ŞEKİ HANLIĞIN'DA SELİM HAN DÖNEMİ
Selim Han Muhammed Hüseyin Han’ın oğludur. Fakat Selim Han’ın önceki hayatıyla ilgili kaynaklarda hiçbir bilgi yoktur. Sadece yukarıda da bahsettiğimiz gibi onun kardeşi Hasan Han’ın kendisi öldüreceğinden kuşku duyması üzerine Car’a kaçması ve 1795 yılında geri dönerek hâkimiyeti ele geçirmesinden sonraki olaylara ilgili bilgiler vardır.
Rusların tekrar Kafkasya’ya saldırması, İran’ın ikinci Azerbaycan seferinde Şah Kaçar’ın Şuşa’da öldürülmesi olayından sonra başlamıştır. Selim Han’ın Şeki Hanlığı’nın başına geçmesi, Ruslar tarafından sevinçle karşılanmış ve Selim Han’ın hâkimiyette kalması için ona yardım etmişlerdir. Örneğin Selim Han ikinci defa hâkimiyete geldikten bir zaman sonra Mustafa Han’ın Şeki Hanlığı’na saldıracağını anlayan Selim Han, Rusya Generalı Sisianov’a haber göndererek kendisine yardım etmesini istedi. Bunun üzerine Sisianov, 300 asker ve iki top ile Akimov’u Gence’den Selim Han’a yardım için gönderdi. Gelen bu birlik küçük olmasına rağmen Selim Han’ı savaşa cesaretlendirdi. 1805 yılının Nisan ayında Mustafa Han’ın ordusu Şeki’ye yaklaştı. Yapılan bu savaşta Mustafa Han mağlubiyete uğrayarak geri çekilmek zorunda kalmıştır. Sisianov geri çekilen Mustafa Han’ın takip edilmesine izin vermedi. Bu yüzden de Mustafa Han geri çekilirken çok sayıda esir ve ganimet topladı. Bu ise esir ve ganimetleri geri almak isteyen Selim Han’ın Mustafa Han’a savaş açmasına neden olacaktı. Bunlar Azerbaycan’ı silah kullanmadan ele geçirmek isteyen Sisianov’un planlarına ters düşüyordu. İki Hanlık arasındaki sorunları halletmek için Sisianov, Mayor Tarasov’u Mustafa Han’ın yanına göndererek; Selim Han’ın Rusya tarafından desteklendiğini, eğer o, Selim Han’a karşı yeniden düşmanlık edecek olursa Rusya Çarlığl tarafından cezalandırılacağını bildirdi. Bu yüzden Mustafa Han, Selim Han’la barışmağa mecbur oldu ve almış olduğu esir ve ganimetleri geri gönderdi.
Sisyanov
Daha sonra Sisianov, Selim Han’a mektup yazarak Rusya’nın himayesi altına girmesini söyledi. Sisyanov Karabağ Han’ı İbrahim Han’a da aynı şeyi söylemişti. İbrahim Han, Selim Han’ın hem kayınpederi hem de ablasının eşi idi. Bu yüzden Sisianov her iki Hanlığı silah kullanmadan Rusya Devleti’ne bağlamak istiyordu. Gence’nin işgali sırasında yapılan katliamın Karabağ ve Şeki’de de yapılacağından endişe duyan İbrahim Han ve Selim Han, Sisianov’un bu teklifini kabul etmek zorunda kaldılar. Selim Han, kayınpederi İbrahim Han’dan bir hafta sonra 21 Mayıs 1805 yılında Gence yakınlarında Kürekçay çayının sahilinde karargâh kuran Sisianov’un yanına geldi. Bu görüşme sonucu Şeki Hanlığı ile Rusya Devleti arasında 11 maddelik bir anlaşmaya varıldı. “Kürekçay Antlaşması” olarak bilinen anlaşmanın kısa özeti şu şekildedir:
1. Selim Han başka devletlerle ilişkilerini keserek Rusya Devleti’nin himayesini kabul edecekti.
2. Rusya Devleti, Şeki Hanlığı’nı, Selim Han ve varislerini koruyacağına söz veriyordu.
3. Komşu hanlıklar ile ilişkiye girmesi veya haberleşmeleri Rusya’nın Kafkasya baş hâkiminin iznine bağlı olacaktır.
4. Selim Han, Şeki’de 500 Rus askerini bulunduracaktır.
5. Han, Rus askerlerine un ve buğday alacak, askerlere kalacak yer verecek ve kışın onların odun ihtiyacını karşılayacaktı.
6. Şeki’nin yönetimi, divan ve mahkeme işleri Han’a bırakılacaktı.
7. Han Rusya İmparatorluğu’nun verdiği devlet bayrağını, her zaman yanında bulunduracaktı.
8. Şeki Hanlığı, senede 7000 çervan (Rus para birimi) vergi vermek zorunda idi.
9. Han 4 yaşındaki oğlunun yerine beş beyin çocuğunu rehin olarak vermeli, 2 yıl sonra ise kendi oğlunu sürekli yaşaması için Tiflis’e göndermeli idi.
10. Bu anlaşma müddeti devamlı olacaktı.
11. Antlaşma 6 ay içinde Rusya Çarı’nın imzası ve mührü ile onaylanacaktı.
Bu anlaşma Karabağ Hanlığı ile yapılmış anlaşmanın aynısı idi. Yalnız tek fark Karabağ Hanlığı’nın Rusya’ya her yıl 8 bin çervon vergi vermesinde idi. Böylece Şeki Hanlığı bağımsızlığını kaybederek, Rusya’nın himayesi altına girmiştir. Bu tarihten itibaren Parfyonov komutanlığında 500 Rus askeri Hanlığın merkezi Şeki’ye yerleştirildi. Onlara her şeye müdahale etme yetkisi de verildi. Ayrıca Rusya Çarlığı’na hizmet etmesi için Selim Han’a Tümgeneral rütbesi verilmişti.
