Rothschild ailesi, Rothschild hanedanı veya kısaca Rothschildler

Rothschild ailesi, Rothschild hanedanı veya kısaca Rothschildler,[1] 18. yüzyılın sonlarına doğru, Yahudi bankacı Mayer Amschel Rothschild (1744-1812) tarafından kurulan ve Avrupa'nın çeşitli merkezlerinde bankalar kuran Frankfurt merkezli Yahudi bankacı ailedir.[2]
Ailenin Avusturya ayağının beş nesli 1816 yılında Habsburg İmparatoru II. Francis tarafından miras sistemiyle geçen baronluk verilmesiyle Avusturya soylusu ilan edilmiştir. Ailenin İngiliz ayağı ise Kraliçe Victoria'nın izniyle Avusturya'da sahip oldukları Baron unvanını İngiltere'de de kullanma olanağına kavuşmuştur.[3][4] 19. yüzyıl boyunca ailenin, en büyük özel ve modern tarihin en büyük servetini oluşturduğu öne sürülmektedir.[4][5][6]

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Rothschild terimi, Almancadan gelir ve "kırmızı kalkan" anlamına gelmektedir. Ailenin kurucu Mayer Amschel Rothschild'ın dedesinin dükkânında asılı olan kırmızı bir kalkandan geldiği rivayet edilir. Bu soy ismi, Almanya'da oldukça yaygın olsa da, kullanıcılarının birçoğunun bu aileyle bağlantısı yoktur.

Erken zamanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Rothschildlerin Frankfurt Yahudi gettosundaki evi
Ailenin Avrupa'da tanınmaya başlaması döviz ticaretiyle uğraşan ve Hesse Prensi ile ticaret yapan 1710 doğumlu Amschel Moses Rothschild'in oğlu olan Mayer Amschel Rothschild'in Frankfurt'ta 1744 yılında doğumuyla başladı.[7] Frankfurt'un Judengasse denilen Yahudi gettosunda doğan Mayer, bir finans kurumu kurdu ve iş yapmaları için 5 oğlunu farklı Avrupa şehirlerine yollayarak nüfuzunu genişletti.
Rothschildlerin yarattığı bu yeni tarz uluslararası iş yeri yerel saldırılara karşı dayanıklı idi. 1819'da antisemitik şiddet Almanya'nın birçok yerinde patlak verdi. Hep-Hep isyanları sırasında Frankfurt'taki Rothschild bankasına da saldırı oldu, fakat farklı merkezlere dağıtılmış hâldeki Rothschild servetine zarar gelmedi. Mayer Rothschild'in bankalarının gelecekteki başarısı için bir diğer önemli stratejisi; işin kontrolünü aile ellerinde tutması, bu sayede de başarılı işleri ve servetlerinin boyutunu gizli tutabilmesiydi. 1906 civarında, Yahudi Ansiklopedisi şöyle yazıyordu: "Rothschildlerin başlattığı farklı finans merkezlerine aynı ailenin şube açtığı bu teknik kısa zamanda Bischoffsheim, Pereire, Seligman, Lazard gibi aileler ve diğer Yahudi finansörler tarafından takip edildi ve bu finansörler finansa yatkınlıkları ve sağlamlıklarıyla sadece Yahudi çevrelerinde değil, bütün bankacılık sektöründe adlarını duyurdular. Bu sayede Yahudi finansörler 19. yüzyılın ortası ve son çeyreğinde uluslararası finansta gittikçe büyük pay sahibi olmaya başladılar. Bütün bu grubun arkasından gittiği isim ise Rothschildler idi..." Ayrıca şöyle devam ediyor: "Daha yakın zamanlarda, Yahudi olmayan finansörler de aynı kozmopolit metodu benimsedi ve Yahudi kontrolü eskiye göre kısmen daha azaldı."[8]
Mayer Amschel Rothschild'in oğulları ve gittikleri şehirler şöyleydi:

• Amschel Mayer Rothschild (1773-1855): Frankfurt, çocuksuz öldü, miras Salomon ve Calmann'ın çocuklarına kaldı.
• Salomon Mayer Rothschild (1774-1855): Viyana
• Nathan Mayer Rothschild (1777-1836): Londra
• Calmann Mayer Rothschild (1788-1855): Napoli
• Jakob Mayer Rothschild (1792-1868): Paris

Rothschildlerin arması, sıkılmış bir yumruk ve Mayer Rothschild'in beş oğlunu simgeleyen beş oktan oluşuyor. Bu aynı zamanda İncil'in Psalm: 127 bölümüne de bir göndermedir: "Bir savaşçının elindeki oklar gibi". Ailenin sloganı ise, armanın altında Latince yer alıyor: Concordia, Integritas, Industria (Uyum, Dürüstlük, Girişimcilik)[9]
Kraliyet ve aristokrasi arasında yaygın olan, daha sonra da DuPont Ailesi gibi iş çevrelerince de kopyalanan bir teknik olan ilk ve ikinci dereceden kuzenler arasında evlilikleri dikkatle ayarlayarak, Mayer Rothschild, servetin ailede kalmasını sağladı. Fakat daha sonraları 19. yüzyılın sonuna doğru neredeyse bütün Rothschildler aile dışından, genellikle de aristokrasi ve diğer finansal hanedanlar içinden evlilik yaptılar.[10]

Napolyon Savaşları[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Napolyon Savaşları
Rothschildler, Napolyon Savaşları (1803-1815) başlamadan önce de önemli bir miktarda servete sahipti ve bu sıralarda da değerli külçe metal ticaretinde üstünlük elde ettiler. Nathan Mayer Rothschild Londra'da, 1813-1815 arasında İngiliz savaş masraflarını neredeyse tek başına üstlenerek önemli rol oynadı. Bir yandan Wellington Dükü'nün Avrupa'nın çeşitli yerlerindeki ordularına değerli külçelerin ulaşmasını sağlarken bir yandan da kıtadaki İngiliz müttefiklerine finansal yardımlar ayarlıyordu. Yalnızca 1815 yılında, Rothschildler müttefiklere £9,8 milyon (2008 değeriyle £634 milyon) destek kredisi sağladılar.
Kardeşler, kıtadaki Rothschild etkinliklerini koordine ettiler ve aile savaş yorgunu Avrupa'da altın taşımacılığı için temsilciler, sevkiyatçılar ve kuryelerden oluşan bir iletişim ağı geliştirdi. Bu iletişim ağı daha sonraları Nathan Rothschild'e zaman zaman politik ve finansal bilgiler sağlamak için de kullanılacaktı. Böylece Nathan piyasalardaki rakiplerinden çok daha avantajlı olacak; bu vesileyle de Rothschild bankacılığı İngiliz devleti için vazgeçilmez hâle gelecekti. Örneğin bir seferinde, ailenin bu ağı Londra'daki Nathan'ın, Wellington'ın Waterloo Savaşı'ndaki zaferini devletin resmî elçisinden tam bir gün önce haberi olmasını sağladı.
Rothschildlerin en kârlı hareketlerinden birinin temeli, İngiliz zaferi halka duyurulduktan sonra atıldı. Nathan Rothschild, barışı takiben azalacak devlet borçlanmasının, savaş ertesi yurt içi ekonomisinin yeniden yapılanmasını sona erdirecek iki yıllık dengelenme sürecinin ardından, İngiliz devlet bonolarında bir fırlama yaratacağını hesapladı. Finans tarihinin en cüretkâr hareketlerinden biri olarak kabul edilen bir adımla, Nathan devlet tahvillerini o zaman için oldukça yüksek görünen bir fiyata derhâl satın alıp iki yıl bekledikten sonra 1817'de piyasalardaki kısa bir fırlamanın tepesinde %40 kâr marjı ile sattı. Rothschild ailesinin elinde bulunan kaldıraç amaçlı kullanılacak para düşünüldüğünde, bu kârın getirisinin ne kadar büyük olduğu anlaşılabilir.
19. yüzyılın sonlarına doğru antisemitist eğilimli bir dergide yayınlanan aile hakkındaki bir makaleden yayılan iddiaların aksine, Rothschild'in birinci önceliği bu bilginin ona piyasalarda sağlayacağı finansal avantaj değildi; o ve kuryesi zafer haberini derhâl hükümete iletmiştir. Bunun 1846'da bir Fransız bildirisinden çıkan bir mit olduğu ve John Reeves'in 1887'de Rothschildler: Milletlerin Finansal Yöneticileri[11] kitabında abartarak yaydığı sanılmaktadır. Bu daha sonra popüler anlatımlarda tekrarlanmıştır, örneğin Morton'unkinde.
Nathan Mayer Rothschild işini ilk olarak Manchester, İngiltere'de 1806'da kurdu; daha sonra aşama aşama Londra'ya taşındı. Burada 1809'da 2 New Court, St. Swithin's Lane, City of London adresindeki yeri aldı. Burada N. M. Rothschild and Sons adlı firmayı 1811'de kurdu, ve bu firma hâlen aynı adreste hizmet vermektedir. 1818'de Prusya devletine £5 milyon borç ayarladı, ve devlet kredileri için bono çıkarımları bankasının ana konsantrasyonunu oluşturdu. Londra'da öylesine güçlü bir konuma erişti ki 1825-6 yıllarına gelindiğinde, İngiltere Bankası'na piyasadaki olası bir likidite krizinden etkilenmeyeceği kadar para sağlayabiliyordu.

Kültürel referanslar[değiştir | kaynağı değiştir]

İngiliz Gazetesi Daily Telegraph şöyle diyor: "Bu uluslararası bankacı ailesinin ismi servet, güç ve gizlilikle eş anlamlı... Rothschild ismi para ve güçle başka hiçbir soyismin yanına yaklaşamadığı kadar bütünleşmiştir."[12]
Rothschild ailesinin hikâyesi birkaç film, kitap ve müzikale konu oldu:

• 1934 yapımı Hollywood filmi Rothschild Bankası, Mayer Amschel Rothschild'in hayatı canlandırıldı. Bu filmden alıntılar bir Nazi propaganda filmi olan Der ewige Jude (Sonsuz Yahudi)'e dâhil edildi.
• Bir diğer Alman filmi olan Die Rothschilds (Aktien auf Waterloo)[13] da 1940 yılında çekildi.
• Ailenin 1818'e kadar olan hikâyesini anlatan The Rothschilds isimli bir Broadway müzikali 1971 yılında Tony ödülü'ne aday gösterildi.
• Nathaniel Mayer ("Natty") Rothschild, 1. Rothschild Baronu; Iain Pears'ın tarihsel-gizem romanı Stone's Fall'da bir yan karakterdir.
• Rothschild ismi Aldous Huxley tarafından, kitabı Cesur Yeni Dünya'da, diğer birçok tarihsel olarak servet sahibi, bilimsel yeniliklere öncü olmuş vs. insanlar arasında bahsedilmektedir. Morgana Rothschild karakteri ise hikâyede küçük bir rol sahibidir.
• Dostoyevski'nin kısa romanı Delikanlı'nın (The Adolescent) ana karakterinin hayali "bir Rothschild kadar zengin olmak"tır.
• Olağanüstü servetle eşanlamlı Rothschild ismi, Damdaki Kemancı müzikalindeki "Ah Bir Zengin Olsam (If I Were a Rich Man)" şarkısına da esin kaynağı olmuştur. Yidiş dilinde "Ven ikh bin Rothchild (Ah bir Rothschild olsam)" şeklinde yazılır.[14]

"Evet sevgili arkadaşım, sonuç şuraya çıkıyor: bir şey yapmak için önce bir şey olmalısın. Dante'nin mükemmelliğini düşündüğümüzde, arkasında yüzlerce yıllık medeniyetin birikimi olduğunu biliriz. Aynı şekilde, Rothschild Bankası da zengindir, ve bu serveti bir araya getirmek birden fazla nesille mümkün olmuştur. Aslında her şey ilk akla gelenden daha derin anlamlara sahiptir."|

Komplo teorileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Antisemitist karikatür, C.Leandre, Fransa, 1898
200 seneyi aşkın bir zamandır, Rothschild ailesi sıklıkla komplo teorilerinin hedefinde olmuştur. Bu teoriler farklı biçimler almaktadır; örneğin ailenin Illuminati üyesi olduğunu öne sürmek, bütün dünyanın servetini ve finansal kurumlarını kontrol ettiği iddiasında olmak ya da devletler arası savaşı teşvik ettiğini savunmak gibi. Bu ve benzer görüşleri tartışan tarihçi Niall Ferguson şöyle yazmıştır: "Görmüş olduğumuz gibi, savaşlar borçlu bir devleti, yenilgisi ve toprak kaybı sonucu faiz ödemelerini karşılayamaz duruma getirme riski taşıdığından var olan bono fiyatlarını da kötü etkilemektedir. 19. yüzyılın ortalarına doğru, Rothschildler ticaretle uğraşmaktan fon yönetimine doğru kaymış, dikkatlice geniş devlet bonosu portföyleriyle ilgilenmekteydiler. Artık paralarını kazanmış olduklarından, olası bir savaştan kazanacakları, kaybedeceklerinden daha az hâle geldi. Rothschildler finansal ağırlıklarını Birleşik Krallık'ın arkasına koyarak Napolyon Savaşlarının kaderini belirlemişlerdi. Şimdi ise kenarda oturmayı tercih ediyorlar.
Rothschildler hakkında bir başka komplo teorisi de vardır. Bu teoriye göre Rothschild ailesinin asıl amacı dünyadaki insan nüfusunu azaltmaktır. Yani çıkardıkları savaşlar ve virüslerle nüfusu dengede tutmaya çalışmaktadırlar. Bu teori sebebiyle birçok insan Rothschild ailesine sıcak bakmamaktadır. Örneğin, Svalbard'da bulunan küresel tohum deposunun yapılış amacı bu aileyle ilişkilendirilmektedir. Çünkü bu depo, olası felaketlerden sonra geriye kalacak insanlar için yapılmıştır. Bu, akla hemen hangi insanlar geriye kalacak sorusunu da getirmektedir. Sonuç olarak bunlar birer komplo teorisidir ve doğrulukları tartışmalıdır.