Bitcoin Nedir? Tarihçesi, Özellikleri, Artıları ve Eksileri

Bitcoin'i kim yarattı?

Bitcoin ilk olarak 2009 yılında Satoshi Nakamoto lakaplı anonim bir programcı veya programcılar tarafından açık kaynak kodlu yazılım olarak tanıtıldı. Bitcoin'in yaratıcısı hakkında birçok dedikodu olsa da, bu dedikodularda bahsi geçen kimse Nakamoto olduğunu kabul etmedi.
Nakamoto kendisinin Japonya'da yaşayan 37 yaşında bir erkek olduğunu iddia etti fakat kusursuz İngilizcesi ve Japonca adlandırılmayan yazılımı bu iddianın doğruluğu konusunda mantıklı şüpheler uyandırıyor. 2010'un ortalarına doğru Nakamoto, Bitcoin'i topluluğun önde gelen isimlerine bırakarak diğer işlere yöneldi. Satoshi aynı zamanda Gavin Andresen'i öncü geliştirici olarak seçti.
Nakamoto'nun Eylül 2017 itibariyle yaklaşık bir milyon Bitcoin'e sahip olduğu tahmin ediliyor. Bu miktarın karşılığı ise 3,6 milyar dolar.

Bitcoin'i kim kontrol ediyor?

Gavin Andresen, Nakamoto'nun projeden uzaklaşmasından sonra ilk olarak odaklandığı konunun ademimerkezileşme olduğunu belirtti. Andresen, kendisine otobüs çarpsa bile Bitcoin'in varlığına bağımsız olarak devam etmesini istedi.
Birçoğu için Bitcoin'in asıl avantajı hükümetlerden, bankalardan ve şirketlerden bağımsız olması. Herhangi bir merci Bitcoin işlemlerine karışamaz, işlem ücreti alamaz veya paraya el koyamaz. Dahası, Bitcoin hareketleri oldukça şeffaf – tüm işlemler blockchain adlı devasa dağıtık açık defterde depolanıyor.
Bitcoin temelde ağ olarak kontrol edilemezken, kullanıcılarına mal varlıkları üzerinde tam hakimiyet imkanı veriyor.

Bitcoin nasıl çalışır?

Kullanıcılar yalnızca Bitcoin cüzdanlarındaki bakiyeyi ve işlem sonuçlarını görür.
İşin iç yüzünde ise Bitcoin ağı ''blockchain'' adı verilen bir açık defter paylaşır. Bu defter şimdiye kadar yapılmış tüm işlemlerin kaydını içerir. İşlemlerin dijital kayıtları ''bloklar'' halinde birleştirilir.
Biri işlem bloklarındaki tek bir harfi veya sayıyı değiştirmeye çalışırsa bu durum sonraki blokları da etkileyecektir. Açık defter olması nedeniyle yapılan herhangi bir yanlışlık veya sahtekarlık kolaylıkla tespit edilebilir ve tüm kullanıcılar tarafından düzeltilebilir.
Kullanıcıların cüzdanları işlemlerin geçerliliğini onaylar. İşlemlerin güvenliği kullanıcının adresi olan dijital imzalar ile sağlanır.

Merkezi olmama

Satoshi Nakamoto'nun Bitcoin'i yaratmaktaki asıl hedeflerinden biri de ağın herhangi bir yöneticiden bağımsız olmasıydı. Bitcoin, kullanan her kişinin, şirketin ve hatta madencilik ve onaylama sürecine dahil olan makinelerin ağın bir parçası olacağı şekilde tasarlandı. Ağın bir kısmı sistem dışı kalsa da parasal faaliyetler devam edebiliyor.

Anonim

Günümüzde bankalar müşterilerinin hakkında kredi geçmişleri, adresleri, telefon numaraları, harcama alışkanları ve daha pek çok bilgiye sahipler. Bitcoin cüzdanları ise kimliği ortaya çıkaran hiçbir bilgi vermeden kullanılabiliyor. Paralarının hiçbir merci tarafından yönetilmemesini ve takip edilmemesini isteyenlerin yanı sıra bu gizliliğin uyuşturucu ticareti, terörizm ve benzeri yasadışı faaliyetlerle uğraşanlara da yarar sağlayacağını düşünenler bulunuyor.

Şeffaf

Bitcoin'in gizliliği tüm işlemler Blockchain'de tutulduğu için tartışmaya açık. Teoride cüzdan adresinizi açıkça kullandıysanız, blockchain defterini dikkatlice inceleyen biri cüzdanınızdaki bakiyeyi görebilir. Yine de Bitcoin adresi ile kişiye ulaşmak neredeyse imkansız.
İşlemlerinde gizli kalmak isteyenler radar altında kalmak için önlemler alabilir. Opaklığı ve gizliliği öncelik edinen türde cüzdanlar bulunsa da en basit önlem birkaç adres kullanmak ve tek bir cüzdana yüklü miktarda gönderim yapmamak olabilir.

Hızlı

Bitcoin ağı ödemeleri neredeyse anında işleme alıyor. Banka ile yapılan transferler günler alabilirken Bitcoin ile yapılan işlemlerde para dünyanın öbür ucundaki alıcıya sadece birkaç dakika içinde ulaşıyor.

Geri döndürülemez

Bitcoin ile para gönderimi yaptığınızda parayı geri almanın bir yolu yok – alıcı geri göndermek istemediği sürece. Bu ödemenin teslimini garantiliyor, yani alıcı paranın eline ulaşmadığını iddia ederek sizi dolandıramaz.

Bitcoin ile ne satın alınabilir?

Bitcoin 2009 yılında ilk tanıtıldığında nerede ve nasıl harcanabileceği açık değildi. Şimdi ise neredeyse her şey için kullanılabilir. Microsoft ve Dell gibi büyük şirketler bazı ürünleri ve dijital içerikleri için Bitcoin ile ödeme kabul ediyor. Bitcoin ile ödeme yaparak AirBaltic ve Air Lithuania gibi havayolu şirketleri ile uçabilir, Theatre Tickets Direct'ten tiyatro bileti satın alabilir, Honest Brew'dan butik bira satın alabilir ve daha pek çok hizmetten yararlanabilirsiniz. Bitcoin 'i aynı zamanda otel ve mülk ödemeleri yapmak, bar ve restoranlarda hesap ödemek, arkadaşlık sitelerine üye olmak, hediye kartı satın almak, online bahis oynamak ve bağış yapmak için kullanabilirsiniz. Yasadışı maddelerden lüks ürünlere kadar her şeyi satan çeşitli pazarlar da bulunuyor.
Bitcoin görece olarak yeni ve karmaşık bir ödeme türü, bu nedenle ödeme seçeneklerinin kısıtlı olması oldukça doğal. Yine de her geçen gün daha fazla işletme -butik kahve dükkanlarından piyasanın devlerine kadar- Bitcoin ile ödeme kabul ediyor.
Dahası, Bitcoin sürekli dalgalanan kur nedeniyle yatırım için önemli bir fırsat haline geldi. Dengesiz ve yasal olarak pek de tanınmayan bir para birimi olmasına rağmen geçtiğimiz yıl değeri neredeyse 5 bin dolara ulaşarak yedi kat arttı.

Nasıl Bitcoin alınır?

Bitcoin almanın en kolay yolu satın almak. Bitcoin borsalardan alınabilirken pazarlardaki diğer insanlardan direkt olarak da alınabilir. Bitcoin satın alırken nakit, kredi veya banka kartı, hatta diğer kripto para birimleri ile ödeme yapılabilir. Fakat öncelikle bir Bitcoin cüzdanına sahip olmalısınız.
Cüzdan olarak online cüzdan veya bilgisayarınızın sabit diskinde bulunacak olan yazılım cüzdanı olarak iki ana gruba ayrılabilecek birçok seçenek mevcut. İki seçenek de yüzde yüz güvenli değil; online cüzdanın hacker saldırısına uğraması mümkünken sabit diskinizin de bozulma ihtimali var. Aynı zamanda tüm Blockchain'i kapsaması gereken devasa depolama kapasitesi nedeniyle oldukça basitleştirilmiş mobil cüzdanlar ve dijital olarak saklanmayan iki QR koduna sahip, bu nedenle siber saldırılardan ve donanım hatalarından tamamen korunan donanım cüzdanları ve kağır cüzdanlar da birer seçenek.
Bir diğer seçenek de madencilik. Sadece birkaç yıl önce yeterince güçlü bir bilgisayara sahip herkes Bitcoin madenciliği yapabilirdi, fakat işler değişti. Bitcoin'in artan popülerliği ve döviz kuru özel donanımlara sahip büyük şirketleri de oyuna çekti, bu sebeple kaydedeğer ölçüde Bitcoin madenciliği yapmak için gereken enerji ve zorluk oldukça arttı. Bunun yanında oluşturulması gereken Bitcoin miktarı da günden güne azalıyor.

Artıları

Özgürlük

Bitcoin, özgürlük anlayışıyla tasarlanmış bir para birimi. Özellikle de işlemleri kontrol eden,işlem ücreti alan ve paranın kontrolünde olan yönetim mercilerinden sıyrılmak için. Kripto paralar alışverişte son yıllarda yasal paralar kadar geçerli hale geldi ve sadece Bitcoin kabul eden sayısız deep-web pazarının varlığı düşünülünce bazı şeyleri Bitcoin ile diğer para birimlerinden daha kolay satın alabilirsiniz.

Taşınabilirlik

Paranın öne çıkan özelliklerinden biri de taşınabilirliği, taşıma ve kullanmanın kolay olması. Bitcoin tamamen dijital olduğu için, istenilen miktarda para flash diskte taşınabilir veya online olarak saklanabilir.
Kripto paralar insanlara sadece bir QR kodla veya online cüzdanda yapılacak tek bir tıkla para gönderme ve alma özgürlüğü veriyor. Neredeyse hiç denecek kadar az zaman alıyor, şok edici işlem ücretleri yok ve para aracı olmadan direkt olarak kişiden kişiye gönderiliyor; gereken tek şey internet bağlantısı.

Kendi komisyonunu seçebilme

Bitcoin ağının tartışılamaz bir diğer avantajı da işlem ücreti miktarını, ya da hiç ödememeyi seçebilmek. İşlem ücreti madenciler tarafından yeni bir blok oluşturulduktan sonra alınıyor. Ücret genellikle tamamen gönderici tarafından ödenirken, ücreti alıcının hesabından düşmek de bir seçenek.
İşlem ücretleri tamamen gönüllü olarak ödeniyorlar ve madencilere işlemleri oluşturulan yeni bloklara dahil etmek için teşvik niteliğinde oluyorlar. Bu teşvik aynı zamanda madenciler için bir gelir kaynağı oluyor ve çoğu zaman madencilik faaliyetlerinden daha fazla para getiriyor. Bitcoin üretimi yakın gelecekte sınıra ulaştığında tamamen duracak olan madencilik faaliyetleri sebebiyle bu gelirin madenciler için gerekli olduğu görülebilir.
Bu sebeple kullanıcıların ücreti ödemek ile bekleme sürelerinin uzaması arasında bir seçim yapması gerekiyor. Yüksek işlem ücreti ödemek sürecin hızlanacağı anlamına gelirken, zaman sıkıntısı olmayanlar ise paradan tasarruf etmeyi seçebilir.

PCI yok

İngilizce PCI olarak kısaltılan Ödeme Kartları Sektörü banka, kredi, ön ödemeli, elektronik cüzdanlı, ATM ve POS kartlarını ve ilgili işletmeleri ifade ediyor. PCI, kart sahibinin verilerini saklayan, işleme koyan ve ileten organizasyonlardan oluşuyor. Sıkı güvenlik düzenlemeleri mevcut ve çoğu büyük kart markası da bunun bir parçası.
Ortak kural ve düzenlemeler büyük şirketler için yararlı olabilirken herkesin ihtiyaçlarına uymayabilir. Bitcoin kullanırken PCI standartlarına uymanıza gerek yok, ki bu da kullanıcıların kredi kartlarının geçerliği olmadığı veya dolandırıcılık riskinin yüksek olduğu pazarlara girmesine olanak tanıyor.
Sonuç olarak kullanıcılar daha az komisyon ödüyor, pazarlarını genişletme imkanı buluyor ve yöneticilik masraflarını düşürüyorlar.

Güvenlik ve kontrol

Bitcoin kullanıcıları işlemlerini kontrol edebiliyorlar; kimse bilginiz veya onayınız dışında -diğer ödeme türlerinde zaman zaman olabileceği gibi- hesabınızdan para çekemez ve kimse satıcılardan ödeme bilgilerinizi çalamaz.
Bitcoin kullanıcıları paralarını yedekleme kopyaları ve şifreleme ile de koruyabilirler. Kimlikleri ve kişisel bilgileri de ödeme sürecine dahil olmadığı için her zaman güvende oluyor.

Şeffaf ve nötr

Yapılan her işlem ve ilgili tüm bilgiler blockchain'deki herkese açıktır ve istenildiği anda kontrol edilip kullanılabilir. Bitcoin protokolünün şifreli olması kişilerin veya organizasyonların kontrolü ve manipülasyonunu önlüyor. Bitcoin ağı merkezi olmayan bir yapıya sahip, bu sebeple kimse tarafından tamamen kontrol altına alınamaz. Bitcoin'in her zaman nötr, şeffaf ve tahmin edilebilir olacak olmasının sebebi de bu.

Dolandırıcılık yapılamaz

Dijital dünyada dolandırıcılık yapmanın en yaygın yollarından biri aynı parayı iki kez kullanmak. Bu işleme ''çifte harcama'' deniyor. Bunu önlemek için Bitcoin, diğer kripto paralar gibi blockchain teknolojisinin kullanmanın yanında Bitcoin algoritmasına işlenen mutabakat mekanizmalarını da kullanıyor.

Eksileri

Yasal sorunlar

Bitcoin'in yasal durumu ülkeden ülkeye ciddi biçimde değişiklik gösteriyor. Kimi ülkelerde Bitcoin'in kullanımı teşvik edilirken kimilerinde ise yasaklanmış durumda.
Bitcoin'in suçlulara hitap etmesi konusunda yoğun endişeler var. Bazı haber kaynaklarına göre Bitcoin'in popülerliği yasadışı ürünler için ödeme yapılabilmesine dayanıyor. Gerçekten de, ünlü yasadışı pazar Silk Road kapatıldığında Bitcoin'in değeri aniden düşmüştü (wired.com).

Tanınırlık seviyesi

Bitcoin birçok ülkede tanınıyor ve tamamen yasal. Bazı ülkelerin ise Bitcoin ile ilgili bir düzenlemeleri bulunmazken bazılarında da tamamen yasaklanmış durumda.
İşletmelerin çoğu -büyük veya küçük farketmeksizin- Bitcoin'e ilgisiz. Diğer para birimlerini bırakıp sadece Bitcoin kullanmak ise neredeyse imkansız duruyor.

Kayıp anahtarlar

Anahtarlar Bitcoin cüzdanlarına erişmek için gerekli olan özgün alfanümerik şifrelerdir. Anahtarı kaybetmeniz cüzdanınızı da kaybetmeniz anlamına geliyor. Çoğu cüzdanın kurtarma mekanizmaları bulunuyor fakat bunları kullanmaya başlamadan önce ayarlamış olmanız gerekiyor.

Dalgalanma

Bitcoin fiyatı fırlama ve ani düşüş döngüleri yaşadı. Bitcoin tarihi boyunca yeni fiyat rekorları kırarken hemen ardından büyük düşüşleri sıkça gördü. Bitcoin'in değeri tahmin edilemez, oldukça hızlı ve büyük ölçüde değişim gösteriyor, ki bu da tedbirsiz yatırımcılara büyük mali zararlar veriyor.

Süregelen gelişme

Bitcoin'in geleceği meçhul. Şu anlık hükümetler ve bankalar Bitcoin'i kontrol edemiyor, neredeyse hiçbir düzenlemeye tabi değil. Bitcoin büyüdükçe ve yaygınlaştıkça hükümetler kontrol altına alma çabaları göstereceklerdir. Düzenlemelerle birlikte Bitcoin tamamen farklı bir para birimi haline gelebilir.

Bitcoin bir saadet zinciri mi?

Milyarder yatırımcı Howard Marks geçtiğimiz günlerde dijital para birimlerinin saadet zincirinden başka bir şey olmadığını belirtti. Marks, dijital paraların şu anki başarılarının, insanların ödemeyi kabul ettiği miktarın ötesinde bir değeri olmayan şeye değer biçme arzusundan kaynaklandığını da ekledi.
Saadet zincirine yatırım yapanlar kazançlarını işletmelerde edilen karın yerine kendi veya sonraki yatırımcıların paralarından elde ediyorlar. Bitcoin'de ise kazanılanlar ve onun değeri sınırlı sayıdaki coinlerden geliyor. Coin sahibi kişi sayısı arttıkça rezerv azalıyor ve her coin artarak değer kazanıyor. Standart bir saadet zinciriyle pek de ortak noktası yok.

Bitcoin bir balon mu?

Nobel ödüllü ekonomist Robert Shiller bir şeyin balon olup olmadığını anlamaya yarayan bir liste önerdi. Listede mal varlığının fiyatında keskin artışlar, insanlarda yoğun heyecan oluşturması, medya çılgınlığı, mal varlığı sayesinde zengin olan kişilerin hikayelerinin artması ve kamuda artan ilgi gibi maddeler bulunuyor. Bitcoin bu özelliklerin hepsine sahip.
Yani bir açıdan Bitcoin bir balon ve çoktan patladı. Dünya genelinde Bitcoin işlemlerinin %70'ini yapan ünlü Çin borsası Mt. Gox'un kapanmasının ardından Bitcoin fiyatları bir buçuk yıl boyunca düşüş gösterdi. Fiyatın düzelmesi üç yılı buldu. Gelecekte ne olacağını kestirmek tabi ki zor ve fiyatların tekrar çakılması mümkün. Yine de Bitcoin daha önce toparlama gösterdi ve günümüzde eskiden olduğundan da güçlü.

Bitcoin'in geleneksel para birimlerinden farkı

Merkezi olmama

Kripto paralar hariç dünya üzerindeki tüm para birimleri bir otorite tarafından yönetiliyor. Yapılan her işlem yüklü ücretlerin ödendiği bankalar yoluyla yapılıyor ve paranın alıcıya ulaşması çoğunlukla vakit alıyor.
Diğer yandan Bitcoin kimse tarafından kontrol edilmiyor. Bitcoin, merkezi olmayan bir ağ ve katılımcıların mutabakatı ve iletişimine dayanıyor. Bu sebeple ağın bir kısmı devre dışı kalsa da işlemler sürmeye devam eder.

Dolandırıcılık yapılamaz

Bitcoin dolandırıcılık girişimlerini önleyebilecek şekilde tasarlanmış bir para birimi. Bitcoin'in güvenliği blockchain teknolojisinin yanı sıra algoritmaya işlenen çeşitli savunma mekanizmalarınca sağlanıyor.
Geleneksel para birimlerinin çoğu dolandırıcılığa müsaitler ve kontrol mekanizmalarının bunu düzeltmek için bir çabaları yok gibi gözüküyor.

Dayanıklılık

Bitcoin'in fiziksel bir varlığı yok, yani zarar göremez. Tüm Bitcoinler kağıt ve madeni paraların aksine sonsuza kadar varlığını devam ettirebilir.

Gönderimi geri alınamaz

Yanlışlıkla başka bir cüzdana gönderdiğiniz parayı geri almanız mümkün değil. Bitcoin'in diğer çoğu özelliği gibi bunun da amacı dolandırıcılığı önlemek. Malesef geleneksel para birimleriyle yapılan çoğu işlem geri alınabilir, tek yapmanız gereken bir telefon görüşmesi.

Takas edilebilirlik

Dolar ve euro gibi dünya genelinde kabul gören para birimleri olsa da, çoğu para birimi ait olduğu ülkede kullanılır. Buna karşılık Bitcoin online bir para birimidir ve dünya genelinde kullanılabilir.

Bitcoin nasıl vergilendiriliyor?

Bitcoin henüz çoğu ülkede yasal para statüsünde değil fakat bazı kamu kuruluşları bu para biriminin öneminin farkına vardı ve bazı düzenleme önerilerinde bulundu. Bu düzenlemeler ülkeden ülkeye önemli ölçüde değişiklik gösteriyor.
Amerikan Milli Gelirler İdaresi (IRS) Bitcoin'i ve diğer dijital para birimlerini döviz yerine mal varlığı olarak ele alıyor. Ürün ve hizmetleri için Bitcoin ile ödeme alan tüm vergi mükellefleri, aldıkları Bitcoin miktarını yıllık vergi beyanlarında belirtmek zorunda. Madenciler de işlem başarılı olduğu sürece vergi ödemek zorunda.
Avrupa Adalet Divanı'na göre Bitcoin mal varlığı değil, bir döviz çeşidi. KDV'den muaf tutulsa diğer bazı vergilere tabi. Birleşik Krallık'ın vergi daireleri Bitcoin'i yabancı bir döviz olarak ele alıyor ve Bitcoin ile ilgili her durum kendi unsurlarıyla değerlendiriliyor. Temmuz 2017 itibariyle Bitcoin, ödeme yöntemi olarak kabul gördüğü Japonya'da ise tüketim vergisinden muaf.
Bitcoin görece yeni bir para birimi olması nedeniyle vergilendirilmesiyle ilgili düzenlemeler ülkeye göre büyük değişiklikler gösteriyor. Çoğu ülkede kripto paralarla ilgili ayrı yasa ve düzenlemeler bulunmuyor.