Arykanda Antik Kenti
Arykanda Antik Kenti, Türkiye'nin güneybatısındaki Antalya ilinde yer alan önemli bir arkeolojik sit alanıdır. Kent, Lycia bölgesinde yer alır ve Akdeniz kıyısında, Finike'nin doğusunda, Tahtalı Dağı'nın eteklerinde yer alır.
Antalya İli Finike İlçesi, Arif Köyü sınırları içerisinde yer alan Arykanda Antik Kenti’nin ismi Likya dilinde “Ary-ka-wanda”, “yüksek kayalığın yanındaki yer” anlamına gelmektedir. Kentin adının filolojik açıdan yerli Anadolu dilini yansıtması, bölgenin en eski şehirlerinden biri olduğunu göstermektedir. Arykanda’nın yanı sıra, son yıllarda Limyra ve Patara’da ele geçen Geç Kalkolitik– Erken Bronz Çağı baltaları genel olarak bu bölgenin yoğun, olarak iskân edildiğine işaret etmektedir. Ancak, II. bine tarihlenen taş balta dışında, buluntulara dayanarak, şehir tarihini İÖ 5'inci yüzyıldan önceye götürmek güçtür.
İÖ 5'inci yüzyıla ait yerli beylerden Kuprili ve Aquwami’ye ait sikkeler, Pers egemenliği sırasındaki Arykanda’yı yansıtırken, bunu İÖ 4'üncü yüzyıla tarihlenen Limyra Beyi Perikles’e ait sikkeler izlemektedir. Bu duruma göre Arykanda’nın bir süre Limyra egemenliğinde kalmış ve İskender ile birlikte el değiştirmiş olması gerekir. İskender’in ölümünden sonra bölgenin diğer şehirleri gibi Ptolemaiosların, ardından Seleukosların eline geçtiği, Apemea (Dinar) Barışı'ndan sonra ise Rodos’un kontrolüne girdiği bilinmektedir.
Arykanda kenti, Şahinkaya diye bilinen sarp bir kaya yüzeyinin dibinden başlayan, güneye eğimli arazi üzerinde yer almaktadır. Kentte en üst seviyede yer alan yapı, Şahinkaya’nın güney batı eteğindeki gözetleme kulesidir. Kulenin güneyindeki üçgen plan veren akropolün kentin ilk yerleşim yeri olduğu düşünülmektedir. Bu alanın doğusunda Bouleuterion ve doğusundaki üç dükkânın kuzeyinde İÖ 4'üncü yüzyılda inşa edilmiş Güneş Tanrısı Helios adına yapılmış tapınak bulunmaktadır.
Kentin gözetleme kulesinden sonra en üst seviyedeki diğer yapısı İS 1'nci yüzyılda inşa edilen stadiondur. Tek uzun kenarlarında oturma sıraları yer almakta, diğer uzun kenar yamaca açılmaktadır. Bir alttaki terasta, bölgenin ufak fakat en iyi korunmuş tiyatrosu yer alır. En alttaki terasta ise agora ve meclis binası işlevi de veren odeon görülür. Şehrin güneydoğusunda bulunan gymnasium, hamamın hemen yanında yer almakta ve hamam-gymnasium görünümü vermektedir.
Şehrin “Doğu Nekropolü” olarak isimlendirilen mezar alanı, birçoğu ayakta kalmış anıt mezarlarla dikkati çeker. Birbirine teras görevi gören anıt mezarların tümü İS 2nci yüzyıla ait olup bunların altındaki terasta çatı hizasına kadar ayakta kalmış hamam, şehrin iyi koruna gelmiş yapılarından biridir. Şehrin su ihtiyacı, büyük bir beceri ve su mühendisliği örneği gösteren tesislerle sağlanmaktadır. Aykırıçay’ın çıktığı yerde sarp kaya yüzeylerine oyulmuş dört ayrı seviyedeki kanal, şehre su getiren sistemin ana hatlarını oluşturur.
Arykanda, antik dönemde önemli bir Lycia kenti olarak bilinirdi ve MÖ 4. yüzyılda Pers İmparatorluğu'nun kontrolü altındaydı. Daha sonra, Makedonya Kralı Alexander tarafından fethedildi ve Helenistik dönemde önemli bir merkez haline geldi. Roma İmparatorluğu döneminde de önemini koruyan Arykanda, Bizans döneminde de varlığını sürdürdü. Arykanda Antik Kenti, zengin tarihi ve arkeolojik kalıntıları ile ünlüdür.
Kentin en önemli yapıları arasında tiyatro, agora, hamamlar, sarnıçlar, tapınaklar ve anıtsal çeşmeler bulunur. Tiyatro, yaklaşık 20.000 kişi kapasiteli olup, antik dünyanın en büyük tiyatrolarından biriydi. Agora, kentin ticari ve sosyal merkeziydi ve Roma dönemi yapılarına ev sahipliği yapmaktadır. Hamamlar, antik dönemdeki sağlık ve hijyen ihtiyaçlarını karşılamak için kullanılmıştır ve kentin en iyi korunmuş yapıları arasındadır. Sarnıçlar, kentin su ihtiyacını karşılamak için inşa edilmiştir ve antik döneme ait su mühendisliği tekniklerinin bir örneğini sunar.
Arykanda Antik Kenti, Lycia bölgesinin diğer antik kentleri gibi, zengin bir kültürel mirasa sahiptir. Kentin mimarisi, heykelleri ve diğer sanat eserleri, antik dönemin sanatsal ve estetik anlayışını yansıtır. Kentin tapınakları, antik dönemdeki din ve inanç sistemlerinin izlerini taşır ve antik dünyanın dini yaşamına ışık tutar. Arykanda Antik Kenti, Türkiye'nin önemli arkeolojik sit alanlarından biridir ve ziyaretçilerine zengin bir tarih ve kültür deneyimi sunar. Kentin ziyaret edilmesi, antik döneme ve Lycia bölgesinin tarihine ilgi duyan herkes için önerilir.
