1 Dakikada AMM (Automated Market Maker) Nedir?

"1 Dakikada ... Nedir?" serisiyle, DeFi platformlarını kullanırken karşımıza çıkabilecek kavramlar ve ürünler hakkında yazdığım 3.yazımda Otomatize Piyasa Yapıcılar yani bilinen adıyla AMMleri anlatacağım.

Merkezi Borsaları(CEX) kullanan kişiler, alım-satım yaparken fiyat grafiğiyle birlikte bir de emir defteri görüntülerler genelde. Bu emir defterinde gerçek kişilerin ellerindeki ürünü satışa koydukları fiyatlar ve alım emri verdikleri fiyatlar görüntülenir. Alıcıyla satıcı aynı fiyatta anlaştığında ise ticaret gerçekleşir.

Merkeziyetsiz Borsalar'ın(DEX) büyük bir çoğunluğunda ise durum biraz farklıdır. AMM görevi gören Uniswap, Sushiswap, Balancer gibi borsalar emir defteri yerine algoritmalar kullanarak kripto paraların fiyatını belirler. Bu algoritmalar, likidite havuzları adı verilen havuzlarda tutulan kripto paraların miktarını ve fiyatını dikkate alır. Her AMM kendi içinde bir formül çalıştırır. Bu formülleri de AMMleri türlere ayırırken kullanabiliriz.

İşte bazı AMM türleri ve kullandıkları formüller:

1. Constant Product (Sabit Değerli) Market Maker (CPMM):

• Formül: x * y = k (x ve y, likidite havuzundaki iki varlık miktarını, k ise bir sabiti temsil eder.)
  • Örneğin, Uniswap'ta ETH/DAI çifti için: ETH miktarı * DAI miktarı = Sabit değer (k)

2. Constant Sum (Sabit Toplamlı) Market Maker (CSMM):

• Formül: x + y = k (x ve y, likidite havuzundaki iki varlık miktarını, k ise bir sabiti temsil eder.)

3. Weighted Average (Ağırlıklı Ortalama) Market Maker (WAMM):

• Her varlık için ağırlıklı fiyat belirleyen özel bir formül kullanılır, genellikle ağırlıklar kullanıcı tarafından belirlenir.

4. Balanced (Dengeli) Market Maker (BMM):

• Bu türde kullanılan formül, varlık miktarlarının belirli bir dengeye ulaşmasını sağlar.
• Örneğin, bir varlık çiftindeki miktarların toplamının belirli bir değeri koruması amaçlanabilir.

5. Curve (Eğri) Market Maker (CMM):

• Curve AMM'ler genellikle stabil coinler(stablecoins) için optimize edilmiştir ve belirli bir fiyat eğrisini takip eder. Formül genellikle bu eğriye özgüdür.

6. Optimal Market Maker (OMM):

• Bu türdeki AMM'ler, belirli bir optimizasyon hedefini gerçekleştirmek için tasarlanır. Formül, bu hedefe ulaşmayı sağlamak için özel olarak oluşturulur.

Her AMM türü, kullanıcıların hedeflerine ve varlık çiftine özel ihtiyaçlarına bağlı olarak farklı matematiksel modelleri benimser. Bu formüller, likidite havuzlarında dengeyi korumak ve adil fiyatlandırmayı sağlamak amacıyla kullanılır.