Niğde
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Niğde'nin en eski adının Nahita ya da Nakita olduğu öne sürülmektedir. Bu ada ilk kez İbn Bibi'de rastlanmıştır.[2]
Eski CHP Niğde Milletvekili Dr. Avram Galanti ise Niğde kitabında:“Niğde’nin en eski ismi Anahita’dır. Anahita, bir ilahenin ismidir ki, kameri ve bereketi temsil eder.” demektedir.[3]
Nakida adı kimi zaman Nekide olarak da kullanılmış, 14. yüzyılda aynı sözcük Arap harfleriyle Nîkde okunacak biçimde yazılmıştır. Cumhuriyet'ten sonra bu ad, Niğde'ye dönüştürülmüştür.
Niğde Kapadokya Bölgesi içinde yer alması nedeniyle birçok kültüre ev sahipliği yapmış tarihte bir kenttir. Burada özellikle erişime açık doğal yapısı, önemli ulaşım yolları üzerinde olması gibi özellikler etkili olmuştur. Farklı kültürlerin eserleriyle şekillenen kentte önemli kalıntılar ve tarihi değerler mevcuttur.[4]
Yaklaşık 10.000 yıllık bir târihî geçmişe sahip olan Niğde’de yapılan arkeolojik araştırmalar, Paleolitik Çağ’a değin uzanan buluntular vermiştir.[5] Yazılı tarih döneminde ise Niğde’de sırasıyla: Asur Ticaret Kolonileri, Hititler, Tabal Geç Hitit Devleti, Frigyalılar, Persler, Makedonya Krallığı, Kapadokya Krallığı, Romalılar, Bizans İmparatorluğu, Anadolu Selçuklu Devleti, Eretna Beyliği, Karamanoğulları Beyliği ve Osmanlı Devleti hüküm sürmüştür. Niğde, Osmanlı hâkimiyetine 1470 yılında girmiştir.
Daha önceleri belde olan Fertek'in yanı sıra Kumluca ve Hamamlı köyleri, 2012 yılında Niğde'nin merkez ilçesine mahalle olarak bağlandı.[6]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
YılToplamŞehirKır1927[7]59.1469.46349.6831935[8]65.62112.39453.2271940[9]72.39713.83558.5621945[10]73.91811.85562.0631950[11][a]69.22512.45756.7681955[12]79.17914.59364.5861960[13]88.48918.04270.4471965[14]98.29221.66376.6291970[15]117.02526.93690.0891975[16]134.33631.844102.4921980[17]148.83939.835109.0041985[18]164.22649.068115.1581990[19][b]142.78555.03587.7502000[20]177.39678.08899.3082007[21]188.999100.41888.5812008[22]193.373100.41892.9552009[23]195.407105.70289.7052010[24]196.087109.72486.3632011[25]198.088114.37683.7122012[26]200.044118.18681.8582013[27]201.597124.77476.8232014[28]205.753127.98077.7732015[29]211.092132.15578.9372016[29]216.695137.19479.5012017[29]220.277141.01079.2672018[29]224.289150.17874.1112019[29]229.121158.25770.8642020[29]230.776161.11069.666
İklim[değiştir | kaynağı değiştir]
Niğde'de Orta Anadolu'nun tipik kara iklimi görülür. Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve kar yağışlıdır. Yağışların kar haline kışın, yağmur haline ise ilkbaharda rastlanmaktadır.
En sıcak ay ortalaması temmuz ayına, en soğuk ay ortalaması ise ocak ayına denk gelir. Gerek mevsimler arasındaki sıcaklık farkı, gerekse gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farkı, kara ikliminin en sıcak örneğidir.
Niğde'de yapılan gözlemlere göre sıcaklık ortalaması 37,7 derece ile temmuz ayına, en düşük sıcaklık ise (-)21 derece ile şubat ayına rastlar.
Nisan, Mayıs ve Haziran ayının ilk yarılarına kadar sağanak halinde, bazen de ayrı sürekli yağış yapan şartları görünür. Şehirdeki yağış ortalaması 0,9 mm'dir. Yağışın en fazla olduğu ay, 78,5 mm ile nisan; en az olduğu ay ise, 0,2 mm ile temmuz ayıdır.
Niğde'de ortalama nispi nem %56'dır. Nemin en fazla olduğu ay %80 ile şubat, en düşük olduğu ay %30 ile ağustos ayıdır.
Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]
Şehirdeki tek üniversite, 3 Temmuz 1992 tarih ve 3837 sayılı kanunun ek 22. maddesine göre 11 Temmuz 1992 tarihinde Niğde Üniversitesi adıyla kurulan ve Ağustos 2016'da yapılan değişiklikle günümüzdeki adına kavuşan Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi'dir. Üniversite 13 fakülte, 2 yüksekokul, 6 meslekyüksekokulu ile faaliyetlerini sürdürmektedir.
Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]
İlin ekonomisi çoğunlukla tarıma dayalıdır. Özellikle patates, lahana, elma, şeker pancarı üretimi ile ön plana çıkan tarım faaliyetlerinin yanı sıra; halı, şeker, meyve suyu, un, çimento ve kimya sanayilerinin önemli bir bölümü Niğde ilinde mevcuttur.
Turizm[değiştir | kaynağı değiştir]
Niğde; doğal güzellikleri, kültürel varlıkları ve termal kaynakları ile turizm açısından önemli cazibelere sahiptir. Günümüzden itibaren 10 bin yıllık kesintisiz bir yerleşim merkezi olan Niğde'de bu süreç içinde Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı döneminden günümüze ulaşmış birçok tarihi eser mevcuttur.
Ulukışla ilçesinden görüntü
Roma döneminden günümüze ulaşan en önemli tarihi eserler Roma havuzu ve o havuzun suyunu eski kent merkezi olan Kemerhisar’a (Tyana) taşıyan su kemerleridir.
Bizans döneminden günümüze ulaşan en önemli kültür varlığı Gümüşler Manastırıdır. Selçuklu döneminden ise günümüze ulaşan en özenli tarihi eserler arasında Alâeddin Camii, Sungurbey Camii, Ak Medrese ve Hüdavent Hatun türbesini sayabiliriz. Osmanlı dönemi eserleri arasında en önemli kültür varlığı büyük Türk şairi Faruk Nafiz Çamlıbel’in “Han Duvarları” şiirinin esin kaynağı Ulukışla Öküz Mehmet Paşa kervansarayıdır.
Niğde Etnografya ve Arkeoloji Müzesi[değiştir | kaynağı değiştir]
1976'da yapılmıştır. Antik Çağa ait eserlerle, Selçuklu ve Osmanlı devrine ait 12 bin eser sergilenir. Akmedrese de müze olarak kullanılmaktadır.
Gümüşler Manastırı[değiştir | kaynağı değiştir]
Gümüşler Manastırı, Niğde'ye 8 km mesafede, Gümüşler kasabasındadır. Roma devrinde yapılmıştır.
Niğde Kalesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Niğde Kalesi, bir höyük olan Alaaddin Tepesi’nin kuzey kısmı üzerine inşa edilmiştir. İnşa kitabesi olmadığı için yapım tarihini kesin olarak bilinmemekle; muhtemelen IX. yüzyılda Bizanslılar zamanında inşa edilmiştir. Esas şeklini ise Anadolu Selçuklu hükümdarları II. Kılıçarslan (1155–1192), II. Rüknettin Süleyman Şah (1196–1204) ve I. Alâeddin Keykubat (1220–1237) dönemlerinde almıştır.
Yapı, iç kale ile onu çevreleyen ve konut alanlarını kuşatan kalın bir surla dış kaleden oluşmaktadır. İç kale ve surlar, şehrin doğu tarafında yer alan ve fazla yüksek olmayan, kuzey-güney doğrultusunda uzanan tepenin üzerine inşa edilmiştir. Bu tepeye daha sonra üzerinde bulunan Alâeddin Camii’nden dolayı “Alâeddin Tepesi” adı verilmiştir. Kale bugün fonksiyonunu kaybetmiş olup; burada iç kale, Alâeddin Camii (1223) Hatıroğlu Çeşmesi (1267–68) ve Rahmaniye Camii (1747) ile Alâeddin Tepesi bulunmaktadır. Kalenin eteklerine sonradan ev ve dükkanlar yapılmıştır.
Niğde Kalesi’nin kapalı mekanlarındaki Geleneksel Yaşam Sergileri, yerli ve yabancı ziyaretçiler tarafından ücretsiz olarak gezilebilmektedir.
Saat Kulesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Niğde’de iç kalenin güneybatı köşesindeki burcun yarısı yıkılıp içi doldurularak, üstüne Saat Kulesi (1901–2) yapılmıştır. Dıştan minare görünümünde olan saat kulesi, dört bölümden oluşur. Kaide ve gövde ongen planlıdır. Saat kulesi yapma geleneği Avrupa’da 14. yüzyılda başlamasına rağmen, Osmanlı topraklarında 18. yüzyılda görülmeye başlar. Anadolu’da ilk örneklerine XIX. yy. başında rastlanır. Sultan Abdülhamit’in tahta çıkışının 25. yılında (1901–2) valilere gönderilen fermanla Anadolu’da saat kulesi yapma geleneği hızlanır. Zamanın mimari üslubunu yansıtan saat kulelerinden yalnızca elli tane günümüze gelmiştir.
Alâeddin Camii[değiştir | kaynağı değiştir]
Alâeddin Camii, Birinci Alâaddin Keykubâd zamanında Niğde Sancakbeyi Zeyneddin Başara tarafından 1233'te yaptırılmıştır.Selçuklu sanatının günümüze kadar en iyi korunmuş eserlerinden olup, mihrap ve minberi çok güzel bir sanat abidesidir. Niğde'nin en eski camisi olup Mîmar Sıddık bin Mahmud ve kardeşi Gazi yapmıştır. Sarı ve kül renkli kesme taştan yapılan caminin doğu kapısı son derece güzel geometrik motiflerle süslüdür. Cami süslemeleri bakımından Selçuklu devrinin en kıymetli eserlerinden biridir. Damalı minaresi camiye ayrı bir güzellik katmaktadır. Caminin kapısı yılın belli bir zamanında sabahın ilk ışıklarının kapıya vurmasıyla kapıda bir kız silueti görülür. Rivayete göre caminin mimarı hükümdarın kızına aşık olur ve kızın güzelliğini bu motiflere işler.
Sungur Bey Camii ve Türbesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Sungur Bey Camii (Aralık 2005)
İlhanlı döneminde Niğde Valisi olan Sungur Bey tarafından 1335'te yaptırılmıştır. On sekizinci asırda geçirdiği yangından sonra yeniden yapılmıştır. Mîmarî özelliği ve taş işçiliği süslemeleri çok zengindir. İlk yapıldığında iki minareli olan caminin yanında Sungur Bey'e ait sekiz köşeli bir türbe vardır.
Şah Mescidi[değiştir | kaynağı değiştir]
Sungur Bey Camii yakınında olup 1413'te yaptırılmıştır. Kare plânlı bir camidir.
Hanım Camii[değiştir | kaynağı değiştir]
Alâaddin Tepesi'nin doğusunda olup 1452'de yapılmıştır, Rahmaniye veya Kale camii olarak da adlandırılır. Arife Hanım tarafından tamir ettirildiği için Hanım Camii olarak bilinir. Karamanoğulları devri eseridir.
Ak Medrese[değiştir | kaynağı değiştir]
Karamanoğlu Alâaddin Ali Bey tarafından 1409'da yaptırılmıştır. Adını kapısındaki beyaz mermerden alır. Selçuklu mîmarî tarzının çok güzel bir örneğidir. Ali Bey Medresesi de denir. 1936'da restore edildikten sonra arkeoloji müzesi olarak kullanılmıştır. Geometrik motiflerle süslü giriş kapısı çok güzeldir.
