What is SUİ?

• Kullanıcı deneyimi sunmak üzere tasarlanmış bir Katman 1 blockchain'dir.
• Yeni bir nesne merkezli veri modeli kullanan Sui, işlemleri bir saniyeden kısa sürede kesinleştirerek dinamik ve birleştirilebilir zincir üstü varlıkları destekler. 
• Mysten Labs'in kurucu ortağı ve CTO'su tarafından geliştirilen Move programlama dili, akıllı sözleşme programlamada benzersiz özellikleri destekler. Sui'de Move, temel dili geliştirerek hem geliştiricilere hem de kullanıcılara fayda sağlayan soyutlama imkanları sunar.
• Sui, sınıfının en iyisi kullanıcı deneyimi geliştirmek için zkLogin gibi araçlar sunarak son kullanıcılar tarafından benimsenmenin önündeki engellerin kaldırılmasına imkan tanır.

Sui Nedir?

Sui; güvenli, güçlü ve ölçeklenebilir bir geliştirme platformu sunarak küresel çapta benimsenme için gerekli ihtiyaçları karşılamak üzere tasarlanmış bir blockchain'dir. Sui, baştan sona bu tür talepleri karşılayacak şekilde tasarlanmıştır.
Sui'nin arkasındaki başlıca isim olan Mysten Labs, Diem/Libra projesinde yer alan eski Meta çalışanları tarafından kurulmuştur. Mysten Labs, o dönemde Move programlama dili, işlem işleme ve mutabakat mekanizmaları gibi Sui'nin temelini oluşturacak güçlü yeni teknolojiler geliştirmiştir.
Sui'nin felsefesi ve tasarımı için gerekli olan üç temel öge vardır:

1. Dijital varlıklar için tasarlanmış veri modeli: Sui'nin nesne odaklı veri modeli, dijital varlıkları yönetmek ve bunlarla etkileşim kurmak için optimize edilmiştir
2. Sui'de Move: Move programlama dilinin Sui'nin benzersiz veri modeline uyarlanmış bir versiyonudur.
3. Sınıfının en iyisi kullanıcı deneyimine odaklanma: Sui, kullanıcı deneyimini sorunsuz bir hale getiren çeşitli inovasyonları destekler.

Sui'nin Eşsiz Tasarımı

Sui'nin tasarımının temel taşı olan nesne odaklı veri modeli, platformun sunduğu geniş imkanlar için güçlü bir destek sunar. Sui'nin tasarımından kaynaklanan önemli bir avantaj, varlık mülkiyetinin sorunsuz bir şekilde yönetilebilmesidir. Nesne merkezli olması, varlık mülkiyetine geleneksel blockchain mimarilerine kıyasla daha basit bir yaklaşım sunar.
Mülkiyet takibini varlıktan ve ilgili hesaptan ayıran çoğu blockchain'in aksine, Sui benzersiz bir yol izler. Sui'nin nesne odaklı çerçevesinde zincirdeki her şey bir nesne olarak temsil edilir ve her bir nesnenin sahibi açıkça belirtilmiştir. Bu özgün yaklaşım, mülkiyeti takip etmek için bir akıllı sözleşmeye yönelik ihtiyacı ortadan kaldırarak nesne mülkiyetini önemli ölçüde daha direkt bir hale getirir.
Sui'nin nesne merkezli veri modelinin avantajları, yalnızca varlık mülkiyetini desteklemenin çok daha ötesine geçer. Hızlı uzlaşma, paralel işlem işleme, yüksek işlem oranları ve ücretlerin sabit olması sunduğu çeşitli avantajlar arasındadır. Bu unsurların her biri, ayrı bir makaleyi hak edecek kadar önemlidir ve Sui'nin web sitesi üzerinde detaylı bir şekilde incelenebilir.

Nesneler, İşlem İşleme ve Birleştirilebilirlik

Daha önce de bahsettiğimiz gibi Sui'deki her şey bir nesne olarak temsil edilir. Token bakiyeleri, NFT'ler, kullanıcı hesapları ve akıllı sözleşmeler Sui'de nesnelerdir. Birkaç farklı nesne türü vardır ve bunların başlıca ikisi "sahipli nesneler" ve "ortak nesnelerdir."
Sahipli Nesneler
Sahipli bir nesnenin tek bir sahibi vardır ve bu bir kullanıcı hesabı veya başka bir nesne olabilir. Token bakiyeleri ve NFT'ler, sahipli nesnelere örnek olarak verilebilir.
Ortak Nesneler
Ortak bir nesne, belirli bir sahibi olmayan ve birçok kullanıcının etkileşim kurabileceği bir nesnedir. Ortak nesnelere örnek olarak likidite havuzları ve NFT çıkarma sözleşmeleri verilebilir.
Sahipli ve ortak nesneleri içeren işlemler farklı şekillerde işlenir. Ortak nesnelerle ilgili işlemler sıralama ve mutabakat süreçlerinden geçer. Bununla birlikte, yalnızca sahipli nesneleri içeren işlemler Sui'deki mutabakat mekanizmasını atlama gibi eşsiz bir imkana sahiptir ve bu da yaklaşık 400 milisaniyelik çok hızlı işlem kesinleştirme süreleriyle Sui'yi en hızlı blockchain'lerden biri haline getirir.
Sui'nin nesne merkezli tasarımı, varlıkları uygulamalar arasında uyumluluk için uyarlamaya gerek olmadan güçlü bir şekilde birleştirilebilirlik sağlar. Yeni oluşturulan nesne türlerinin ağ genelinde evrensel olarak tanınması, kullanıcıların ihtiyaçlarına göre özelleştirme imkanı sunar. Akıllı sözleşmeler, farklı nesne türlerini zahmetsizce tanıyarak benzersiz uygulamalar ve üstün kullanıcı deneyimleri için birleştirilebilirliği destekler. Örneğin yenilikçi DeFi stratejileri oluşturmak için farklı DeFi yapı taşları bir dizi işlem altında bir araya getirilebilir.

Sui'deki Move

Belirli bir amaca yönelik olarak geliştirilmiş bir akıllı sözleşme programlama dili olan Move, güvenlik ve üretkenlik anlamında önemli avantajlar sunar. Diğer programlama dillerindeki eksiklikleri gidermek için özel olarak tasarlanan Move, iki önemli zorluğun üstesinden gelir: Dijital varlıkların temsili ve bu varlıklarla güvenli işlemler.
Move ile Sui'nin nesne odaklı mimarisini bir araya getirerek, Sui'deki Move dijital varlıkların nesneler aracılığıyla basit ve güçlü bir şekilde temsil edilmesini sağlar. Bu tasarım, verimli bir işlem gerçekleştirme mekanizması sunarken bir yandan da varlıkların mülkiyetini, nesnelerin birleştirilebilirliğini destekleyen ve geliştiricilerin deneyimini iyileştiren cazip özelliklerin ortaya çıkmasını sağlar.
Sui'deki Move, temel dili geliştirerek programcıların kendilerini daha iyi ifade etmelerine imkan tanırken aynı zamanda benzersiz bir güvenlik de sağlayan kazan-kazan soyutlamaları sunar. Sui'nin Move uygulaması, geleneksel akıllı sözleşme programlama dillerinde yaygın olarak görülen birçok hatayı imkansız bir hale getirir. Geliştiriciler için akıllı sözleşme geliştirmeyi basitleştirerek, Sui'deki Move DeFi, oyun, ticaret ve diğer alanlarda erişimi ve işlevleri artırır.
Bu güçlü nesne merkezli tasarımın bir örneği olarak yarış arabası gibi oyun içi bir nesne verilebilir ve bu nesne, arabanın motoru gibi başka nesnelere sahip olabilir. Yarış arabasının motoru sorunsuz bir şekilde değiştirilebilir ve düzenlenebilirken, bunların tamamı zincir üzerinde temsil edilebilir.
**Not: Bazı videolarda kullanılan Sui Move terimi kullanımdan kaldırılmaktadır. Bunun yerine, Move'un Sui'ye özel uygulamasından bahsederken Sui'deki Move terimi kullanılmaktadır.

Kullanıcı Deneyimine Odaklanma

Geleneksel blockchain platformlarıyla etkileşim kurmak, blockchain teknolojisinin avantajlarından faydalanmak için çoğu zaman kullanıcı deneyiminden ödün verileceği beklentisine yol açar. Fakat Sui, bu paradigmadan farklılık gösterir ve blockchain teknolojisinin avantajlarını sunmaya devam ederken aynı zamanda geleneksel web'deki kullanıcı deneyimini de sunmayı amaçlar.
Bunun için cüzdanlar, gas ücretleri, karmaşık işlem onayları ve diğer ilgili engellerin ortadan kaldırılması gerekir. Sui'nin nesne merkezli tasarımı ve güvenli programlama dili, doğası gereği bu yaklaşımı destekler. Buna ek olarak Sui, geliştiricilerin zahmetsizce güçlü kullanıcı deneyimleri yaratmasını sağlayan araçlar sunarak bir adım daha ileri gider. Bu araçlar doğrudan blockchain'e entegre edilmiştir ve başlıca üç tanesi zkLogin, sponsorlu işlemler ve programlanabilir işlem bloklarıdır.

zkLogin

Blockchain cüzdan yönetimi, eskiden beri kullanıcılar için külfetli olmuştur. Bazı kişiler cüzdanlarını yönetmeyi ve kurtarma cümlelerini güvende tutmayı tercih etse de blockchain'in daha geniş çapta benimsenebilmesi için bu sorumluluğu üstlenmek istemeyen kişilere yönelik bir alternatif sunulması gerekir. Sui'nin zkLogin çözümü, Google veya Facebook hesabı gibi tanıdık bir oturum açma yöntemi kullanılarak bir Sui hesabının oluşturulmasına ve yönetilmesine imkan tanıyarak böyle bir alternatif sunar. Kullanıcı gizliliğini korumak için sıfır bilgi ispatlarından faydalanan zkLogin, kullanıcıların cüzdan oluşturma ve yönetmedeki bilindik zorluklar olmadan blockchain uygulamalarıyla sorunsuz bir şekilde etkileşim kurmasını sağlar.

Sponsorlu işlemler

Blockchain gas ücretleri yeni kullanıcılara alışılmadık gelebilir ve blockchain uygulamalarına katılmaları için engel teşkil edebilir. Sui, bu zorluğu sponsorlu işlemlerle çözer ve gas ücretlerinin yarattığı bu engeli ortadan kaldırır. Uygulamalar, belirli kullanıcı işlemlerini sübvanse etme esnekliğine sahiptir ve gas ücretlerini kullanıcı deneyiminin bir parçası olmaktan çıkarır.

Programlanabilir işlem blokları

Daha önce diğer blockchain'lerle etkileşim kurduysanız, alım satım gibi basit bir eylem için bile çoğu zaman birden fazla işlemin gönderilmesi gerektiğini fark etmişsinizdir. Kullanıcıların bir tokeni wrap etmesi, uygulamanın kullanımını onaylaması ve son olarak da işlemi göndermesi gerekebilir. Yalnızca basit bir alım satım için bu karmaşık işlem dizisinin gerekmesi, platformun pratik bir şekilde kullanılabilmesinin önünde bir engel oluşturur.
Sui, bir dizi karmaşık işlemin tek bir süreç içinde bir araya getirilmesine, imzalanmasına ve gönderilmesine imkan tanıyan programlanabilir işlem blokları sunar. Bu bloklar temel işlemler için kullanıcı deneyimini kolaylaştırmakla kalmaz, aynı zamanda farklı uygulamalar içeren karmaşık işlem zincirlerine de imkan tanır. Programlanabilir işlem blokları, sorunsuz bir şekilde birleştirilebilirliği destekleyen bir araç işlevini görerek nihayetinde son kullanıcıların genel deneyimini iyileştirir.

SUI Token Hakkındaki Bilgiler

SUI tokenin toplam arzı on milyar tokenle sınırlıdır ve Sui ağı içinde hem bir hesap birimi hem de bir ödeme aracı niteliğinde, öncelikli olarak ağın güvenliğini sağlamaya hizmet eder.
SUI token şu anda Sui'de başlıca üç amaca hizmet etmektedir:
Hisse ispatına katılım
Sui, Sui doğrulayıcılarının ve bu doğrulayıcılarda staking yapan SUI token sahiplerini seçmek, teşvik etmek ve dürüst davranışlarını ödüllendirmek için delege edilmiş bir hisse ispatı mekanizması kullanır.
Gas ücreti ödemeleri
SUI tokenleri işlemleri gerçekleştirmek ve verileri zincir üzerinde depolamak için gereken gas ücretlerini ödemek için kullanılır.
Çok yönlü varlık
SUI, Sui ekosistemi dahilindeki merkeziyetsiz borsalar, borç alma ve verme uygulamaları, oyunlar ve çok daha fazlası için kullanılabilen çok yönlü ve likit bir varlıktır.
Yönetişim
SUI token, token sahiplerine protokol yükseltmeleri ve platformdaki değişiklikler gibi önemli konularda zincir üstü oylamalara katılma hakkı vererek Sui'nin yönetişiminde gelecekte çok önemli bir rol oynayacaktır.
Buna ek olarak, Sui depolama fonu da staking ödüllerinin zaman içinde yeniden dağıtılmasında ve gelecekteki doğrulayıcılara daha önce depolanan zincir üstü verilerin depolama maliyetlerinin ödenmesinde çok önemli bir rol oynar. Bu token ekonomisinin tasarımı, kullanıcıların verileri süresiz olarak zincir üzerinde depolamasına imkan tanırken bir yandan da hem mevcut hem de gelecekteki doğrulayıcılar için ödemelerin adil bir şekilde yapılmasını sağlayarak ağın uzun vadede sürdürülebilirliğini sağlayan bir mekanizma oluşturur.

Sui'de DeFi

Sui ana ağı, Mayıs 2023'te açılmasından bu yana çok sayıda uygulamanın kullanıma sunulduğuna tanık olmuş ve farklı ekosistemlerdeki geliştiricilerden gitgide daha fazla ilgi görmeye başlamıştır. Sui ekosistemindeki DeFi projelerinin örnekleri arasında şunlar yer alır:

• NAVI - Sui'deki bu borç alma ve verme protokolü, kullanıcıların otomatik kaldıraçlı kasalar gibi güçlü özelliklerle likidite sağlayıcı ve borç alan sıfatıyla katılım sağlamasına imkan tanır.
• Cetus - Sui üzerinde geliştirilmiş merkeziyetsiz bir borsa ve konsantre likidite protokolü olan Cetus, alım satımı tüm kullanıcılar için kolaylaştırmak amacıyla esnek bir dayanak likidite ağı kullanır.
• Scallop - Profesyonel yatırımcılar için bir yazılım geliştirme kiti sunan birleşik bir platformdaki bir borç alma ve verme protokolü ve merkeziyetsiz borsadır.
• Turbos - Kullanıcıların varlıkları çok iyi fiyatlara alıp satmasına ve likidite sunarak ödüller kazanmasına imkan tanıyan, konsantre likiditeye sahip, çok verimli bir merkeziyetsiz borsadır.
• Kriya - Likidite toplamayı, sermaye verimliliğini artırmayı ve özellikle de kurumlar ve balinalar için araçlar sunmayı amaçlayan, dikey olarak entegre edilmiş bir DeFi ürünleri yelpazesidir.
• Aftermath - Hızlı, ucuz ve tam anlamıyla şeffaf alım satım, likit staking ve getiri elde etmek için tek durak bir platformdur.
• BlueFin - Yüksek performans, düşük maliyet ve Web2 benzeri bir kullanıcı deneyimi sunan bir merkeziyetsiz türev borsasıdır.
• Typus - Uzun vadeli varlıklar için bir opsiyon pazaryeri oluşturmak üzere takas, borç verme ve türev protokollerini birleştirir.
• FlowX - Token takası, likidite katkısı, yield farming ve IDO kampanyaları gibi çeşitli DeFi hizmetleri sunan bir platformdur.

Son Söz

8 milyar insanın gereksinimlerini karşılamak üzere sıfırdan inşa edilen Sui, benzersiz ve güçlü teknolojiler içerir. Tüm uygulama sektörlerine hitap ederek farklı kullanım alanları için optimum teknoloji ve kullanıcı deneyimi sunmayı amaçlar. Sui'nin sunduğu inovasyonlar, dijital varlık mülkiyetini yeniden tanımlayarak bireysel mülkiyetle karakterize edilen internet için daha merkeziyetsiz bir vizyon sunar.