İslam

52Qi...qwS9

20 Feb 2024

İslam tarixi İslam sivilizasiyasının siyasi, sosial, iqtisadi və mədəni inkişafı ilə bağlıdır. Əksər tarixçilərİslamın eramızın 7-ci əsrinin əvvəllərində Məkkə və Mədinədə meydana gəldiyinə inanırlar. Müsəlmanlar İslamı, Adəm, Nuh, Musa, Davud, Süleyman və İsa kimi İbrahim peyğəmbərlərin ilkin inancına, Allahın iradəsinə təslim olmaq kimi qəbul edirlər.
Ənənəvi hesablara görə, İslam peyğəmbəri Məhəmməd 610 -cu ildə yaxınlaşan qiyamət günü ilə müsəlmanların ilahi vəhy qəbul etdiklərini qəbul etməyə, bir Allaha təslim olmağa və yoxsulların qayğısına qalmağa başlayır.[1] Məhəmmədin mesajı bir ovuc ardıcıl ( əshab ) qazandı və görkəmli şəxslərin Məkkəde artan müqaviməti ilə qarşılaşdı.[2][3] 622-ci ildə nüfuzlu əmisi Əbu Talibin ölümü ilə müdafiəsini itirdikdən bir neçə il sonra Yəsrib şəhərinə (indiki Mədinə) hicrət etdi.[2]
Məhəmmədin miladi 632-ci ildə vəfatı ilə müsəlman cəmiyyətinin rəhbəri olaraq yerinə kimin keçəcəyi ilə bağlı fikir ayrılıqları yarandı və Rəşidun xilafəti dövrü başladı.
Əməvi xilafəti eramızın 8-ci əsrində İberiyadan Hind çayına qədər uzandı. Əməvi və Abbasi xəlifəlikləri, Fatimilər, Səlcuqlar, Əyyubilər və Məmlüklər kimi dövlətlər dünyanın ən nüfuzlu dövlətləri arasında idi. Samanilər, Qəznəvilər və Qurilər tərəfindən qurulan farslaşmış imperiyalar texnoloji və inzibati inkişafa töhfə verdi. İslamın Qızıl Dövrü bir çox mədəniyyət və elm mərkəzinin inkişafına səbəb olmuş, mühüm alimlər, astronomlar, riyaziyyatçılar, həkimlər və filosoflar yetişdirmişdir.
13-cü əsrin əvvəllərində Dehli Sultanlığı Hindistanın şimalını fəth etdi, Anadolu Səlcuqlu Sultanlığı və Artuklular kimi türk sülalələri isə 11-12-ci əsrlərdə Anadolunun böyük hissəsini Bizans İmperiyasından aldılar. 13-14-cü əsrlərdə monqol basqınları, Teymur və Qara Ölüm itkisi İrandan Misirə qədər İslam dünyasının ənənəvi mərkəzlərini xeyli zəiflətdi. Sonrasında Teymurilər İntibahı, Qərbi Afrikada Mali İmperiyası və Cənubi Asiyada Benqal Sultanlığı kimi böyük qlobal iqtisadi güclər meydana çıxdı. Müsəlman Morosun Siciliya Əmirliyi və digər İtaliya ərazilərindən qovulmasından və əsarət altına alınmasından sonra[4] İslam İberiyası Rekonkista zamanı tədricən xristian qüvvələri tərəfindən ələ keçirildi. Erkən müasir dövrdə İslam Barıt Dövrü dövlətləri - Osmanlılar, Moğollar və Səfəvilər dünya gücləri kimi meydana çıx

- və 20-ci əsrdə müsəlman dünyasının böyük hissəsi Avropa Dövlətlərinin təsiri və ya nəzarəti altına düşdü. Son iki əsrdə müstəqillik əldə etmək və müasir milli dövlətlər qurmaq sə'yləri Fələstin, Kəşmir, Sincan, Çeçenistan, Mərkəzi Afrika Respublikası, Bosniya və Myanma kimi münaqişə bölgələrində, eləcə də bu günə qədər əks olunan problemlərdə parçalanmaları artırıb. Neft bumu Körfəz Əməkdaşlıq Şurasının Ərəb Dövlətlərini sabitləşdirdi və onları kapitalizmə, azad ticarət və turizmə yönəlmiş dünyanın ən böyük neft istehsalçı və ixracatçılarına çevirdi.[5]
Səna əlyazmaları. Ultrabənövşəyi şüalarla görünən “alt mətnlər” bugünkü Qurandan çox fərqlidir. Gerd R. Puin bunun inkişaf edən mətn demək olduğuna inanırdı.[6] Bənzər bir ifadəni "Lorens Konrad" Məhəmmədin tərcümeyi-halı üçün istifadə edir. Çünki onun araşdırmalarına görə, hicri ikinci əsrə qədər İslam elmi Peyğəmbərin doğum tarixinə 85 il müxtəliflik göstərmişdi.