Phản biện những chỉ trích nhắm vào Bitcoin #2

Bitcoin tạo ra những đánh đổi có chủ ý để cung cấp những đặc tính cốt lõi, ví dụ như chấp nhận khả năng xử lý giới hạn và đắt đỏ để có được sự phi tập trung và tính bất biến. Các giao trên Bitcoin có tính tất toán (final settlement) được đảm bảo ở mức độ cao, do đó ứng dụng giá trị nhất đối với khả năng xử lý giới hạn của Bitcoin là dùng để thực hiện các giao dịch giá trị cao mà hệ thống tài chính truyền thống chưa đáp ứng tốt.

Nhiều người tiếp tục tin rằng ứng dụng chính của bitcoin là làm phương tiện trung gian thanh toán cho các giao dịch nhỏ hàng ngày. Do tin vào điều đó, nhiều người cho rằng bitcoin đã thất bại (ít nhất là ở lớp cơ sở) vì nó hiện tại không (và không thể) đáp ứng được khả năng xử lý giao dịch tương tự như các hệ thống thanh toán truyền thống như Visa, Mastercard hoặc Paypal. Tuy nhiên, so sánh Bitcoin với Mastercard hay Visa không phải là một cách so sánh phù hợp, nó giống như là đang đem quả táo ra so sánh với quả cam. Bởi vì giao dịch trên các hệ thống xử lý thanh toán truyền thống chỉ có thể được tất toán sau đó một số ngày, trong khi mặc dù Bitcoin chỉ có thể xử lý được khoảng 5 - 7 giao dịch cho mỗi giây (TPS), nhưng những giao dịch này đều ở trạng thái được tất toán.

Trái với suy nghĩ của nhiều người, dữ liệu từ Coin Metrics cho thấy mạng lưới Bitcoin đã xử lý khối lượng giao dịch rất lớn là 3,1 nghìn tỷ đô la trong năm vừa qua, tương đương với khoảng 40% khối lượng giao dịch của Mastercard. Điều này chỉ ra giới hạn dưới cho việc sử dụng bitcoin làm phương tiện thanh toán trung gian. Tuy nhiên, mặc dù bitcoin có thể thực hiện chức năng trung gian thanh toán trong một số trường hợp cụ thế, đó không phải là chức năng lõi, hay chức năng duy nhất của bitcoin.

“Với tư cách là một phương tiện thanh toán, tiền mã hoá có thể thực hiện chức năng đó tốt hơn các công nghệ hiện hành trong một số trường hợp (ví dụ như thanh toán quốc tế), nhưng Visa, Apple Pay, Google Pay, Paypal và tiền pháp định thực hiện chức năng đó tốt hơn tiền mã hoá trong các thanh toán hàng ngày.” John Pfeffer.

Bitcoin sở hữu những đặc tính có thể giúp nó trở thành một công cụ thanh toán hữu dụng - đó là dễ di chuyển, dễ đổi lẫn, và dễ chia nhỏ. Ở mặt bất lợi, sự biến động và khả năng xử lý giới hạn là những trở ngại. Đây là những đánh đổi có chủ đích của Bitcoin. Như đã thảo luận phía trên (bài #1), sự biến động là điều Bitcoin đánh đổi để có được sự khan hiếm tuyệt đối. Khả năng xử lý giới hạn là đánh đổi để có được sự phi tập trung, kết quả có được nhờ quá trình xác thực dễ dàng và ít tốn kém. Bằng cách giới hạn khả năng xử lý (giới hạn lượng dữ liệu được lưu trữ trên sổ cái), Bitcoin cho phép mọi người với một chiếc máy tính bình thường cũng có thể vận hành node được. Node là một thành phần rất quan trọng bởi vì chúng xác thực kết quả công việc của các thợ đào, và thực thi chức năng kiểm tra và cân bằng trong quá trình tạo khối và xử lý giao dịch của các thực thể này nhằm đảm bảo rằng sẽ không có cá nhân hay nhóm nào có thể trở nên có quyền lực và ảnh hưởng vượt trội. Điều này đảm bảo cho tính phi tập trung của Bitcoin.

Sau khi cấp nhận khả năng giao dịch giới hạn của Bitcoin để có được sự phi tập trung và thực thi quá trình kiểm tra và cân bằng phù hợp, những câu hỏi tiếp theo sẽ là: Những giao dịch nào xứng đáng được ghi trực tiếp lên blockchain Bitcoin? Những giao dịch nào đòi hỏi tính tất toán bất biến, toàn cầu của Bitcoin? Người ta có thể cho rằng, giá trị ứng dụng tốt nhất của khả năng xử lý giới hạn của Bitcoin là dùng để lưu trữ các giao dịch trong các trường hợp cần nhất đến tính đảm bảo chắc chắn ở mức độ cao của Bitcoin và không được đáp ứng tốt bởi hệ thống tài chính truyền thống, chứ không phải là dùng để lưu trữ các giao dịch hàng ngày ở các điểm bán cuối, như mua một ly cà phê.

Những trường hợp ứng dụng này bao gồm, nhưng không giới hạn, tất toán các giao dịch toàn cầu giữa các doanh nghiệp và thậm chí là giữa các ngân hàng trung ương và các chính phủ. Một ví dụ thực tế là BitPesa, một ứng dụng giúp khách hàng (các doanh nghiệp vừa và nhỏ và đa quốc gia) có thể giao dịch với nhau giữa các quốc gia Châu Phi bằng cách dùng Bitcoin. BitPesa là một trong những công ty đầu tiên biến Bitcoin trở thành phương tiện tất toán thương mại để giảm thiểu chi phí và ma sát trong hoạt động kinh tế ở các thị trường giáp biên. Một trường hợp khác mà Bitcoin có thể là giải pháp thay thế tốt trong vai trò làm hệ thống thanh toán là kiều hối, một hoạt động gửi tiền đang bị ảnh hưởng bởi chi phí cao và tốc độ chậm. Ví dụ, theo số liệu từ Ngân hàng thế giới, chi phí trung bình toàn cầu để gửi khoản tiền 200 đô la là 6,2% vào quý 4 năm 2022.

Để đáp ứng được nhu cầu ngày càng tăng cao của các khoản thanh toán lớn và nhỏ, mạng lưới Bitcoin cần phải hỗ trợ được một lượng rất lớn các giao dịch, điều không thể thực hiện được trên lớp cơ sở. Đó là lý do vì sao nhiều người tin rằng các giải pháp lớp thứ 2 (ví dụ như Lightning Network) có thể giúp mở rộng Bitcoin mà không cần phải hy sinh tính phi tập trung. Do các giao dịch trên Lightning Network (LN) không được ghi trên blockchain Bitcoin, chúng không đòi hỏi phải được xác thực trong các khối. Điều này cho phép các giao dịch có thể được thực hiện gần như ngay lập trức với mức phí rất thấp, theo số liệu từ Glassnode, với khoảng 1 satoshi cho mỗi giao dịch thì phí trên LN chỉ khoảng 0,00014 đô la cho mỗi giao dịch. Mức độ mở rộng này của Bitcoin có thể được sử dụng cho các điểm bán lẻ, các giao dịch ngang hàng và bất kỳ giao dịch nào không cần sự xác thực của bên thứ ba. So sánh với Visa, hệ thống có khả năng xử lý lên đến 24000 TPS, nhưng trong thực tế lượng giao dịch xử lý hàng ngày của nó chỉ là một phần của con số đó, LN của Bitcoin có khả năng xử lý nhanh hơn, rẻ hơn so với công nghệ xử lý thanh toán hiện có.

Cách đánh thuế của các chính phủ cũng là một yếu tố cản trở Bitcoin trong việc ứng dụng làm phương tiện thanh toán ở các quốc gia phát triển, như Hoa Kỳ. Ví dụ, Sở thuế vụ Hoa Kỳ (IRS) phân loại bitcoin là một loại tài sản. Nên mỗi khi bitcoin được sử dụng để thanh toán, người dùng sẽ phải tính toán lãi lỗ của khoản bitcoin đó để kê khai thuế. Điều này làm cho bitcoin trở nên kém hấp dẫn với tư cách là một phương tiện thanh toán. Nếu một hạn mức nhỏ bitcoin sử dụng để mua hàng được loại trừ khỏi việc tính thuế (điều này đang được thảo luận ở Quốc hội), mọi người sẽ sẵn sàng để sử dụng chúng trong thanh toán hơn.

Duy Tùng, Dịch và trích từ Revisiting Persistent Bitcoin Criticisms - Fidelity Digital Assets Research - Nov 2023.
Nguồn hình: BitcoinSapiens