Polygon zkEVM ve zkSync 2.0 zk-Rolluplar

Merhaba arkadaşlar.

2023'ün ilk çeyreğinden bu yana zk-Rollup'lar ile blok zincirler hızlı bir gelişim gösterdi. Geliştiriciler, yazılımcılar Ethereum'u ölçeklendirmek için çok çalışıyor ve Polygon zkEVM ve zkSync 2.0 gibi devasa sıfır bilgi tabanlı projeler testnet/mainnet aşamalarını başarıyla gerçekleştirdi/gerçekleştiriyor.
Optimism ve Arbitrum ağı günlük kullanıcı ve transfer sayılarına göz atarak makaleye giriş yapalım mı? :)

Optimism Ağı Günlük Kullanıcı ve Transfer Sayısı

https://pro.nansen.ai/multichain/optimism

Optimistic Rollups 2022'de inanılmaz, parabolik bir koşuya sahip olduğundan, genel amaçlı, EVM uyumlu zk-Rollup'ların kurulumu 2023'te daha da gelişti. Bu süreç devam etse de 2024 yılında daha çok aşama kaydedeceği muhakkatır.

Arbitrum'un Benzersiz Adres Tablosu

https://arbiscan.io/chart/address

Zk-Rollup'lar bir süredir çalışmaktadır (örn. Loopring, zkSync), ancak Polygon zkEVM ve zkSync 2.0'ın farklı olan yanı, EVM uyumluluğu ve genel amaçlı olmalarıdır.

Bu yazı için zk-Rollups seçimi yeni Polygon zkEVM'dir. 

Halka açık Testnet sona erdi ve ana ağın 2023'ün ilk çeyreğinde başlatılmıştı. 2023 3. çeyrekten itibaren mainnete geçiş yaptılar.

Polygon son zamanlarda yeni projeler inşa ediyor. Üstelik aralarında Reddit, Walt Disney, Adidas ve Prada, NFL, Adobe ve Meta'nın da bulunduğu tanınmış şirketlerle büyük ortaklıklar yapılacağı duyuruldu!

Polygon zkEVM Nedir?

Polygon zkEVM, açık kaynaklı ve Ethereum ile tamamen uyumlu yeni bir zkRollup'tır. Bu, daha önce var olan akıllı sözleşmelerin, kodu sıfırdan yeniden oluşturmaya gerek kalmadan dağıtılabileceği anlamına gelir. 

ZkEVM ayrıca cüzdanlar ve geliştirici araçlarıyla da uyumludur.

Toplu işlemlerle kimin ilgileneceğine ve geçerlilik kanıtları sağlayacağına karar vermek için merkezi olmayan bir açık artırma olan Verimlilik Kanıtı konsensus algoritmasını kullanarak çalışır. Katılımcıların bu görevleri yerine getirme hakları için rekabet edebilmeleri için token teklifleri vermeleri gerekiyor.

Sıfır Bilgi Kanıtları (SNARK ve STARK)

zk-SNARK nedir?

Bir Zk-SNARK (Sıfır Bilgi Özlü Etkileşimsiz Bilgi Argümanı), temel verileri açığa vurmadan geçerlilik kanıtları sağlayan, gerekli olmasına rağmen doğrulanması hızlı olan çok karmaşık, akıllı ve güçlü bir kriptografi yöntemiyle üretilir. Hesaplanacak önemli hesaplama kaynakları.

Ek olarak, Ethereum Katman 1'e gönderilen zk-SNARK kanıtının boyutu nispeten küçüktür ve bu, Ethereum Katman 1 ile karşılaştırılabilir güvenlik seviyelerini korurken Ağın 100 kata kadar ölçeklendirilmesine de yardımcı olur.

zk-STARK nedir?

Zk-STARK (Sıfır Bilgi Ölçeklenebilir Şeffaf Bilgi Argümanı), altta yatan bilgiyi açığa vurmadan bir ifadenin geçerliliğini sağlayan ancak zk-SNARK ile karşılaştırıldığında boyutu daha büyük olan başka bir kanıt türüdür ve bu onu daha pahalı hale getirir. Katman 1'de daha fazla yer kaplar.

Buna karşılık, daha büyük veri bölümlerini doğrulamak için kullanıldığında bunların hesaplanması ve doğrulanması daha kolaydır ve kuantum bilgisayar saldırılarına karşı dayanıklıdır.

Polygon zkEVM'nin benzersiz bir modeli var ve her iki kanıt türünden de akıllıca yararlanıyor, gelin ona bir göz atalım.

Poligon zkEVM Modeli

Polygon zkEVM sisteminin ana katılımcıları şunlardır:

Sıralayıcılar:

İşlemlerin gruplar halinde toplanmasından ve toplayıcılara gönderilmesinden sorumludur.

Rollup'lar:

İşlem gruplarının sıralanmasından ve bunların geçerlilik kanıtını (zk-SNARK) hesaplaması için zkProver'a gönderilmesinden sorumludur.

Not: Polygon zkEVM, kanıtı Katman 1 zincirine göndermek için farklı bir işlem kullanır. zk-SNARK kanıtını doğrudan üretmek yerine zkProver, önce hesaplanması daha kolay olan bir zk-STARK (Sıfır Bilgi Ölçeklenebilir Şeffaf Bilgi Argümanı) kanıtı üretir ve ardından zk-STARK'ı daha fazla doğrulamak için bir zk -SNARK kullanır. Son olarak zk-SNARK, geçerliliğin kanıtı olarak L1'e gönderilir.

Bu süreç hakkında daha fazla ayrıntı burada.

zkProver hesaplamaları tamamladıktan sonra toplayıcı kanıtı alacak ve kanıtın sağlam olduğundan emin olmak için onu Katman 1 akıllı sözleşmesine gönderecektir.

zkProver

Geçerlilik kanıtı üretmek amacıyla karmaşık ve kaynak yoğun algoritmaların yürütülmesinden sorumlu yüksek kapasiteli donanım.

Senkronize edici:

Zk-Rollup'larda verilerin bir kısmı katman 1'e gider ve diğer kısım zincir dışında tutulur; Senkronize Edici, Katman 1 durumunun Katman 2 ile senkronize olduğundan emin olmak için her iki parçayı da kontrol eder.

Yinelemeli Kanıtlar:

Polygon zkEVM, verimlilik için Yinelemeli Kanıtları kullanır.

Sıfır Bilgi kanıtları, kanıtların kanıtlarına izin verir. Örneğin bir zk-STARK, önceki bir zk-STARK'ı kanıtlamak için kullanılabilir. Bu, ana zincire gönderilen verilerin boyutunu azaltmak için kullanışlıdır.

Polygon zkEVM bu özyinelemeyi ilk olarak zk-STARK'ın zk-STARKS'ı doğrulamasını sağlamak için kullanır ve daha sonra zincirdeki mevcut durumu almak için gerekli bilgileri gönderme zamanı geldiğinde STARK'ı kanıtlamak için bir SNARK kullanır.

SNARK'ların boyutu daha küçük olduğundan ve doğrulanması daha kolay olduğundan, Katman 1'e gönderilen veriler daha az yer kaplayacak ve daha ucuz olacaktır. 

Web sitelerinde belirtildiği gibi gaz maliyetlerini 5M'den 350K'ya düşürebiliyorlar.

Zk-Rollup Dengeleri: EVM Uyumluluğu ve Performans

Genel olarak, bir zk-Rollup'ın EVM uyumluluğu ne kadar yüksek olursa performansı o kadar düşük olur ve aradaki farklı varyasyonlarla bunun tersi de geçerlidir.

Her ne kadar teknolojik yenilikler hızlı gerçekleşse ve ölçeklendirme çözümlerinin bu standartta sabit kalacağı garanti edilmiyor olsa da, daha fazla geri bildirim toplandıkça muhtemelen pek çok ince ayar göreceğiz.

Polygon zkEVM web sitesine göre, tam EVM uyumluluğu ve yüksek verim (~2000 tps) ile her iki dünyanın da en iyisini elde edebilir.

Zk-Rollups Artıları ve Eksileri

Artıları

• Son derece hızlı işlemler ve son derece düşük gas ücretleri. Eğer zk-Rollups her şeyi sağlarsa, muhtemelen Ethereum Layer 2'lerde VISA ölçekli TPS'ye (2000 TPS) erişebileceğiz.

• Polygon zkEVM tamamen uyumludur, bu nedenle geliştiricilerin platforma geçişi daha kolay olacaktır.

• Zero-Knowledge teknolojisi ile güvenlik en üst düzeydedir ve gizlilik korunur.
• İşlemin kesinleşmesi 1 dakikaya yakın sürmektedir. Zorlu dönem nedeniyle İyimser Toplamalarda para çekme için maksimum 1 haftalık bekleme süresiyle karşılaştırıldığında oldukça hızlı.

Eksileri

• ZK-SNARK kriptografisi karmaşık bir teknolojidir ve kanıtlar küçük ve kontrol edilmesi hızlı olsa da, temeldeki algoritma karmaşık ve hesaplama açısından ağırdır.

• Zk-Rollup'larda EVM uyumluluğunun elde edilmesi o kadar basit değildir ve yapılması gereken ödünler vardır. Genellikle zk-Rollup EVM ile ne kadar uyumlu olursa performans o kadar düşük olur ve bunun tersi de geçerlidir.

• Sıfır bilgi kanıtlarının hesaplanması için ekipman gereksinimleri oldukça yüksek olduğundan, daha az sayıda kişi düğümleri çalıştırabileceğinden merkezileştirme potansiyel bir sorun olarak ortaya çıkabilir. (Polygon zkEVM bu sorunla mücadele etmek için Verimlilik Kanıtı'nı kullansa da)

2024'te Neler Beklenmeli?

Tahminim, 2023'te zk-Rollup'lara yönelik ilginin, kullanıcıların ve geliştiricilerin akışının, 2023'deki Optimistic Rollups'ların büyümesiyle orantılı olacağı yönünde.

Bununla birlikte, Optimistic Rollups zaten bir süredir savaşta test ediliyor, bu nedenle işlerin pratik tarafı 2023'ün başlarında hala onların lehine olabilir. Ancak güncelliğini korumak isteyen herhangi bir Katman 2'den çok sayıda uyarlama, test, yenilik ve yineleme bekliyorum. , hangi tür olduğu önemli değil.

Teknoloji henüz nihai formunda değil ve her bir ölçeklendirme çözümünün 2024 yılında nasıl gelişeceğini görmek ilginç olacak.

Poligon yatırımlarından bahsedildi ancak Optimism ve Arbitrum da iyileştirmeler üzerinde çalışıyor. Teknoloji günümüzde şaşırtıcı derecede hızlı gelişiyor, bu nedenle şirketlerin ve geliştiricilerin buna göre hareket etmesi gerekiyor.

Özetlemek Gerekirse...

zkSync, Scroll, Linea ve Polygon zkEVM gibi büyük projeler Ethereum'un ölçeklenebilirliği üzerinde çok büyük bir olumlu etkiye sahip olması beklenen gelecek vaat eden bir Katman 2 projeleridir.

Ölçeklendirme çözümleri büyük ilgi gördü ve hatta bazıları alternatif Katman 1'lerin gelecekte kendilerine rakip olamayacağını bile düşünebilir. Her durumda, DeFi alanının tamamı üretimdeki ilerlemeden, daha iyi güvenlikten ve daha düşük ücretlerden faydalanacaktır. Bu darboğazlar, kriptonun daha geniş çapta benimsenmesi için çözümler gerektiriyor ve bu alanlarda iyileştirmelere çok ihtiyaç var.

Girişte de belirtildiğim gibi zkSync, Scroll, Linea ve Polygon büyük ölçüde ortaklıklara yatırım yapıyor. 

Ancak aynı derecede önemli ve belki daha da önemli olan şey, o kadar da gösterişli olmayan altyapılara yapılan yatırımların miktarıdır.

Ölçeklenebilir çözümlere yönelik pek çok çalışma yapıldı ve Polygon, gelecekteki web3 uygulamalarının konuşlandırılması için sağlam bir temel oluşturduğundan kesinlikle yakından izlenmesi gereken bir ekosistemdir.