Mina Bir Devrim mi? Yoksa...

FgcF...q4AM

18 Jan 2024

333

Mina'dan sürekli dünyanın en hafif zinciri olarak bahsedildiğini duymuşuzdur. Sadece 22 kb ağırlığında pamuktan bile daha hafif şeklinde bize aktarılır :) Bu zincir, state bloat problemine karşı etkili bir çözüm sunduğu söylenir ve gizlilik, sıfır bilgi kanıtları, ölçeklenebilirlik gibi önemli özelliklere sahiptir. Gelin, bu yazıda #MINA'yı ve geleceğini değerlendirmeye çalışalım.

1. Avantajlar

1.1 State Bloat Problemi ve Mina

Öncelikle, Mina'nın en güçlü yanlarından biri olan "sınırlanmış zincir boyutu" konusuna değinirsek, Mina'nın temel çözümü, zincirin boyutunu sınırlı tutarak ortaya çıkar. Bu durum, normalde bir blok zincire katılmak isteyen bir full node veya validatörün, genesis (ilk blok) itibariyle tüm verileri indirmesi gerekliliğini ortadan kaldırır. Kısacası, herhangi bir kişiye güvenmek zorunda kalmadan ağa katılma isteğini korurken, tüm blok verilerini indirmek zorunda kalınmaz. Bu durum, özellikle Ethereum gibi blok zincirlerinde full node çalıştırmak için gereken büyük depolama alanı sorununu çözmekte etkilidir. Ethereum'da şu an için bir full node çalıştırmak için en az 2 TB'lık SSD gerekmektedir ki, bu da kullanıcıların full node çalıştırmasını zorlaştırmaktadır.

Ethereum Full node veri boyutu. Kaynak: https://etherscan.io/chartsync/chaindefault

Mina, Zero Knowledge (ZK) teknolojisi sayesinde zincirin veri boyutunu sadece 22 KB ile sınırlı tutabilen bir blok zinciridir. Bu, veri boyutu sorununa getirilmiş "çalışan :)" ilk çözümlerden biridir, ancak Mina'nın bu alandaki tek çözüm olmadığını belirtmek önemlidir. Statelessness ve State Expiry gibi diğer çözümler de bulunmaktadır. Ayrıca, Mina'nın ZK konusundaki bir diğer avantajı da, web üzerindeki (HTTPS) verileri zincirin üstüne "yalnızca Mina'nın" altyapısını kullanarak kanıtlayabilmesidir. Bu durum, Ethereum'da benzer bir işlemi gerçekleştirmek istediğinizde, ZK kanıtlarıyla sıfırdan bir çözüm geliştirmeniz gerektiği gerçeğine kıyasla Mina'nın avantajınadır. (Örneğin: ZK-Email). Mina'nın sunduğu bu özellikler, özellikle ZK teknolojisiyle ilgili geliştirmelerde daha hızlı ve kolay bir yol sağlamasıyla dikkat çekmektedir.

1.2 Mina & Merkeziyetsiz Blok ve Kanıt Üretim Mekanizması

Mina, ayrıca "Proposer and Builder Separation"'ı ilk uygulayan zincir olarak öne çıkıyor, bu da bloğu üreten kişinin ve onaylayan kişinin ayrılmasını öneren bir mimari anlamına gelmektedir. Mina'nın PBS tasarımının avantajı, Mina'nın ilk merkezi olmayan kanıt pazarını oluşturan zincir olmasıdır. Şu anda bildiğim kadarıyla tüm rolluplar genellikle merkezi kanıtlayıcılara güvenirken ve ilerleme planlarında bu süreci merkezi olmaktan çıkarmaya çalışırken, Mina bu konuda "ilkel olabilir ama işleyen" ve merkezi olmayan tek zincir olarak faaliyet göstermektedir.

Mina'nın teknik avantajlarından bahsettiğimize göre geliştirilmesi gereken ve sorunlu olan tasarım tercihlerini ele alabiliriz :) Bu tasarım tercihlerini değerlendirdikten sonra, Mina'yı nereye konumlandırabileceğimiz daha güzel şekillenecektir.

2. Mina'daki Sorunlar

2.1. Ölçeklenebilirlik

Mina'nın sıfır bilgi kanıtlara dayalı altyapısı, ne yazık ki, bir dezavantajla birlikte geliyor. Zincir hala son kullanıcılar için çok kullanışsız. Gerçek hayatta veya DeFi gibi senaryolarda hızlı blok süreleri sadece bir ihtiyaç değil, aynı zamanda bir gereklilik. Özellikle ödeme odaklı bir ürün geliştirildiğinde, hızlı ve ekonomik bir altyapıya ihtiyaç duyulmakta. Ancak, Mina'da blok süreleri ve işlemlerin onaylanma hızı hala istenen seviyeden oldukça geride. ProtoKit, yürütme ortamını Mina'nın dışına taşımayı ve Mina'yı yalnızca kanıt ispatı için kullanmayı amaçlayan bir altyapı olarak dikkat çekici bir çözüm sunmakta. Ancak ProtoKit'in ve bu tarz uygulamaların daha çok yol kat etmesi lazım.

2.2. Zincir Üzerindeki Kısıtlamalar

Mina'nın 22kb'lık altyapısı, büyük bir dezavantaj daha yaratmakta. Zincir üstünde sadece 8 alan saklanabildiği için, karmaşık uygulamaların (DeFi, sosyal medya projeleri ve benzerleri) genellikle verileri zincirin dışında tutması gerekmekte.

Bu durum, daha büyük bir sorun da ortaya çıkarıyor. Zincir dışında tutulan verilere erişilemezse, uygulamalar da erişilemez hale gelir. Yani uygulamalar, canlılıklarını Mina'dan değil, veriyi sakladıkları yerden alırlar. Bu durum, özellikle DeFi gibi %100 canlılık gerektiren uygulamalarda büyük bir sorun teşkil etmekte. Bu nedenle, yeni geliştirilen veri erişilebilirlik katmanları (Celestia, Avail, EigenDA gibi) bu zayıflığı giderebileceği için Mina'nın bu katmanlara ihtiyacı doğmakta.

Bu zincirlerde, verinin Mina'ya kanıtlanabilmesi için erişilebilir olduğunu garanti etmesi gerekiyor. Ancak, maalesef Mina tarafında kriptografik engeller bulunmakta. Bu sebeple, Celestia'daki bir verinin Mina'ya kanıtlanmasını sağlayan altyapı projelerinin gelişmesi gerekmekte.

2.3. Cüzdanların Light Client Desteği Eksikliği

Mina'nın önerisi olan "zinciri 22 KB'da sınırlaması ve herkesin zinciri onaylamasını kolaylaştırması" konusu realiteye bakıldığında light client desteği sunan tek bir cüzdan sunmamasıyla karşılaşıyor. Kullanıcılar için, Light Client olmayan bir Mina'nın, 20 TB state'e sahip Solana'dan aslında çok da bir farkı kalmıyor. Bu bağlamda, Light Client destekleyen cüzdan yapılarının gelişmesi gerekmekte.

Light client'ı açıklayacak olursak aslında kullanıcıların, tüm blok zincirini senkronize etmek zorunda kalmadan, güvenli ve merkezi olmayan bir şekilde bir blok zincirine erişmesine ve onunla etkileşime girmesine yardımcı olan bir sistem diyebiliriz.

2.4. Teknolojik Gelişmeleri Yakalayamamak

Son zamanlarda Rolluplar, Veri Erişilebilirlik katmanları, settlement katmanları ve birçok yeni teknolojinin ortaya çıktığını gözlemledik. Bu teknolojiler, kendi sorunlarını da beraberinde getirdi. Mina'nın bu noktalarda bir problem çözücü olarak daha fazla yer alabilirdi. Hala Ethereum'a açılmamış bir köprü ve üzerinde dapp barındırmayan düz bir zincir olarak varlığını sürdürmekte. Mina'nın, özellikle groth16 ile başlamak üzere Proof aggregation kullanarak Mina'yı proof verification katmanına dönüştürüp rolluplar arası iletişim için bir settlement katmanı olarak konumlandırması veya Mina'nın proof sistemiyle çalışan bir rollup geliştirmesi ve Mina'ya bu alanda katkı sağlaması gibi adımlar atılabilirdi.

3. Son Görüşler

Mina ekosistemi gerçekten yaratmış hype'ı destekleyen nitelikte bir potansiyel barındırmakta. Ancak, zincirin hala stabil olmaktan uzak olduğunu (talep artışında belli bir süre çalışamaması, ki pump yaptığında cüzdana çekmek için saatlerce beklemem gerekti ve ancak fiyat durulduğunda işlemim onaylandı :) ), merkeziyetsiz uygulamaların hala son kullanıcıya erişememiş olması, gelişen teknolojiyi takip edememesi ve hala çalışan bir köprünün olmaması, bana göre Mina'nın daha gidecek çok yolu olduğunu gösteriyor.

Sizce #MINA şu anda ilerlediği yolda başarılı olabilecek mi? Yoksa proof verification katmanına dönüştürüp rolluplar arası iletişim için bir settlement katmanı olarak konumlandırması #MINA için daha mı faydalı olur? Yorumlarda tartışalım :)

CC: Doğan

Buraya kadar okuyup içeriğimi beğendiyseniz çok teşekkür ederim. Bu içeriği değerli bulduysanız bu yazıya tepki vererek ve yorum yaparak sevginizi gösterebilirsiniz. Görüşlerinizi duymak için sabırsızlanıyorum. Teşekkür ederim✨

📌Read My Latest Posts :

January, 2024

Celestia Modularism vs Ethereum Eip4844 - 15 January, 2024 | Link
Paralel EVM: Ethereum'un Geleceğinde Bir Ölçeklenme Çözümü - 12 January, 2024 | Link
Nedir Bu EigenLayer? - 09 January, 2024 | Link
My Daily Airdrop Grind Routine - 06 January, 2024 | Link
Chromatic Testnet - Definitely Worth to Check it Out - 04 January, 2024 | Link
AI ve Airdrop İşte Tüm Mesele Bu - 01 January, 2024 | Link