Türk, İran, Irak ve Anadolu mitolojilerinde tanımlanan belden aşağısı yılan, üstü ise insan formunda olan bir varlıktır Şahmeran. Ayrıca Anadolu topraklarının en önemli efsanelerinden biridir.
Bu yazımda başı insan, gövdesi yılan biçiminde karşımıza çıkan Şahmeran'ın Hikayesine yer vereceğim. İşte, efsanelere konu olan Şahmeran hikâyesi ve rivayetleri;

Şahmeran Nedir?

Türk, İran ve Anadolu mitolojilerinde rastlanan Şahmeran; akıllı ve iyimser olarak tanımlanan bellerinden üstü insan, aşağısı yılan şeklindeki Maran adı verilen olağanüstü yaratıkların başında bulunur. Hiç yaşlanmadığına ve öldüğündeyse ruhunun kızına geçeceğine inanılır. 

Öncelikle Şahmeran’ın anlamına göz atalım.
Farsça kökenli maran ya da meran kelimesi yılan anlamına gelir. Şah ise, erkekler için kullanılan bir unvandır. Ancak Şahmeran’a ait tüm hikâyelerde ve efsanelerde dişi olarak tanımlanmıştır. Şah-ı Maran ise, yılanların şahı anlamındadır. Halk arasında Şahmeran ya da Şahmaran olarak kullanılır. 

Şahmeran’ın Anadolu’da yaşadığına inanılan pek çok yer vardır. Bunlardan bazıları; Mersin – Tarsus iken diğeri de Adana – Yılankale’dir. 

Bu fotoğraf Tarsus çarşıdında bulunmakta.

Efsaneye göre yılanların şahı Şahmeran, yerin yedi kat altında yılanlarıyla birlikte yaşarmış. Tüm bu efsanelerin ve hikâyelerin ortak noktası, Şahmeran’ın öldürülme olayıdır. Bazı kaynaklarda yılanların şahı ile tanışan ilk kişi Belkıya olurken; bazı kaynaklarda ise Cemşab ya da Lokman olarak karşımıza çıkar.

Bu fotoğraf da Adana Ceyhan-Yılankale'den. Yolunuz düşerse mutlaka gezmelisiniz.

Günümüzde Şahmeran Efsanesi

Son derece popüler olan Şahmeran hikâyesi, çeşitli film ve dizilere de uyarlanmıştır. 1993 yılında yayımlanan ve Zülfü Livaneli'nin yönettiği Şahmeran filmi, en popüler Şahmeran konulu filmler arasında yer alıyor. Çok izlenen Şahmeran filminin başrolünü Türkan Şoray, Mehmet Balkız ve Dilaver Uyanık paylaşıyor. Başrollerini Serenay Sarıkaya, Burak Deniz ve Mert Ramazan Demir’in paylaştığı Şahmaran dizisi de 20 Ocak 2023’te izleyicilerle buluştu. Emin Buzhan Kaynak'ın Şah-ı Mar  adlı eserinden uyarlanan Şahmaran dizisi, tehlikeli bir serüvende hem kendisini hem de aşkın gücünü keşfeden Şahsu’yu konu alıyor. 

Cemşab ve Şahmeran Hikâyesi

Şahmeran hikâyeleri arasında en çok bilinen Cemşab ile olandır.

‘’ Binlerce yıl önce Tarsus’ta yerin yedi kat altında yılanlar yaşarmış. Meran adı verilen bu merhametli ve akıllı yılanlar, barış içinde yaşarlarmış. Meranların şahına ise, Şahmeran denirmiş. Şahmeran, kimsenin bilmediği gizemleri ve sırları da bilirmiş. Cemşab ve Şahmeran efsanesine göre, genç ve güzel Şahmeran’ı ilk gören Cemşab’mış. Geçimi için odun satan bir ailenin oğlu olan Cemşab, arkadaşlarıyla ormanda bal dolu bir mağara keşfetmiş. Arkadaşları balı çıkarmak için Cemşab’ı aşağıya indirmiş ve balın çoğunu çıkarmışlar. Son balı çıkarmak için Cemşab’ı mağaraya indiren arkadaşları, paylarına daha fazla bal düşsün diye onu orada bırakıp kaçmışlar. Cemşab, mağarada ışık sızan bir delik görmüş, cebindeki bıçakla deliği büyütmüş ve ömründe görmediği kadar güzel bir bahçeye girmiş. Bu bahçede adı dahi bilmediği güzel çiçekler varmış. Derken bir saray görmüş, saraya gitmeye karar vermiş fakat bahçesindeki yılanları görünce korkmuş. Bu sırada saraydan Şahmeran çıkıp yılanların ona bir şey yapmayacağını, yanına gelmesini söylemiş.

Cemşab, uzun yıllar burada yaşamış ve Şahmeran’ın güvenini kazanmış. Bir gün ailesini çok özlediğini söyleyerek gitmek için yalvarmaya başlamış. Bunun üzerine Şahmeran gitmesine izin vereceğini ancak yerini kimseye söylememesine dair söz vermesini istemiş. Ailesine kavuşan Cemşab, Şahmeran’a verdiği sözü tutarak yerini ve onu gördüğünü kimseye söylememiş. 
Bir gün ülkenin padişahı hastalanmış. Ülkenin veziri, hastalığın çaresinin Şahmeran’ın etini yemek olduğunu söylemiş ve her yere haber salmış. Kimse Şahmeran’ın yerini söylemeyince tüm halkı hamama götürmüşler çünkü Şahmeran’ı gören kişinin tenine su değince teni kabuklaşıyormuş. Cemşab’ın da teni kabuklaşınca ona işkence yapmaya başlamışlar, binbir işkence sonunda Şahmeran’ın yerini söylemek zorunda kalmış.

Şahmeran bulunup yerin altından çıkarılmış. Cemşab; Şahmeran’ın dediği gibi başını kaynatıp kendi içmiş ve Şahmeran’ın tüm bildiklerini öğrenmiş; gövdesini kaynatıp padişaha içirmiş ve padişah iyileşmiş; kuyruk kısmını da kaynatarak vezire içirmiş ve veziri zehirleyip öldürmüş. Padişah iyileştiğinde kendisini iyileştirdiği için Cemşab’ı vezir yapmış. ‘’

Efsaneye göre; yılanlar Şahmeran’ın öldürüldüğünü bilmiyorlar. Yılanların Şahmeran’ın öldürüldüğünü öğrendiğinde Tarsus’u istila edeceği rivayet edilir. ‘’ Adana selden, Misis yelden, Tarsus yılandan, Mersin yalandan yıkılacaktır. ‘’ diye bir atasözü de bulunuyor.