycan'ın kadim vilayetlerinden Şeki'de doğdu. Mirza Fatali Ahundzade, 13 yaşına kadar ailesiyle birlikte İran-Azerbaycan'ın farklı bölgelerinde yaşadı. 1825'te annesiyle birlikte Şeki'ye döndü. Fatali'nin ahund olmasını isteyen Ahund Hacı Alasgar (annesinin amcası) onu 1832'de Gence'ye götürdü. Genç Fatali burada mantık ve fıkhın yanı sıra büyük Azerbaycan şairi ve filozofu Mirza Şafi Vazeh'ten hat sanatı eğitimi aldı. Ancak Mirza Şafi'nin genç Fatali üzerindeki etkisi bununla bitmiyor. Bu buluşmanın Mirza Fatali'nin hayatı, yaratıcılığı ve genel anlamda düşünür oluşumu üzerinde ciddi bir etkisi oldu.


Zamanının modern bilimlerine ilgi duyan Fatali, 1833 yılında Şeki'de açılan Rus okuluna girdi ve orada bir yıl eğitim gördü. 1834 yılında Tiflis'e giderek Kafkas Genel Valiliği genel dairesinde sivil işler alanında Doğu dilleri tercümanı olarak atandı ve ömrünün sonuna kadar bu görevde çalıştı. 1873 yılında kendisine albay rütbesi verildi. 1851 yılında Rus Coğrafya Cemiyeti'nin Kafkas şubesi üyeliğine seçilen Ahundzade, daha sonra Kafkas Arkeoloji Komisyonu'nda araştırma çalışmalarına katıldı. "Akıncı" gazetesinin yayımına büyük önem verdi ve sayfalarında "Vakili Millati-Bilinmeyen" imzasıyla yazılar yayınladı.


M.F. Ahundzade sanatsal yaratımına şiirle ("Sabuhi" takma adı altında) başladı. Azerbaycan edebiyatında özgür düşüncenin en büyük temsilcisidir. 1842 yılında M.F. Ahundzade, Ahund Hacı Alasgar'ın kızı Tubu Hanım ile evlendi. Tubu Hanım'dan 13 çocuğu vardı, bunlardan sadece ikisi (oğlu Reşidbey ve kızı Nisa) uzun süre yaşadı, geri kalanı erken yaşta öldü. O dönemde Kafkasya'nın idari ve kültürel merkezi sayılan Tiflis'in M.F. Akhundzadeh'in bakış açısında önemli etkisi olmuştur. İlk şiirinin adı "Zamandan Şikayet"tir. Şiir, klasik doğu şiiri geleneklerine dayanarak Farsça yazılmıştır. M.F. Ahundzade'yi geniş bir okuyucu kitlesine seçkin bir şair olarak tanıtan şey, 1837'de Farsça yazılan "Puşkin'in ölümü üzerine Doğu şiiri" idi. Şair bu eseri bizzat Rusçaya tercüme etmiştir.


M.F. Ahundzade Doğu'da ilk kez drama türünde eserler vermiştir. Altı komedisi "Tamsilat" ("Tarih-Molla İbrahimhalil simyacı", "Tarih-Mösyö Ürdünlü doktor-botanikçi ve Derviş Mastalishah cadı-ünlü", "Tarih-Khirs Guldurbasan", "Macera-Vaziri-Hani-) adı altında birleştirildi. Lenkeran", "Sarguzeshti-mardi-khasis (Hacı Kara)", "Temyiz avukatlarının hikayesi") 1859'da Tiflis'te yayımlandı. M.F. Akhundzade, eserlerinde her zaman Avrupa aydınlanmasına büyük önem vermiştir. M.F. Ahundzade 26 Şubat 1878'de kalp hastalığından öldü ve Tiflis'te gömüldü.