KRİPTO VARLIKLAR MİRAS KALABİLİR Mİ ?

97nR...Npt9

16 Jan 2024

323

Mirasa Konu Edilebilir Mi?
Kripto paraların miras yoluyla intikali için özel bir düzenleme bulunmamaktadır. Bununla birlikte kripto varlıklar birer değişim aracı olarak kullanılmakta ve devre müsait bir yapıya sahip bulunmaktadır. Nitekim TMK m.599/2 uyarınca ‘‘…mirasçılar, miras bırakanın aynî haklarını, alacaklarını, diğer malvarlığı haklarını, taşınır ve taşınmazlar üzerindeki zilyetliklerini doğrudan doğruya kazanırlar ve miras bırakanın borçlarından kişisel olarak sorumlu olurlar.’’ Bu noktada kripto paralar bir eşya statüsü atfedilmese dahi birer mal varlıksal değer olduklarından ‘‘diğer mal varlıkları’’ kapsamında miras yoluyla intikale ilişkin varlıklardandır. Yani kripto paralar TMK m.599/2 uyarınca külli halefiyet ilkesi gereğince mirasçılara intikal edecektir.
Kanun koyucunun bahse konu hükümde diğer mal varlıkları kavramını ekonomik ve sosyal yaşamın gelişmesi ile dinamik bir yapıda yoruma açık bir şekilde eklediğini düşünmek yanlış olmayacaktır. Bu sebeple aksi açık bir hüküm de bulunmadığından kripto paralar buradaki diğer mal varlıkları kapsamında anılabilecektir. Ek olarak kripto paraların parasal değere sahip oldukları göz önünde bulundurulduğunda, TMK’nın 599/2 hükmünün zamana uygun bir biçimde

amaçsal yorumlanması ile de aynı sonuca varılacağı savunulmaktadır.[15]
Nitekim Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesi’nin verdiği bir kararda [16] yasada dijital mirasa ve kripto paraların miras bırakılmasına ilişkin bir boşluk olduğu ifade edilmiş ve devamında miras bırakana ait dijital cüzdan hesabının ekonomik bir değer taşıması sebebiyle TMK m. 599/2 kapsamında miras yoluyla intikale elverişli olduğuna hükmedilmiştir. Bu noktada ekonomik bir değer ihtiva etmek kilit bir kavram olarak ele alınmıştır.
Bununla birlikte Gelir İdaresi Başkanlığı’nın 23.09.2020 tarih ve Mirasçılara Bitcoin Varlığı Karşılığında Ödenecek Tutarın Veraset ve İntikal Vergisi Yönünden Değerlendirilmesi Hk. konu başlıklı bir Özelge’sinde [17] kripto para mirasa konu mal varlığı olarak kabul edilmiş ve miras kalan kripto para üzerinden vergi alınması gerektiği belirtilmiştir. Bahse konu Özelge’de miras bırakana ait Bitcoin’in toplam değerinin mirasçılar tarafından veraset ve intikal beyannamesi ile beyan edilmesi gerektiği ifade edilmiştir. Sonuç olarak kripto paranın külli halefiyet yoluyla mirasçılara intikalinin mümkün olduğunu belirtmek gerekir. Peki, bu intikal nasıl gerçekleşecektir?
Kripto paralar miras bırakanın ölümü ile külli halefiyet prensibi ile mirasçılara geçebilir veya vasiyetname ya da miras sözleşmesi gibi ölüme bağlı tasarrufla mirasçılara geçmesi sağlanabilir. Özellikle kripto paraların miras bırakılmasında bir miras sözleşmesi veya vasiyetname düzenlenmesinde fayda olacaktır. Zira bazı kripto paraların özel anahtarı (Private key) olmadan bir işleme konu edilmeleri mümkün olmamakta ve bu sebeple bahse konu değerin mirasçılara intikali söz konusu olmamaktadır. Tam da bu noktada kimi pratik sorunlar ortaya çıkabilmektedir.
Şöyle ki; belli hallerde kripto paralara ilişkin özel anahtarlar merkezi kripto varlık borsalarında saklanmamakta, merkezi olmayan borsalarda veya anonim cüzdanlarda (USB Flash Bellek) yahut fiziki dijital cüzdanlarda (Soğuk Cüzdan) bulunmaktadır.[18] Merkezi kripto varlık borsalarında var olan kripto paralar nezdinde miras bırakanın kimliği ve hesap sahipliği belirlenebilmektedir. Bu halde miras bırakanın yani merkezi kripto varlık borsasında veya şirketten hesap sahibinin (örneğin ülkemizde BTC Türk) ölümü üzerine mirasçılarına kendiliğinden bu değer intikal etmiş olacak ve mirasçılar tarafından ilgili borsa veya şirketten istenebilecektir.

Pek tabii genel hükümler çerçevesinde mirasçıların ilgili kuruma veraset ilamı, ölüm belgesi ve gereken diğer belgelerle borsa veya şirkete yöneltecekleri bir dava ile süreci yönetmeleri gerekmektedir. Sonrasında mahkeme de kuruma bir müzekkere yazarak süreci yönlendirecektir. Nitekim kripto paranın internet tabanlı bir kripto borsasında yer aldığı hallerde, aslında kişi özel anahtarlara sahip değildir ve bu firmalar anahtarı ellerinde tutmaktadırlar. Bu sebeple miras bırakanın hesabını alırken, kriptoyu teslim etmesi için o şirkete güvenilmektedir. Örneğin bir Coinbase, ölüm durumunda bir hesabın transferine izin veren bir protokol oluşturmuş ve mirasçılardan bu doğrultuda kimi ek belgeler istemektedir.[19]
Bununla birlikte eğer ki özel anahtarın şifresi [20] sadece miras bırakan tarafından bilinen bir fiziki cüzdanda saklanmışsa mirasçıların bu varlık üzerinde hakimiyet kurması oldukça zordur. Teknik olarak hak sahibi mirasçıların bu durumda başvurabilecekleri bir muhatap bulabilmeleri neredeyse imkansızdır. Zira soğuk cüzdanda [21] kripto varlıklar saklanmışsa o cüzdanın şifresinin mirasçılar tarafından bilinememesi durumunda teknik olarak o değerlere sahip olmak mümkün olamayacaktır.
Burada tek çare olarak mahkemeye başvurularak cüzdana ait şifrelerin kırılması ve mirasçılara bahse konu değerin payları oranında bölüştürülmesini istenmesi belirtilmişse de haklı olarak bu işlemin hukuki dayanağı sorgulanmaktadır.[22] Bu sebeple hem bireysel olarak fiziki cüzdanda saklanan hem de merkeziyetsiz borsalarda kayıtlı kripto paraların miras kalmasını isteyen miras bırakanın erişim yöntemini (şifre, erişim şekli, hesap konumu vb.) aktardığı bir ölüme bağlı tasarrufla belirlemesi daha uygun gözükmektedir.
Bu durumun da kritik bir gizlilik gerektirmesi sebebiyle el yazılı şekil ile vasiyetname ile işlemin yapılması gerekliliği vurgulanmıştır.[23] Diğer yandan eğer ki kripto paraların bulunduğu borsa yurt dışında ve yabancı ülke hukukuna tabi ise bu durumda o ülkenin mevzuatına göre işlem yapılması gerektiği unutulmamalıdır. Özetle ölen kişi kripto paralarını Türk hukukuna tabi yerli bir dijital para borsasındaki hesabında tutuyorsa, mirasçıları dijital paralar için müracaatta bulunabilecektir. Fakat yurt dışındaki bir borsada ise o ülke hukukuna göre hareket edilmesi gerekecektir.

Sonuç olarak kripto para alım satım platformunda bulunan hesap nezdindeki kripto paralar miras bırakılabilmektedir. Bu halde mirasçılar ilgili platforma başvurarak kripto para bakiyelerini veya TL fonlarını talep edebilebilecektir. Şahsi cüzdanda tutulan kripto paralarda ise bir kripto para alım satım platformunun işlem yapması söz konusu değildir. Burada varlıkları kişi ile bütünleyen şey Private key denilen özel anahtardır, mirasçılar ile bu anahtar paylaşılmadığı müddetçe teknik olarak mirasçıların bu değere ulaşması mümkün olmayacaktır.
Vasiyetnamede bu özel anahtarlara yer verilmek suretiyle bahse konu değere ulaşılmasının mümkün kılınacağı belirtilmektedir. [24] Bu noktada şifre olmaksızın kripto paranın kullanılması mümkün olmayacaktır. Yani yukarıda açıklanan külli miras hükümleri soğuk cüzdanlar nezdindeki kripto paralarda ancak ve ancak şifrelerin noter vasıtasıyla mümkünse el yazılı biçiminde kaleme alınacak bir vasiyetname ile miras kalabilecektir. Öte yandan soğuk cüzdanda bulunmayan, kripto para borsalarında-alım satım platformlarında bulunan dijital mal varlığı ise hesap ve hesaptaki tutar bilinebilir olduğundan yani arada bir kuruluş bulunduğundan mirasçılara intikal edebilecektir.[25]