Başlangıç

Finansal piyasalarda en çok kullanılan yöntem genelde teknik analizken, yatırımcı kimliğiyle tanınmış bir çok trader teknik analizin tamamen aldatmaca olduğunu, insan piskolojisine direkt etki ederek panik,korku,heyecan vb. duygularını tetikleyerek hisseler üzerinde yanlış aksiyon almalarına sebep olur. Buna bir nevi duyguların manipülasyonu diyebiliriz.


Piyasa yapıcılar insanların duygularını yönetme konusunda profesyonelleşmiş, marketi yönetmeyi çok iyi bilen güçlü sermayesi olan kişiler/kurumlardır. Özellikle bunu teknik analizdeki formasyonlar,dedikodular,negatif haberler(FUD), pozitif haberler ve daha bir çok yöntem ile yaparlar. Temel analiz tam da bu noktada yatırımcı kimliği kazanmanın rol anahtarıdır. Çünkü bir şirketin/ürünün temelini gerçek anlamıyla analiz eden bir yatırımcı,piyasa yapıcının tüm uğraşlarına rağmen sabırla analizinin sonuçlanmasını bekler. Bununla ilgili dünyada nam salmış bir çok yatırımcı kimliğin sözlerine de yazımda yer vereceğim.

Borsa İstanbulda Temel Analiz

Ülkemizin finansal marketi olan borsa istanbulda son gelişmelerle birlikte aktif piyasaya açılmış şirket sayısı 500 ü geçmiştir. Bununla birlikte #xu500 koduyla "Bist 500" kurulmuş. Bunun haricinde "Bist100,Bist50 ve Bist30" şirketleri de vardır. Bunlar hacim,hisseyi portföyünde tutan yatırımcı sayısı , şirket piyasa değeri vs gibi konulara göre kategorize edilmektedir.

Genel anlamda analistler yatırımcılara bist30 şirketlerinde yatırımcı olmayı tavsiye etmektedir. Şirket analistleri böyle düşünmesine karşın, piyasada solo şekilde yatırımcı olan kişi/kişiler ise aracı kurum analistlerinin yatırım yöntemlerini başarılı bulmamakta, sadece hacmi yüksek bist30 şirketlerinde insanların kazancının belli miktarla sınırlı kalacağını, bunun borsanın gerçek kazançları olmadığını söylemektediler.

Ülkemizin ekonomisi döviz kuru ve enflasyonla sürekli tehdit altında olan, stabil olmayan bir yapıya sahiptir. Hal böyleyken "alaylı yatırımcıların" bu durum karşısındaki en büyük tavsiyesi her zaman ülkemiz borsasına yatırım yapmak olmuştur. Özellikle bist100 endeksi dışında kalan, tabir-i caizse "Yan Kağıtlar" dedikleri sığ tahtalarda işlem yapılmasını ve yatırımcı olunmasını tavsiye ederler. Bu sığ tahtalar fiyat anlamında hareket ettirilmesi kolay, kademelerinde büyük alış ve satışlar olmayan hisselerdir. En çok manipülasyon ve spekülasyonun burada döndüğünü söyleselerde ülkemizin en hacimli tahtaları/hisseleri olan EREGL,THYAO,PETKM gibi tahtalarını piyasa yapıcıları adeta sığ tahtalar gibi agresif hareket ettirebilmektedirler.

İşte tam bu noktada spekülasyon ve manipülasyonlara karşı temel analiz devreye girmektedir. Hal böyle olunca hiçbirine aldırış etmeden nasıl temel analiz yaparız?

1.Şirket Bilgileri

Sıkmadan en anlaşılabilir şekilde anlatımımıza devam edelim.

a) Patron Faktörü

Şirket bilgilerine bakarken dikkat etmemiz gereken etmenler şirketin sahibi,şirket yönetim yapısı, pay sahiplikleri ve pay kurallarıdır.
Şirketlerde patron faktörü ülkemizde çok önemlidir. Bir çok şirketin patronu yaptıkları spekülasyon ve manipülasyonlarla mimlenmiş,şirketleri de haliyle o kişilerle birlikte kötü anılmaya başlanmıştır. Fakat azınlıkta olan bazı yatırımcı kitleleri ise "ayıplı patron malı iyidir" mottosuyla hareket ederek, alışılmışın dışında yatırım yöntemi seçmişlerdir.
Çünkü bir çok temel analiste göre patron her ne yaparsa yapsın, şirket kaliteli ve çalışıyorsa günün sonunda beklenen fiyatına "ederine" gidecektir. Patronların yaptığı hareketleri de yazının başında bahsettiğim "duygusal manipülasyon" hareketi olarak görüp,yatırımcıyı aldatmak istediklerini belirtirler.

b)Şirket Payları

Pay sahiplikleri de şirket bilgilerinde önemli bir yere sahiptir. Genelde şirkete ait lotların(şirket hisse senetleri) büyük çoğunluğu patronda/yönetim kurulunda bulunur. Bu sayede güç her zaman şirketin kendisindedir. Bazen kendileri market yapıcı olurken, bazende kendi güçlerini devrettikleri spekülatörlere piyasa yapıcılığı rolünü devrederler.
Resim:Borsanın son yyıllarda isim yapmış ünlü spekülatörleri

Şirket payları üzerinde herhangi bir imtiyaz yoksa bazı dönemler yatırımcı üzerinde oyunlar oynamaya çalışan şirket patronları/yöneticileri vardır. Gücü sadece kendisinde zanneden patronlar, kişi veya gruplardan oluşan "patron avcısı" olarak bilinen kişilerin köşeye sıkıştırmasıyla başları belaya girmektedir. Satılan her hisseyi farkettirmeden toplarlar, ardından ellerindeki hisse senedi oranı patronun elindeki oranı geçtiğinde ve çoğunluğu elde ettiğinde patron artık sahip değil , seçilmiş yönetici konumuna düşer. Buna borsamızda "TAKE OVER" denir. Temel analistler genelde take over savaşlarının olduğu hisselerde uygun/ucuz yerlerden giril yapıldığı takdirde bu savaşın kazananının yatırımcı olacağını bilmektedir. Hisse toplama savaşına giren patron/yönetim ve kişi/gruplar arasındaki rekabette fiyat alışılmışın dışında bir yükselir kaydeder.

c)Şirket Mal varlıkları

Gelişmekte olan ülkeler kategorisindeki ülkemizdeki yapılan temel analizler/değerlemeler gelişmiş ülkelerdeki şirketlere yapılan analizlerden belli noktalarda ayrılır. Örnek vermek gerekirse X bir hissenin/şirketin işlerinin iyi gitmediğini düşünelim. Şirketin bulunduğu sektör artık çok talep görmemekte olup İstanbul'un bir semtinde bulunan arsasının değerinden ötürü dahi kendisine yatırımcı bulabilmektedir.

2.Şirket Kapasitesi/Üretim ve Vizyon

Şirketlerde en çok dikkat etilen bir diğer etken toplam lot sayısı ve dolaşımdaki lot sayısı. Özellikle dolaşımdaki arz düşük ve talep büyükse genelde bu gibi şirketlerin fiyatları tüm engelleme ve cezalara rağmen agresif şekilde yükselmektedir. Son dönemlerde QNB Finans Bank hissesini buna örnek verebiliriz. Hissenin fiili dolaşımdaki arzı çok azken bir anda yoğun talep görmesi, hisse fiyatını kısa sürece onlarca kat yükseltmiştir.

Özellikle Dolaşımdaki lot sayısı az, şirket sermayesi küçük, karlılık oranı yüksek ise bu temel analizcelerin iştahını hayli kabartan bir şirkettir ve kesinlikle peşini bırakmazlar. Lot sayısı 20 milyon adet altında, sermayesi 100 milyon TL'den küçük , karlılığı ise sermayesinin kat ve kat üzerinde olan şirketlere talep her zaman yoğun olur.
Şirketlerdeki kapasitelerin temel analizle ilişkini ise şu şekilde izah etmek istiyorum. Örneğin bir İçecek firması var. Ürettikleri içecek yurt içi ve yurt dışı satışlarında çok başarılı. Bir noktadan sonra talep arttıkça üretim talebe yetişmemekte ve şirketler üretim kapasitesi arttırımına gitmektedir. Yeni fabrika,yeni üretim tesisleri,personelde yapılan artışlar her zaman şirketlerde işlerin iyi gittiğinin bariz işaretidir. Özellikle şirket yöneticileri bunu BloombergHT gibi televizyonlarda veya ekonomi dergilerinde belirtiyorsa bu temel analizcilerin ve diğer yatırımcıların yakın markajlarına girmek istediklerinin göstergesidir.

Bazı zamanlar herhangi bir yatırım yapmasalar dahi patron veya yöneticiler verdikleri röpörtajlarla vizyonlarını aktarırlar. Bunun içeriğinde beklentilerini yüksek tuttuklarını, kazançlarının yüksek geleceğini, ithalatta ciddi atak yapacaklarını ve sonraki safhada üretim olarak büyyümeye gidecekleri vs. belirterek şirketlerine olan cazibeyi arttırmayı hedeflerler.

Sonuç olarak baktığımızda çok daha detaylı yazabileceğim bir yazı fakat hem çok kafa karıştırmamak adına hemde sıkılmamanız adına temel analizi burada kısa keseyim.
Şimdi sırada ünlü yatırımcılardan alıntı yaparak yazımızı sonlandıralım.

Jesse Livermore

Wall Street’te uzun zaman geçirip, milyonlarca dolar kazanıp kaybettikten sonra size şunu söylemek istiyorum: Bana büyük paralar kazandıran asla düşüncelerim olmadı. Oturmamdı. Anladınız mı? Sıkı sıkı yerimde oturmam!

Peter Lynch

Hisseler piyango bileti değildir. Hepsinin arkasında bir şirket vardır.
Başarılı yatırımın en önemli malzemesi, hisse fiyatından başka şeylerini de takip edebileceğiniz şirketler bulmaktır.

Warren Buffet

Fiyat(grafik) ödediğin miktardır. Değer(temel) ne elde ettiğindir.
Hisse senedi yatırımının en önemli unsurlarından biri de hissenin gerçek değerini belirlemek ve onu uygun ya da kelepir fiyat ödeyerek satın almaktır.

Borsacı Dede

Alacağın şirketi Mercedes gibi düşün. 100 liralık Mercedes indirime girip 10 liraya düşse almaz mısın? Mercedes yine aynı kaliteli araba. Havada yakalayacaksın onu.


Okuduğunuz için Teşekkürler. Yorumlarınızı ilgiyle okuyorum ve dönüş yapmayı seviyorum :)