Borsa da hacim ne anlatıyor

Borsada teknik analiz yaparken kullanılan birçok gösterge var. Bu göstergeler türlerine göre ayrılıyor, bu yazıda hacim göstergelerinden biri olan “Volume” hakkında derinlemesine bir analiz paylaşacağım. Piyasa analizinde her ne kadar ihmal edildiğini düşünsem de olmazsa olmaz bir göstergedir hacim.

Hacim göstergeleri, adı üstünde veri olarak hacmi formüle katan göstergelerdir. Menkul kıymet piyasası için hacim, gerçekleşen (el değiştiren) işlemlerin lot ya da tutar cinsinden büyüklüğüdür. Esasında fiyat hareketlerinin gücünü ölçmek ve teyit almak amacıyla kullanılır. İşlem hacminin desteklemediği yükseliş veya düşüşler muhtemel bir yön değişikliğinin (veya düzeltmenin) habercisidir.

Teknik analizin en eski teorisi olan Dow kuramının temel ilkelerinden biri de işlem hacminin trendi onaylaması gerektiğidir.

Hacim göstergelerinin tamamını bu yazıda yorumlamayacağız fakat hangileri olduğunu görmek adına en fazla kullanılanları burada belirtelim:

· Volume
· A/D
· VPT
· OBV
· MFI
· EOM
· CMF

Amaç, var olan trendin ne kadar sağlıklı olup olmadığını ölçmektir. Günümüzde teknik analizle hiç ilgilenmeyen birinin bile hacme önemli bir veri gözüyle baktığını söyleyebiliriz.

Görsel olarak tek başına ilgili periyotta arz ve talebi okumamızı sağlayan hacim çubuklarına bakacak olursak, kırmızı hacim çubuğu periyot içerisindeki kapanış fiyatının açılışın altında, yeşil olan ise üstünde olduğunu gösterir.

Grafiğinizde sadece hacim ve fiyat varsa iki temel soruyu sormalısınız:

• Fiyat değişimine hacim nasıl karşılık veriyor?
• Hacim değişirken fiyat nasıl seyrediyor?

Hacim, temel olarak belirli bir süre içerisinde bir hisse senedi (yazıda hisse senetlerinden örneklendireceğim, bu endekste olabilir ya da başka bir enstrümanda) için kaydedilen tüm işlemlerin toplamıdır. Bu süre 1 dk da olabilir, 1 yıl da.


İşlem hacminin fiyat hareketleriyle desteklenmesi gerektiğini söylemiştik. Bu en temel bilgimiz.
GARAN örneğinde gördüğünüz gibi hızlı bir yükselişin başladığı 2020 yıl sonuna doğru işlem hacmi bu yüselişi desteklemiş ve yükselişin devamı da gelmiş lakin Ocak 2021’ e doğru yaklaşık %20 değer kaybeden hisse senedi düşüşünde hacmin yatay seyrettiğini görüyoruz. Aynı şekilde 22.03.2021 tarihinde yaşanan olağandışı boşlukta işlem hacminin de arttığı göze çarpıyor. Bu durumda şunu söyleyebiliriz, ani düşüşlere eşlik eden yüksek bir işlem hacmi panik satışı yaşandığını gösterirken, hemen arkasından gelen düzeltme ise uzun süreli düşüşlerde yaşanan işlem hacmi artışının piyasada bir dönüş sinyali olduğu bilgisini bize veriyor.

Bir hisse senedinin fiyatı yükselirken hacmin buna eşlik etmemesi yatırımcıların daha yüksek fiyatlardan almaya razı olmadıkları anlamına gelir. Bu da haliyle fiyatın gidişatında bir değişiklik olacağını önceden bize bildirir.

Tek başına volume göstergesine bakarak al sat yapmak doğru değildir. Kendi çizmiş olduğunuz trendlerin kırılım noktalarını volume göstergesiyle teyit edebilirsiniz. Ayrıca farklı bir yöntem olarak, volume göstergesini kendi ortalaması ile analiz edebilirsiniz. Bu sayede hacimdeki yükseliş/düşüşlerin ortalamadan saptığı yerleri kolaylıkla fark edersiniz. Yapacağınız şey, grafiğe moving average göstergesi atarak bunun değerini volume olarak değiştirmek.

İşlem hacmi piyasa psikolojisi hakkında bizi bilgilendirir. Bir yükseliş trendi sırasında işlem hacmi gün geçtikte düşmeye başlıyorsa bu artık trendin zayıfladığını gösterirken, yine aynı trend sırasında daha düşük oranda yükselişler yaşanıyor fakat buna hacim artışını sürdürerek eşlik ediyorsa bu hemen bir düzeltme beklendiği anlamına gelmez aksine trendin yavaş da olsa bir müddet daha devam edeceğini söyler.


KRDMD örneği işlem hacminin yatay seyrettiği günlerde trendin yönüne bir türlü karar verilemediğini ve alıcı satıcı psikolojisinin tam anlamıyla bir karar noktasında buluşamadığını göstermektedir.

Şu formülü unutmayın:
İşlem hacmi= İşlem Fiyatı*İşlem Adedi şeklinde hesaplanır.
Hacmin yorumlanması hisse senedinin tahtasına göre değişkenlik gösterebilir. Günde 100 lot işlem olan sığ bir hisse senedi ile 1 mio lot işlem olan başka bir hisse senedinin hacmindeki değişikliği aynı şekilde yorumlayamayız. Eğer 100 lot işlem hacmi olan bir hisse senedinde bir sonraki gün 1000 lot hacim olmuşsa burada bir durup düşünmek mantıklı bir seçenek olacaktır.
Bazen sığ hisse senetlerinde ani işlem hacmi artışları görülebilir. Burada hemen olaya atlamadan önce işlem hacminin birkaç gün aynı seviyede arttığını görmek gerekir. Bir gün artan bir gün dibe vuran işlem hacmi değişikliklerinde büyük ihtimalle parası olan birkaç kişi büyük montanlı al sat yapmış ve konu orada kapanmıştır.


Volume göstergeleri içerisinde benim en fazla beğendiğim Joseph Granville tarafından duyurulan OBV — On Balance Volume göstergesi. Aslında çok basit bir mantık üzerine kurulu, grafiğe hangi periyotta bakıyorsanız örneğin günlük bazda ele alalım, bugün düne kıyasla piyasa yukarıda kapatırsa bugünkü toplam işlem miktarını ekleyerek ilerler, düşüş olmuşsa çıkarır. Yani bugünkü kapanış yukarda ise bugünkü tüm hacmi alıcılarmış gibi kabul eder.

OBV = Dünün OBV’si + Bugünkü Hacim (Kapanış düne göre yukardaysa)
OBV = Dünün OBV’si — Bugünkü Hacim (Kapanış düne göre aşağıdaysa)
OBV = Dünün OBV’si = Bugünkü Hacim (Kapanış düne göre eşitse)

Yorumlarken bazı püf noktalar var;

· Hem fiyatlar hem de gösterge yeni zirveler yapıyorsa hareketin devam edeceğinin göstergesidir, tersi durumda ise düşüş eğilimi devam edecektir.
· Yatay bir piyasada OBV yükseliyorsa olası bir yükselişin habercisiyken tersi durumu zaten biliyorsunuz.
· Fiyatlar yeni yüksekler yaptığında OBV buna ayak uydurmuyorsa bir süre sonra geri çekilmeler yaşanacaktır. Tersi durum ise pozitif aykırılıktır ve indikatöre göre alım sinyalidir.
· OBV’de gösterge değeri düşmeye başlasa bile bir gün sonra fiyatlardaki yükselişle, bu durum kısa sürede değişebilir ve gösterge tekrar ve daha hızlı yükselişini sürdürebilir.
· Göstergede asıl beklenen her günün işlem hacminin birbirinin aynısı olması değil, yükselirken düzeltme ya da düşüşlere göre daha yüksek işlem hacmi olmasıdır.

Bunu şu şekilde anlatalım:


Grafiği yakınlaştırdım burada şunu görüyoruz, 31 Mayıs 2021’de 29 lira civarında olan fiyatlar 784 mio OBV’e karşılık gelmiş. 10 gün sonra OBV değeri yaklaşık 800 mio’a kadar yükselmiş, fiyatlar ise 31,50 seviyelerindeymiş. Şu sıralar OBV 788 mio ve fiyatlar yine 29 lira civarına yaklaştı yani 31 Mayıstaki seviyelerdeyiz fakat OBV aynı fiyata karşılık 5 mio daha yüksekte.
Fiyatlar aynı oranda gerilemesine rağmen OBV daha az gerilemiş. Olay bu.

OBV’nin en kötü tarafı, fiyat hareketinin %1 değişimiyle %10 değişiminde gerçekleşen hacmi bir tutmasıdır. Gösterge fiyat hareketinin ne kadar değiştiğini hesaba katmaz, sadece yükseliş veya düşüşe bakar. Bu açığı kapatmak için momentum göstergelerinden biriyle birlikte kullanmak daha iyi bir tercihtir. Tavsiyem, Price ROC ile kullanılması. Ek olarak benim yorumum kısa vadede göstergenin pek iyi çalışmadığı yönündedir.

Piyasanın dip yaptığı yerlerde yatırımcı psikolojisi gereği insanlar fiyatların çok düştüğünü ve daha fazla düşmeyeceğini düşünerek alım yaparlar ve bu seviyelerde anlamsız islem hacmi artışları görülebilir. Burada çeşitli indikatörler kullanarak piyasayı sadece fiyat olarak değil, kapsamlıca (haberlere, temel verilere bakarak) analiz etmek gerekir.


SAHOL örneğinde Ekim 2020 sonunda 7,40’dan 8,60’a uzanan bir hareket görüyorsunuz. İşlem hacmi trendi desteklemiş. Bir süre sonra düzeltme geliyor fakat bu düşüş bir önceki yükselişin altında kapatmıyor ve işlem hacmi tarafından desteklenmiyor. Bu durum düşüşün bir düzeltmeden ibaret olduğunu ve asıl hareketin devamının süreceğini gösteriyor.

Uzun süren bir trend esnasında fiyatlar bir müddet yataya geçmişse ve ardından ani bir işlem hacmi artışı yaşanmışsa artık hareketin sonlarına geldiğimizi söyleyebiliriz.


Bir hisse senedinde yaşanan gap sonrası, hacim buna yükselişle karşılık vermiyorsa çok geçmeden fiyatlar o gapi dolduracaktır. Yukarıdaki örnekte bir ay sonra fiyatların gap yaptığı seviyenin üstüne çıktığını görüyoruz. Bir hisse senedinde anormal fiyat hareketleri görürseniz (bu sık yaşanıyorsa) ki bunu anlamanın en kolay yolu gaplerdir, o hisse senedinin likiditesinde bir sorun vardır.

Ortalama seviyelerden bir anda sapmış hacimli günlerde hisse senedinde yeni gelişmeler olduğunu anlayabiliriz. Bu zamanlarda ilgilendiğimiz enstrüman hakkında hızlı bir araştırma yapmalıyız.

Unutmamak gerekir ki, işlem hacmindeki her artış ya da düşüş çok önemli olmayabilir fakat yine de arka planda fiyat hareketinin sebebini incelemeniz için size bir işaret sunulmuştur. Basitçe, ortalama hacmin üzerinde kalan -ki bu en az 10 periyotluk hacimdir- durumda trendin yönüne göre değişmekle birlikte hisse senedine bağlılığın arttığını, aksi durumda ise hisseye olan ilginin azaldığı şeklinde yorumlayabiliriz.

Her işlemde bir alıcı ve satıcı dengesinin kurulması şarttır. Bir menkul kıymeti alacaksanız karşınızda bir satıcının olması gerekir. İşlem hacminin yüksek olduğu diğer bir deyişle likit piyasalarda menkul kıymeti elinizden çıkarmak veya satın almak daha kolaydır.

Day traderlar genelde gün içerisinde işlem hacminin arttığı hisse senetlerini tercih ederler. Ortalamanın altında kalan bir hacim, o gün o hisseye olan ilginin düştüğünü, gün içerisinde fiyat marjında büyük bir değişim yaşanmayacağını gösterir. Gün içi işlem yapan yatırımcılar oynaklık severler, bu da çoğunlukla işlem hacminde artışla birlikte gelir.

Piyasa psikolojisinden söz etmiştik, fiyatların yükselişine eşlik eden artan hacim alıcıların menkul kıymeti almaya olan isteğinin arttığını gösterirken, bu durum kısa zamanda pozitif hareketin başlayacağının/süreceğinin bir göstergesidir. Tam aksine fiyatlar yükselmeye devam ederken hacim dengeli bir biçimde düşerse daha az sayıda yatırımcının hisseye ilgi duyduğunu daha doğrusu çoğunluğunun ilgisinin azaldığını gösterse de yükseliş sürebilir. Bu noktada alım yapılan fiyat seviyesindeki hacmin iyi incelenmesi gerekir.

Şöyle düşünelim: Eğer hacimdeki artış normalin 5–10 katına çıkmışsa veya 10 günlük (veyahut uzun vadede) hacmin hareketli ortalaması, hacim çubuklarının çok üzerindeyse, artık trendde dikkatli olunması gereken seviyelere gelindiği söylenebilir.


Bir süre devam eden yatay trend sonrası hacimdeki olağanüstü artışla neredeyse 2,5 katına yükselmiş bir hisse senedi örneği görüyorsunuz. MACD indikatörünü atmamın sebebi, oradaki kesişimi hacimle doğruladığımı görmeniz. Çok önemli bir noktayı anlatıyorum, herhangi bir indikatörün kesişim bölgelerinin teyidi için de hacmi mutlaka göz önünde tutmalısınız.


Yukarıdaki grafikte hisse senedi düşmeye başladığında OBV’nin neredeyse hiç tepki vermediğini görüyorsunuz. Bunun adı pozitif uyumsuzluk. Aynı şekilde fiyat yükselmeye başladığında ve yeni zirveleri denediğinde OBV bu zirveleri teyit etmezse bir süre sonra teknik analiz doğası gereği yükseliş duracaktır. Bu da negatif uyumsuzluktur. (sapma)
Hatırlarsanız 2020 yılında bir ara sürekli işlem hacminin tarihi rekor seviyelerin üzerine çıktığı haberlere konu olmuştu. Hatırladığım kadarıyla 61 milyar tl işlem hacmini görmüştük. Aynı dönemde endekste hem BISTTUM hem de BIST100’de kapanış rekorları gerçekleşmişti. İşlem hacminin trendi desteklediği güzel bir örnek, bu durum bir kez yaşanmadı bir müddet neredeyse her gün işlem hacmi rekorlarını sürdürmüştü.

Sanırım biraz uzadı yazı. Bir sonraki hafta temel analiz notlarımıza geri döneceğiz.

---

Ayrıca hatırlatmadan geçmeyeyim;
Srvey'e mutlaka katılın ve anında nakit kazanın!

Srvey Token Airdrop

Referans Kodu = SBKZW9CP3
Uygulamayı İndirin:
📝Uygulama Linki: https://play.google.com/store/apps/d...odi.opensurvey
Kayıt işlemi esnasında referans kodunu mutlaka girin..
Profilini Tamamla, Srvey token Kazan ve hızlıca çek! (yaklaşık 550.000+ token = 140tl)

Bu tür konular, teknik analiz araçları, eğitimleri veya indikatörler ilgilinizi çekiyorsa borsarazzi bloguna göz atmanızı tavsiye ederim..

Makalemi beğendiyseniz bana destek olmak için etkileşimde bulunabilirsiniz,
Konuyla ilgili sorularınızı yorumlar kısmından bana iletebilirsiniz.
Daha faklı temel, teknik bilgileri öğrenmek isterseniz yayınlarımı takip edebilirsiniz.

twitter'da beni takip edin: @borsarazzi
telegram grubumuza katılın: t.me/tr4ders

Vakit ayırıp okuduğunuz için teşekkür ederim.
Yeni bir makalede görüşünceye kadar hoşçakalın..