Bitcoin Ordinals: Lưu trữ giá trị trên Bitcoin blockchain

Khi các hệ sinh thái khác đang phát triển thần tốc, liệu Ordinals có thể thúc đẩy làn sóng phát triển trên mạng lưới Bitcoin?

Ý chính:

Ordinals có những đặc tính phù hợp với bản chất của Bitcoin như tính immutable và mang tới những cải tiến thật sự như việc đánh số giúp theo dõi các sats.

BRC-20, Bitcoin NFT là những ứng dụng chính của Ordinals. Bitcoin NFT là nhánh thu hút nhiều giá trị cho Ordinals

Ordinals tồn tại hạn chế nhưng cũng có nhiều cơ hội với nhiều sản phẩm mới đang được phát triển. Tiêu biểu là hệ sinh thái Rune

Khi giá trị được lưu trữ vĩnh viễn trên Bitcoin blockchain

Từ khi ra mắt, Bitcoin luôn là gương mặt đại diện của thị trường crypto. $BTC là đồng coin chiếm tỷ trọng vốn hoá lớn nhất và được coi là “vàng kĩ thuật số”. Tuy nhiên việc gắn chặt với ý tưởng “vàng kỹ thuật số” với ứng dụng chỉ để lưu trữ, gửi và nhận đã giới hạn Bitcoin trong chính vòng tròn của mình.
Hệ sinh thái xoay quanh Bitcoin gần như đứng im trong khi những hệ khác phát triển thần tốc. Thậm chí, bắt đầu có người tin Bitcoin sẽ mất vị thế đứng đầu thị trường.
Đứng trước tình thế đó, nhiều nhà phát triển đã thử nghiệm các giải pháp để mang làn gió mới tới mạng lưới Bitcoin. Nổi bật nhất trong số đó là Ordinals với khả năng khắc dữ liệu vào các sats*, đơn vị tiền tệ nhỏ nhất của Bitcoin.
*1 BTC = 100 triệu sats
Những điểm độc đáo mà Ordinals mang tới cho mạng lưới Bitcoin bao gồm:
Khắc dữ liệu lên các sats
Ordinals giúp khắc (inscribe) dữ liệu có kích thước không quá 4mb trên mỗi SATS. Dữ liệu ở đây có thể là hình ảnh, text/JSON/, thậm chí là game hay smart contract,... Dữ liệu được khắc sẽ trở thành một phần không thể tách rời của sats và được lưu trữ trực tiếp cũng như bảo mật bởi mạng lưới Bitcoin. Nhờ đặc tính này, Ordinals đã mở đường cho nhiều ứng dụng mới. Nổi bật nhất hiện tại là Bitcoin NFT và BRC-20.
Không giống các blockchain khác khi dữ liệu được lưu trữ offchain hay trên các mạng lưới lưu trữ như IPFS và tiềm ẩn những rủi ro liên quan.
Ví dụ một PFP NFT on-chain nhưng dữ liệu hình ảnh lưu trữ ở máy chủ tập chung, nếu máy chủ sập thì hình ảnh hiển thị cũng mất. 
Dữ liệu lưu trữ trực tiếp trên Bitcoin có độ toàn vẹn song hành cùng mạng lưới Bitcoin, chỉ cần mạng lưới còn hoạt động thì dữ liệu vẫn còn. Chính nhờ đặc tính không thể biến đổi (immutable) đó và cộng đồng lớn sẵn có, những dự án Bitcoin NFT, BRC-20 dần thu hút được nhiều giá trị.

Collection NodeMonkes trên mạng lưới Bitcoin

Đánh số thứ tự cho sats
Ordinals giúp đánh số các sats dựa trên thứ tự khi chúng được khai thác và nhập vào lưu thông. Việc này giúp xác định và theo dõi các sats trên Bitcoin blockchain. Với sự đồng thuận từ cộng đồng, các sats có số thứ tự đặc biệt trở thành sats hiếm.
Bản thân những sats này có giá trị cao hơn các sats thông thường và những dữ liệu được khắc trên các sats này theo đó cũng đặc biệt hơn. Hiện tại phần lớn những bộ sưu tập NFT hàng đầu Bitcoin đều là những bộ được khắc trên các sats hiếm.

Sats hiếm và đặc tính của chúng - Check độ hiếm tại: Ord.io

Khác với những nỗ lực cải tiến trước đây cho mạng lưới Bitcoin, Ordinals có những đặc tính phù hợp với bản chất của Bitcoin như tính bảo toàn, bất biến (immutable). Đây được coi là một cải tiến giúp theo dõi các sats. Giá trị hiện tại có thể được lưu trữ song hành với sự tồn tại của mạng lưới Bitcoin.

Các thông số nổi bật

Tổng quan
Số giao dịch liên quan đến Ordinals đang chiếm tỷ trọng đáng kể trên mạng lưới Bitcoin. Tuy nhiên tỷ lệ trên có biên biến động lớn, có lúc chỉ vài % nhưng có lúc lên tới 30-40%. Chứng tỏ thị trường Ordinals hiện tại có tính đầu cơ cao và chưa ổn định.

Thị phần các loại giao dịch trên mạng lưới Bitcoin - Nguồn: Dune Analytics

Đã có hơn 64.1 triệu dữ liệu được khắc trên các sats và tạo ra 6,434 $BTC (~430 triệu USD) tiền phí.

Tổng số incriptions và phí tạo ra từ Bitcoin Ordinals - Nguồn: Dune Analytics

Loại dữ liệu được khắc chủ yếu là văn bản theo sau là hình ảnh. Đây là cách tạo chính cho token BRC-20 và Bitcoin NFT.

Phân loại những Bitcoin Ordinals được tạo ra - Nguồn: Dune Analytics

Người dùng & khối lượng giao dịch
Khối lượng giao dịch Bitcoin NFT tăng trưởng mạnh mẽ. Magic Eden với việc chuyển sang hỗ trợ mạng lưới Bitcoin đã thu hút được một lượng lớn thị phần trong thời gian ngắn. Trung bình mỗi ngày Magic Eden xử lý khoảng 15-30 triệu USD khối lượng giao dịch, ngang ngửa sàn Blur trên mạng Ethereum.

Khối lượng giao dịch NFT trên thị trường: Nguồn: nftpulse

So sánh sự phân bổ người dùng với khối lượng giao dịch. Bitcoin NFT có số người dùng thấp hơn nhưng giao dịch với khối lượng lớn hơn. Từ đó suy ra phân khúc Bitcoin NFT hiện tại thuộc phân khúc giá trị cao.

So sánh thị phần người dùng và khối lượng giao dịch NFT: Nguồn: nftpulse

Hệ sinh thái Bitcoin Ordinals

Ordinals giúp tạo ra nhiều loại tài sản mới trên mạng lưới Bitcoin. Các dự án theo đó được phát triển nhằm giải quyết bài toán luân chuyển tài sản cho người dùng. Trong chưa đầy một năm, hệ sinh thái Ordinals đã có bước tiến đáng kể với nhiều sản phẩm được ra mắt.
Bản chất của Ordinals là khắc dữ liệu lên sats và người dùng sẽ giao dịch các sats đó. Hình thức này khá giống với việc giao dịch NFT.
BRC-20 về bản chất cũng là khắc những dòng chữ (text) ghi thông tin tên token, số lượng token và các thông số liên quan khác lên sat. Giá trị của sat lúc này phụ thuộc vào tên token và số lượng được khắc bên trong. 
Do đó nhìn vào cơ cấu hệ sinh thái Ordinals, ta có thể thấy nhánh dự án phát triển nhất là công cụ giúp khắc dữ liệu lên sat và các marketplace để mua bán các lại sats khác nhau. Đang dần có những nhánh mới được phát triển như launchpad, DeFi. Tuy nhiên với chi phí đắt và tốc độ xử lý chậm của mạng lưới Bitcoin, người dùng sẽ không có trải nghiệm tốt khi sử dụng những sản phẩm yêu cầu tương tác nhiều.
BRC-20
Mặc dù số lượng BRC-20 token chiếm đa số, tuy nhiên hầu hết chúng đều là meme coin. Khối lượng giao dịch chủ yếu tập trung vào token $ORDI, token đầu tiên được tạo ra bởi team Ordinals. Có rất ít dự án BRC-20 hiện tại có sản phẩm và số lượng dự án có sản phẩm tốt còn ít hơn.
Như đã trình bày ở trên, mạng lưới Bitcoin không phù hợp với những sản phẩm yêu cầu tương tác nhiều. Các dự án thuộc nhóm BRC-20 hiện đang gặp khó khăn với việc phát triển sản phẩm mang lại trải nghiệm đủ tốt cho người dùng.
Khác với những hệ sinh thái khác, Bitcoin không có foundation để hỗ trợ vốn, công nghệ,... Do đó những lĩnh vực khó mang lại giá trị hoặc yêu cầu nhiều nguồn lực để nghiên cứu, phát triển thường không được các dự án ưu tiên.

Top BRC-20 có khối lượng giao dịch 24h lớn nhất - Nguồn: BRC-20.io

Bitcoin NFT
Bitcoin NFT có tính chất phù hợp với lợi thế mà Ordinals mang lại. Người dùng sở hữu NFT có tần suất giao dịch thấp hơn BRC-20, do đó cũng ít bị ảnh hưởng bởi những hạn chế từ mạng lưới Bitcoin. Những bộ sưu tập NFT hàng đầu trên Bitcoin hiện tại có giá trị vốn hoá lớn.
Mỗi bộ sưu tập có những điểm đặc biệt riêng như Ordinal Maxi Biz, Bitcoin Frogs được khắc trên sats hiếm, NodeMonkes chạy node Bitcoin, Runestone được phát triển từ team Ordinals,... 

Top NFT theo giá trị vốn hoá - Nguồn: MagicEden

Số lượng dự án Bitcoin NFT mới đang dần tăng khi xu hướng Bitcoin Ordinals phát triển. Điều này kéo theo nhu cầu cho các sats hiếm và việc giao dịch các sats hiếm cũng đang diễn ra nhộn nhịp trên thị trường.

Một vài loại sats hiếm đang được giao dịch - Nguồn: Magiceden

Runes Protocol 
Runes Protocol được phát triển bởi team Ordinals mang tới chuẩn token mới cho Bitcoin Ordinals là ARC-20. Dự án hướng tới việc giải quyết những hạn chế của chuẩn BRC-20, giúp việc giao dịch diễn ra thuận tiện hơn ở góc độ người dùng.
Hiện tại những sàn tiên phong hỗ trợ Bitcoin Ordinals như Magic Eden, OKX đã thông báo hỗ trợ chuẩn token của Runes. Đã có những dự án ra mắt token áp dụng chuẩn mới này nhưng hầu hết chúng là meme coin.
Để thu hút thêm người dùng tới hệ sinh thái Runes, team Ordinals đã airdrop Runestone NFT cho những ai sở hũu hơn 3 ordinals. 112,383 Runestone Ordinals đã được airdrop. Sở hữu Runestone NFT sẽ giúp người dùng nhận được airdrop fungible token của Runes Protocol, dự kiến sẽ diễn ra vào thời điểm Bitcoin Halving (ngày 20 tháng 04).
Những dự án đầu tiên trong hệ sinh thái Runes cũng nhanh chóng làm theo Runes Protocol và thông báo sẽ airdrop cho những ai nắm giữ NFT Runestone. Điều này đã làm giá trị NFT tăng trưởng mạnh trong thời gian qua.

Mong chờ gì với Bitcoin Ordinals sắp tới?

Sự thu hút của Bitcoin NFT 
Với đặc tính của mạng lưới Bitcoin và những lợi thế tạo ra từ Bitcoin ordinals, Bitcoin NFT có nhiều tiềm năng thu hút giá trị theo sau sự tăng trưởng của $BTC. Nền tảng mạng lưới Bitcoin hạn chế cho việc giao dịch thường xuyên nhưng lại phù hợp với những giá trị mang tính sưu tầm.
Ví dụ những chain như Solana phù hợp với việc giao dịch nhanh với phân khúc NFT có giá thấp tới trung bình. Bitcoin ordinals phù hợp hơn với việc mua sưu tầm với phân khúc NFT có giá trị cao. 
Miếng bánh doanh thu từ việc giao dịch Bitcoin NFT sẽ tạo ra nhiều giá trị cho NFT marketplace nào chiếm lĩnh thị phần, tương tự cách Magic Eden đứng đầu về doanh thu tạo ra hiện tại. Dự án này cũng đang có chương trình point và người dùng có thể thu thập kim cương để đổi lấy phần thưởng trong tương lai.

Doanh thu của các sàn NFT marketplace - Nguồn: NFTpulse

Cần lưu ý: Thị phần Bitcoin NFT hiện tại khá tập trung khi hầu hết giá trị xoay quanh những cái tên đứng đầu. Với sự xuất hiện của những bộ sưu tập mới, mức độ cạnh tranh giữa chúng sẽ tăng dần và không đảm bảo những cái tên đứng đầu hiện tại có thể duy trì được vị thế. Việc Tensor vượt Magic Eden trên Solana trong quá khứ là minh chứng cho việc này.
Bitcoin Ordinals và những hạn chế 
Bitcoin Ordinals mang tới nhiều điểm độc đáo cho mạng lưới Bitcoin nhưng cũng đi kèm những nhược điểm.
Việc khắc thêm dữ liệu đồng nghĩa với việc dung lượng mạng lưới sẽ nặng hơn khiến điều kiện vận hành node khó khăn hơn. Giao dịch trên Bitcoin khả năng sẽ thường xuyên tắc nghẽn do khối lượng giao dịch tăng đột biến. Tất cả sẽ làm ảnh hưởng đến việc duy trì mạng lưới và trải nghiệm người dùng.
Hệ sinh thái Runes trong tương lai
Với việc được phát triển bởi đội ngũ Ordinals, hệ sinh thái Rune được nhiều người kỳ vọng sẽ tăng trưởng mạnh mẽ. Tuy nhiên hệ sinh thái Runes hiện tại vẫn còn quá non trẻ, những dự án có token trong hệ sinh thái phần lớn là meme coin.
Giá NFT Runestone tăng trong thời gian qua phụ thuộc nhiều vào tin tức được airdrop. Với giá trị vốn hoá hiện tại, việc mua Rune trong ngắn hạn tiềm ẩn nhiều rủi ro nhất là sau khi việc airdrop diễn ra.
Chuẩn token mới có nhiều cải tiến nhưng để thành công phụ thuộc vào dự án đại diện cho token đó. Trong dài hạn, với độ am hiểu của đội ngũ Ordinals về mạng lưới Bitcoin được thể hiện qua những sản phẩm trong quá khứ, có khả năng hệ sinh thái Rune sẽ xuất hiện những sản phẩm tận dụng được thế mạnh của mạng lưới Bitcoin.

Tổng kết

Ordinals mang tới làn gió mới cho mạng lưới Bitcoin với những điểm độc đáo tận dụng được đặc tính nền tảng và yếu tố cộng đồng mạnh mẽ. Dù tồn tại những hạn chế nhưng Bitcoin Ordinals vẫn có tiềm năng phát triển những sản phẩm mang bản sắc riêng, giúp mang lại giá trị cho mạng lưới Bitcoin trong tương lai.