Kadının ötekileştirilmesinin kökeni nedir? Neolitik Çağ - Kalkolitik Çağ
Ataerkil düzenin başlangıcının Neolitik Çağ' da devamının ise Kalkolitik Çağ ile dahada ilerlediğini görüyoruz. Bu değişim nasıl başlar, etkileri neler? Neolitik dönemde tarım ile birlikte yerleşik hayat başlar ve bu sürecin devamında madenciliğin ilerlemesi ve savaş aletlerinin yapımı Kalkolitik Dönem' de kendine yer bulur. Yerleşik hayatla birlikte oluşturulan sınırlamalar aslında ataerkil düzene zemin hazırlayan parçalardan biridir. Paleolitik Çağ' da doğan çocuk klana aittir, bireysel bir sahiplenmeyi görememekteyiz ancak Mezolitik Çağ' da gelişimini gördüğümüz kulübeler ve mimari yapıların Neolitik Çağ' da tarım işleri ile birlikte daha da geliştiğini ve kendilik algısını yavaş yavaş ortaya çıkardığını görmekteyiz. Neolitik Dönem' de yaşam alanlarına çizilen sınırlar ile birlikte çocuğun anne ve babası bilinmek istenir. Sınırlar yalnızca evler, köyler için değil bireyler içinde çizilmeye başlanmıştır. Bu bağlamda kadın ve erkek için cinsel yaşamlarına dair keskin bir çizgi çekilmeye başlanmıştır ve bana göre tek eşlilik artık, başlar.
Kalkolitik Dönem' de başlayan madencilik bir diğer önemli gelişimdir. Bizlere bambaşka bir çağın kapılarını aralar. Madenciliğin en etkin olduğu kısım silah aletleri, baltalar, ok uçları, mızraklardır. Döneme indirgediğimizde çok etkin aletler olsalarda yine de aletlerin kullanımında yoğun kas gücünden faydalanmak gerekir ve bu gereksinim erkeklerin savaşta etkin rol oynamış olduklarını bize özellikle ilerleyen dönemlerde gösterir. Erkeklerin etkin rol aldıkları savaşlar, kadınların toplumda gizliden gizliye belki de açık biçimde ötekileştirilmeye başladığını düşündürür. Bu dönemde Paleolitik Çağ' da gördüğümüz bir eylem hala var. Ava giderken kadın sembollerini yanında taşımaları, kadının yine bereketi simgelediğini ve alışkanlığın devam ettirildiğini bize gösteriyor. Ancak, bereketin simgesi olmak ötekileştirilmenin önüne geçebilir mi? Erkekliği simgeleyen boğa kültüde bu dönemde ortaya çıkmıştır.
Neolitik Çağ' da inanç sistemine baktığımızda " Ana Tanrıça" figürünü görmekteyiz. Ancak, bu kadın gerçekten tanrıça mı yoksa yaşlı bilgeler miydi ?Burada ki önem " Tanrıça" olmaktan ziyade kadınların heykelciklere dökülüp tasvir edilmesidir. Antik dönemleri incelediğimiz zaman bir heykelciğin, figürün ve pek çok çizimin onlar için ruhlarına dokunan kişiler adlarına yaptıklarını veya yaptırıldıklarını görmekteyiz.
Çatalhöyük' te bulunan "Ana Tanrıça" olarak bilinen kadının aslında tanrıça olmadığı son yıllarda yapılan çalışmalarla birlikte ortaya çıkmıştır. Tanrıça veya Tanrı olarak sıfatlandırmak için bakılan ilk kısım figürlerin, heykelciklerin betimlemelerinin benzerliğidir. Bu dönemde, yerleşimlerde bulunan figürinler birbirinden farklı biçimde betimlenmiştir. Çatalhöyük mezar buluntaları incelendiğinde toplum hiyerarşisinde cinsiyete dayalı bir ayrım görülmemektedir, yaşa dayalı bir ayrım görüldüğü görülür ve izotop analizleri ile birlikte yaşlı ve gençlerin yediği yemeklerde farklar olduğu görülür.
Paleolitik Çağdan bu yana gördüğümüz kadın şamanların varlığı burada da bilinir ve tasviri edilen yaşlı kadınların kadın şamanlar olabileceğini düşünüyorum. Çatalhöyük' te bulunan "Ana Tanrıça" olarak isimlendirilen yaşlı kadın figürünun yanındaki leoparlar kişinin gücünü temsil eder, bu hayvan betimlemelerini ve güç ilişkisini ileri dönemlerde de sıkça görüyoruz.
Neolitik dönemde' ki iş dağılımları incelendiği zaman örneğin seramik yapımında yalnızca kadınların çalışmadığı, erkeklerinde seramik yapımında çalıştığı gözlemlenir ve cinsiyet üzerine hiyerarşik bir yapı olmadığı görülür. Biyoarkeoloji ve izotop çalışmaları buluntuları incelememiz konusunda bize yardımcı olur.
Neolitik Çağ' da ve Kalkolitik Çağ' da kadının yerini kısaca özetleyecek olursak kesin bir şey söylemek mümkün değil çünkü yazılı kaynak bu iki dönemde yok. Kadın ve erkek toplumsal iş bölümünde eşit konumda olsada, yerleşimlerin çizilmesiyle insanlar kendilerinede birer çizgi çekmiş ve sorumluluk yüklemiş gibi duruyorlar. Devamında gelen savaş ve erkeğin etkin rol oynaması ile kadının toplumda ikinci cinsiyet olarak görülmesine zemin hazırlanır. İnancın etkisini ise Sümer Dönem' inde açıkça göreceğiz. Bunun için bir diğer yazıyı beklemede kalın. Sevgiler.
