Dede Korkut ve Tepegöz

Her mit aslında bir yaratılış öyküsüdür. Dünyayı kuran ve bugünü hale getiren de kutsalın bu akımıdır. Mitleri bilmek "nesnelerin köklerindeki sırrı öğrenmek" demektir.
Türk dünyasının anıt eseri Dede Korkut Hikayeleri'dir. Eserde kadim döneme ait unsurlar İslami bir rotasyona tabi tutulmuşsa da bütünüyle ortadan kaldırılmamıştır. Kimi araştırmacılar Dede Korkut'taki İslami unsurların yoğunluğuna dikkat çekmişlerse de hemen herkesin üzerinde uzlaştıkları bir konu var ki o da Dede Korkut Hikayeleri'nde yer alan mitolojik izlerdir.
Yapılan son araştırmalarda Dede Korkut Hikayeleri'nin on dört veya on beşinci yüzyılda yazıldığı düşünülmektedir.
Tepegöz'ün babası çoban, annesi ise su perisidir. Büyüyüp Oğuz beylerini dize getiren, şeytani güçlere sahip bu olağanüstü varlık aslında dünyanın hemen her yerinde masallarda, mitlerde rastlanılabilen tek gözlü bir devdir. Ama Dede Korkut Hikayeleri'nde yer alan "Basat'ın Tepegöz'ü Öldürdüğü Boy" adlı bölümde çok daha zengin bir yapıyla karşımıza çıkar.
Konur Koca Sarı Çoban adlı kişi, Uzun Pınar isimli meşhur bir yerde su perileriyle karşılaşır. Onların koyunlarını ürkütmesine sinirlenen Çoban, kepeneğini perilerin üzerine atarak içlerinden birisini yakalar ve yakaladığı periyle orada ilişkiye girer. Peri kanat çırpıp uçarken "Çoban yıl tamam olunca bende emanetin var, gel al. Amma Oğuz'un başına zeval getirdin" der.
Çoban ertesi sene aynı yere geldiğinde tuhaf pırıl pırıl bir yığınla karşılaşır. Peri ona emanetini almasını söyler. Çoban hatasını anlayıp pişman olur. Yerdeki cismi sapan taşına tutar ama o vurdukça yığın büyür. Sonunda Çobanın kaçıp gitmesine neden olur.
Babası tarafından terkedilen Tepegöz'ü oradan geçmekte olan Oğuz beyleri bulur. Ne olduklarını anlamadıkları biçimsiz şekle onlar da vurmaya başlar. Onlar vurdukça yığın büyür büyür nihayet sonunda yırtılır ve içinden tepesinde tek gözü olan bir çocuk ortaya çıkar. Aruz koca, Bayındır Han'dan izin isteyerek onu oğlu Basat ile birlikte yetiştirmek istediğini söyler. Basat, Aruz'un bebekken kaybolan ormanda aslanlar tarafından büyütülen oğludur. Tepegöz önce kendisini emzirenlerin sütünü, sonra kanını en sonunda canını alır. Emsalleriyle oynama çağı geldiğinde ise kiminin burnunu kiminin kulağını yer. İnsanlar onu sahiplenen Aruz'a şikâyetlerince Aruz,image Tepegöz'ü dövdü, sövdü, yasak eyledi, uslanmadı sonunda evden kovdu.
Bu sırada Tepegöz'ün imdadına annesi yetişir Oğlunun kimsesiz kaldığını anlayan peri oğluna ok batmasın tenini kılıç kesmesin diye parmağına koruyucu bir yüzük geçirir. Bir anlamda Tepegöz'ün gücüne güç katar. Atık Tepegöz dağlarda yaşayan yol kesip adam öldüren bir haramidir. Üzerine gönderilen savaşçıları katleder. Mızraklar bedenine işlemez kılıçlar zarar vermez.
Tepegöz kendisini öldürmeye gelen Basat'ı görünce "Oğuz'dan yine bize bir turfanda kuzu geldi" der. Basat'ı boğazından sallandırıp daha sonra yemek için çizmesine koyar. En zayıf yeri gözüdür. Çizmeden kurtulan Basat ocakta kızdırılmış şişleri Tepegöz'ün gözüne sokarak onu kör eder. Ardından kaçarak bir mağaraya sığınır. Büyük mücadelenin sonunda Tepegöz'ü öldürür.