Tolkien Okuma Rehberi

Tolkien okuma rehberi: Orta Dünya Evrenine Isınma Sıralaması

Bu yazımızda sizlerle en güncel ve tüm dünyada en kabul edilir şekliyle Orta Dünya ve Tolkien kitaplarının okuma sırasını paylaşacağız.
Orta Dünya kitaplarının hangi sırayla okunması gerektiğini ve hangi Tolkien kitaplarının Orta Dünya’yı daha iyi anlamak için gerekli olduğunu detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.
Orta Dünya kitapları, özellikle Silmarillion başta olmak üzere dil bakımından ağır kitaplar olduğu için biz Orta Dünya kitapları okuma sırası için iki alternatif hazırladık.
Bunlardan ilki kitapları ilk defa okuyacak olan ve Orta Dünya evrenine ısınmak isteyenler için, ikincisi ise kronolojik sırayla okumak isteyenler için.
(Burada ufak bir not düşelim: Bu listeler okunması gereken ana kitaplardan oluşuyor. Diğer Tolkien kitapların içeriği ve nerede okunması gerektiğini iki listeyi de bitirdikten sonra anlatacağız.)
Öncelikle kitapları ilk defa okuyacak olanlar için hazırladığımız liste ile başlayalım:

1- Hobbit

Hobbit kitabı ile okumaya başlayarak, kendi halinde hayatını yaşayan ve hiçbir dünyevi hırsı bulunmayan Bilbo Baggins’le beraber o ilk adımı atacak, Gandalf ve 13 cüceye de eşlik ederek kendinizi bir anda maceranın ortasında bulacak ve Orta Dünya evrenine giriş yapmış olacaksınız.
Peki neden doğrudan Yüzüklerin Efendisi üçlemesi veya Silmarillion’dan başlamıyoruz?
Başta da belirttiğimiz gibi bu liste, kitapları ilk defa okuyacaklar için hazırlandığından, bir başlangıç hikayesi gibi yazılan ve aynı zamanda Yüzüklerin Efendisi kitaplarındaki en önemli ırk olan Hobbitleri daha iyi tanıma şansı sunduğu için Hobbit ile başlamak daha etkili olacaktır.
Yüzüklerin Efendisi üçlemesi ise, hikâyeye biraz daha ortadan başladığı için üçlemeyi ikinci sıraya koyacağız Aynı şekilde Silmarillion dil bakımından oldukça ağır olduğundan ve içeriğinde çok fazla isim, yer, olay örgüsü barındırdığından insanlar sıkılıp okumaktan vazgeçebilir. Bu yüzden okumaya Hobbit kitabı ile başlamanızı öneriyoruz.

2- Yüzüklerin Efendisi üçlemesi:

Hobbit ile Orta Dünya’ya giriş yaptıktan sonra Yüzüklerin Efendisi üçlemesine geçebilirsiniz.
Bilbo Baggins’ten varisi Frodo Baggins’e kalan mirasın geçmişten bir gölge olduğunu öğrenmemiz ve Yüzüklerin Efendisi Sauron’un tüm Orta Dünya’yı karanlığa gömme planlarına karşı verilen varoluş mücadelesiyle beraber, Orta Dünya’nın ne kadar büyük, kadim, on binlerce yıllık bir dünya olduğunun izlerini görmeye başlayacaksınız.
Tolkien’in muhteşem betimlemelerini, olay örgülerini okuyup Orta Dünya’yı iyice sevmeye başlayacaksınız. Hobbit ve Yüzüklerin Efendisi serisini okuduktan sonra zaten Orta Dünya’nın büyüsüne kapılıp diğer kitapları okumamak pek de mümkün değil.

3- Silmarillion:

Artık Orta Dünya hakkında birçok şey öğrendik ve geldik derinlere inmeye.
Gandalf ve Sauron kimdir? Yüzükler nasıl yapılmıştır? Elfler neden Orta Dünya’yı terk ediyor? Öte Topraklar, Ölmeyen Diyar neresidir? Orada kimler yaşıyor? Bu ve bunun gibi pek çok sorunun cevaplarını keşfetmek için Silmarillion’u okumaya başlayabiliriz.
Silmarillion; Orta Dünya’nın temeli niteliğinde olan kitaptır. Gerçek Karanlıklar Efendisi Melkor’un, Yaratıcı Eru Iluvatar’a karşı gelerek, Eru’nun Çocukları olarak adlandırılan Elfler ve insanlara karşı yaptığı düşmanlıkları ve binlerce yıllık süreçte Elflerin Melkor’a karşı verdiği savaşı anlatan, tarih niteliğinde bir kitaptır. Önceden de belirttiğimiz gibi Silmarillion, dil olarak, içerdiği karakterler, yerler ve olaylar olarak çok geniş bir kitaptır.
Bu nedenle yavaş yavaş, sakin kafayla okumanızı tavsiye ederiz. Kitabın sonunda yer alan sözlükçeden de yararlanmayı da unutmayın.

– Akallabeth ve Güç Yüzüklerine Dair:

Burada küçük bir parantez açmamız gerekiyor. Akallabeth ve Güç Yüzüklerine Dair aslında Silmarillion’a ait bölümlerdir ve ayrı bir kitap değildir. İthaki Yayınevi tarafından Silmarillion ile birlikte basılmıştır.
Ancak eski 6.45 Yayınevi basımlarında ayrı bir kitap olarak basılmış olduğundan, bu basıma sahip kişiler olabileceği için listeyi yaparken bunu da göz önünde bulundurduk.
Elinizde İthaki Yayınevi basımı varsa, Silmarillion’un devamında bu kitabı da okumuş olacaksınız. Bu yüzden ayrıca bu kitabı satın almanıza gerek yok.

4- Hurin’in Çocukları:

Silmarillion’da geniş özet şeklinde okuduğumuz bu hikâye; bu kitapta çok daha detaylı anlatılıyor. Gelmiş geçmiş en büyük savaşçı olan Hurin’in oğlu Turin’in, Melkor’un laneti nedeniyle yaşadığı kötü ve trajik olayların anlatıldığı bu kitap, tüm Tolkien kitapları içinde en üzücü kitaptır belki de.

5- Beren ile Luthien:

Silmarillion’daki 3 büyük hikâyeden biri olan kitabımız, Orta Dünya’daki en büyük aşk hikayesi olan Beren ile Luthien destanı.
Bu kitap, diğer kitaplardan biraz daha farklı. Tolkien’in bu hikâye için yazdığı ilk versiyonu barındıran kitapta, Christopher Tolkien bize, babasının öyküyü geliştirme sürecini aktarıyor. Aynı zamanda Beren ile Luthien’in öyküsünün geçtiği, Orta Dünya’da yazılan en uzun destan olan Leithian Destanı’nın bir kısmını da bu kitapta okuyoruz.

6- Gondolin’in Düşüşü:

Silmarillion’daki 3 büyük hikâyeden, sonuncusu olan Gondolin’in Düşüşü; tıpkı Beren ile Luthien’de olduğu gibi Tolkien’in bu hikâyeyi nasıl geliştirdiğini, neleri değiştirdiğini görmemizi sağlıyor.
Saklı Şehir Gondolin’in, Kral Turgon’un, Tuor’un hikayelerini bir de gelişim aşamasında görmek isteyenlerin okuması gerektiği bu kitap, Tolkien’in kurguladığı evreni nasıl geliştirdiğini, hangi süreçlerden geçtiğini görmemiz açısından çok önemli bir kitap.
Yani Gondolin’in Düşüşü anlayacağınız üzere bir romandan ziyade, Tolkien’in notlarından oluşan bir kitap.

7- Bitmemiş Öyküler

Bitmemiş Öyküler, tüm bu okuduğumuz kitapların içerisinde yer alan bazı hikayelerin çok daha detaylı bir şekilde anlatıldığı bir kitap. Güneşin Çağları’ndan hikayelerin anlatıldığı bu kitapta, yine Tolkien’in notlarından oluşan, birbirinden ilginç, ilgi çekici konular var.
Diğer kitaplarda yeterince açıklanmayan, kısa bir şekilde geçilen bazı konular bu kitapta çok detaylı bir şekilde yer bulmuş. Örnek vermek gerekirse Bitmemiş Öyküler’de İkinci Çağ’da Numenor ve Galadriel hakkında daha detaylı bilgiler yer alıyor. Üçüncü Çağ’da Erebor seferi, Nazgul’ların Shire arayışı, Palantiri ve en önemlisi Istari hakkında yine çok detaylı bilgileri bu kitapta bulabiliyoruz.
Bu nedenle diğer kitapları okuyup, Orta Dünya’ya iyice hâkim olduktan sonra bu kitabı okumak gerekiyor.

8- Orta Dünya’nın Doğası:

Henüz basılmamış ve 2021 Haziran ayında çıkması beklenilen Orta Dünya’nın Doğası, tıpkı Bitmemiş Öyküler gibi olacağından, Bitmemiş Öyküler kitabından sonra bu kitabı okuyabilirsiniz. Kitabın içeriğinde Elflerin ölümsüzlüğü ve reenkarnasyon; Valar’ın tabiatı, Orta Dünya’nın tanrısal nitelikteki varlıkları, Numenor’un coğrafyası ve yaratıkları, hatta kimin sakalının olup olmadığına dair konular yer alacak.
Kitapları ilk kez okuyacak kişiler için hazırladığımız listeyi bu şekilde yaptık. Bir kez daha hepsinin yer aldığı listeye göz attıktan sonra alternatif listemize geçelim.

Tolkien Okuma Rehberi: Kronolojik Okuma Sırası

Orta Dünya kitaplarını kronolojik, yani Orta Dünya’daki olayların gerçekleşme sırasına göre tarihsel olarak dizdiğimiz ALTERNATİF okuma sırası da bu şekilde:
Kronolojik sıra olarak Hurin’in Çocukları, Beren ile Luthien ve Gondolin’in Düşüşü’nü yakından inceleyelim.
Hikayelerin başlangıç tarihlerini esas aldığımızda, aslında ilk olarak Gondolin’in Düşüşü’nden başlamamız gerekiyor. Ancak bu şekilde okursak, bu kitap bitip diğerlerine geçtiğimizde kronolojik olarak geriye dönmek zorunda kalıyoruz. Çünkü Gondolin’in Düşüşü tarihsel olarak diğer iki kitaptan sonra bitiyor.
Bu nedenle, söz konusu kitapları başlangıç tarihini esas alarak değil, bittiği döneme göre sıraladık.
Bu şekilde hem en son hikâyenin kronolojik olarak bittiği kitabı okumuş; hem de basım tarihleriyle paralel bir sıralama elde etmiş olacağız.
Orta Dünya ile ilgili okunması gereken ana kitaplardan oluşan listelerimizi işledik.
Şimdi, okumanızı tavsiye ettiğimiz diğer Orta Dünya kitaplarına geçelim.

Tolkien Okuma Rehberi: Diğer Orta Dünya Kitapları

– Tom Bombadil’in Maceraları:

Bu kitap, Tom Bombadil ve Orta Dünya’dan bazı karakterlerin başlarından geçen öykülerin anlatıldığı 16 şiirden oluşan bir kitap. Bu kitap bize ne yazık ki Tom Bombadil’in ne olduğu ile ilgili bilgi vermiyor.
Ancak; Orta Dünya’da geçen öyküler anlatıldığı için okuyabileceğiniz kitaplardan biri.
Böylelikle Orta Dünya ile ilgili, Türkçe kitapları bitirmiş olduk. Bu kitaplardan başka, daha detaylı bilgiler bulabileceğimiz, fakat Türkçe’ye çevrilmeyen kitaplar da mevcut. İngilizcesi yeterli olanlar bu kitapları da okuyabilir.

The Return of the King (Appendices):

Kralın Dönüşü – Ekler bölümü. Bu kitabın ekler kısmını bir kez de orijinal dilinde okumak gerekiyor. Çünkü, kitabın sonunda yer alan Ekler’in tamamı Türkçeye çevrilmemiş. Arnor ve Angmar arasındaki savaşlar. Gondor Kralları, Vekilharçlar Dönemi. Eorl Hanedanı gibi Türkçeye çevrilmiş kitaplarda olmayan bilgileri içerdiğinden bu kitabı da okumamız gerekiyor.
Bu Ekler’in içerikleriyle ilgili yazıları OrtaDunya.com’da Orta Dünya Ansiklopedisibölümünde de bulabilirsiniz.

The Atlas of Middle-Earth:

Tolkien tarafından yazılmamış; ama kesinlikle alınması, okunması gereken kitaplardan biri olan The Atlas of Middle Earth, Güneşin Çağları boyunca meydana gelen önemli olayları, coğrafik, demografik ve fiziksel özellikleriyle birlikte harita üzerinde ayrıntılı bir şekilde işleyen bir kitap.
Bu kitap okuduğumuz tüm kitapları gözümüzde canlandırabilmek için gerçekten güzel bir kaynak oluşturuyor.

History of Middle Earth:

Geldik, henüz Türkçe’ye çevrilmeyen, fakat 4 gözle beklediğimiz kitaplara. 12 kitaptan oluşan History of Middle Earth serisi.
Bu kitaplar, tamamen Tolkien’in notlarından oluşan, hikayelerin farklı versiyonlarının bulunduğu, oğlu Christopher Tolkien tarafından derlenmiş kitap serisidir.
İlk iki kitabı Kayıp Öyküler 1 ve Kayıp Öyküler 2 olarak Türkçe’ye çevrilmiştir. Ancak hem çeviri çok iyi seviyede olmadığından hem de Silmarillion’un taslak halini taşıyan notlardan oluştuğu için Türkçe listeye eklemedik.

The Letters of J. R. R. Tolkien:

Tolkien’in, toplamda 354 adet mektubundan oluşur. Tolkien’in Mektupları kitabı da tıpkı Orta Dünya Tarihi gibi kaynak kitap niteliğinde. Kitaplarda yer almayan birçok bilginin de yer aldığı bu mektuplar Tolkien hayranları için çok önemli bir kaynakça.
Orta Dünya ile ilgili tüm kitapları bitirdik. Ama önereceğimiz kitaplar henüz bitmedi.
Tolkien’in yazdığı, ancak Orta Dünya ile ilgili olmayan, okumanızı tavsiye ettiğimiz başka kitaplar da var. Biraz da onlardan bahsedelim.

• Roverandom:

J.R.R. Tolkien, oğlu Michael en sevdiği oyuncak köpeğini kaybedince oğlunu teselli etmek için, büyüyle oyuncağa dönüştürülen Rover isminde bir köpeğe ve onu eski haline döndürebilecek büyücüyü arayışına dair bir hikâye yazıyor ve bunu kitap haline getiriyor.

• Kullervo’nun Hikayesi:

Kullervo adlı bir karakterin başından geçen talihsiz, birbirinden kötü olayların anlatıldığı hikâye. Tolkien’in yazdığı en trajik hikayelerden biridir. Turin’in hikayesiyle bu yönden benzerlikler gösterir. Bu nedenle bu kitap da okunması gereken kitaplardan biridir.

• Sigurd ile Gudrun Efsanesi:

Bu kitap Tolkien’in çocukken okuduğu masallardan etkilenip yarattığı bir masal kitabıdır. Tom Bombadil’in Maceraları gibi şiir ağırlıklı olan bu kitap. Tolkien’in çocukluğundan izler taşıması nedeniyle önemli bir kitaptır.

Tehlikeli Diyardan Öyküler:

Aralarında Tom Bombadil’in Maceraları kitabının da bulunduğu bu derleme, dört hikayeden oluşmaktadır. Bu hikayeler; Ham’lı Çiftçi Giles, Yaprak Çizen Niggle ve Büyük Wootton Demircisi’dir. 2008 yılında tek kitap olarak satılan bu dört hikaye, Yaprak Çizen Niggle hariç günümüzde ayrı ayrı kitaplar halinde satılmaktadırlar.

Noel Baba’dan Mektuplar:

Tolkien’in, 23 yıl boyunca her Noel öncesi, Noel Baba imzasıyla çocuklarına yazdığı mektuplar ve çizdiği resimlerin derlemesi olan kitap 2005 yılında Türkçe’ye çevrilmiştir.

• Beowulf:

Ve geldik son kitabımıza. Tolkien’in Canavarlar ve Eleştirmenler ders notlarından derleyerek oluşturduğu ve sonradan şiir eklemeleri yaptığı Beowulf, Eski İngiliz destansı epik şiirleri üzerine yapılan edebi eleştirileri içeriyor.
Tolkien Okuma Rehberi burada sona eriyor. Sizleri “Yazmak bugüne kadar yaptığım şeyler içerisinde bana hiç acı çektirmeyen tek şey” diyecek kadar yazma aşığı büyük usta Tolkien’in kurguladığı Orta Dünya’nın büyüleyici ve fantastik evrenini okuyarak keşfetmeye davet ediyor ve hepinize keyifli okumalar diliyoruz.