Fındık

BYqe...FixS

25 Jan 2024

Fındık sözcüğü, Antik Çağda Karadeniz' in adı olan "Pont Exinus" tan türetilen "pontik" sözcüğünden meydana gelmiştir. Plinus da, Pontos kıyılarından getirildiği için, fındığa "Pontos cevizi" denildiğini kaydetmiştir. Fındık Akdeniz, Ortadoğu ve Avrupa ülkelerine Doğu Karadeniz' den adını da beraber getirerek yayılmıştır. Fındık sözcüğünün Farsçası "fonduk", Arapçası "bunduk", Latincesi "nux", Almancası "haselnuss", Fransızcası "noisette", İngilizcesi "hazelnut", Rumcası "leptokarion", Ermenicesi "kalin", Tatarcası "çitlevük", eski Yunancası "funduki", İtalyancası "nocciola", İspanyolcası "avellana", Portekizcesi "avella", Romencesi ise "aluna" dır. Fındık kültürünün Türkler arasında yayılmasının üç devre içerisinde olduğu bildirilmektedir. Birinci devre, Türklerin Ortaasya' da oldukları devredir, orada fındığa "kosık" ya da "kosuk" denilmektedir. İkinci devre, Batı Türklerinin fındık için "çetlevük" sözünü kullandıkları devredir. Üçüncü devrede ise, Anadolu Türkleri fındığı Arap etkisi ile "bunduk" ve bundan değiştirerek "fındık" şeklinde adlandırmışlardır.

Eski ve Ortaçağ Kaynaklarında Fındık

Fındığın anavatanı hakkında birçok yazar, tabiat bilgini ve tarihçi değişik görüşler ileri sürmüşlerdir. Arkeolojik kazılar MÖ 10000 li yıllarda fındığın mezolitik diyetlerin bir parçası olduğunu kanıtlamaktadır. Çin yazılı kaynaklarında M.Ö. 2838 yıllarında Çin' de yetiştiriciliğinin yapıldığı ifade edilen fındığın Tanrı' nın insanlara ihsan eylediği beş kutsal meyveden birisi olduğu bildirilmektedir.
Antik Çağ' ın büyük tarihçisi Herodotos (MÖ 490-425), Herodot Tarihi olarak adlandırılan eserinde fındığın Karadeniz' in doğusunda yetiştirildiğini yazarken, antik Çağ' da fındığın yağının nasıl çıkarıldığını da tarif etmektedir. Fındık içlerinin bir torbaya konulup sıkılmasıyla fındık yağı elde edilmesi, günümüzde, kırsal kesimde zeytinden ve fındıktan yağ elde edilmesinde kullanılan usullere benzemektedir.
Yunan filozof Theophrastos, MÖ 372-287 arasında yaşadığı dönemde fındıkla ilgili olarak şunları söylemiştir: "Fındığın ehlileştirilmesi için köklerin başka bir yere taşınması yeterlidir. Bu sayede kışa daha dayanıklı olan iki farklı tür fındık oluşur, biri yuvarlak ve tombul diğeri ise uzunca ve sivridir. Fındık fidanları sulak yerlerde daha iyi yetişir."
Fındık ağacının Uygurlar tarafından bilindiği ve hatta kutsal ağaçlardan sayıldığı, eski Yunan ve Roma mutfağında sosların yapımında fındığın sıkça kullanıldığı, MS 200 yılı civarında yaşamış olan Athenaeus' un Deipnosophist adlı eserinde "ballı ve kuruyemişli tatlı" tarifinde fındığın yer aldığı, Plinius (MS 23-79)' un Tabiat Tarihi adlı eserinde fındıktan "Avellinea" ve "Pontus cevizi" olarak bahsettiği bildirilmektedir.
Fındığın tarihi ile ilgili yapılan bir araştırmada, İsviçre' nin Rohen havzasında tarihin ilk çağlarında, insanların göllerin sığ yerlerinde kazıklar üzerine barınaklar kurdukları devirlerde fındığın besin olarak kullanıldığı anlaşılmıştır.

ÜRETİM ALANLARI

Yeryüzünde, 36-41 kuzey enlemlerinde ve kendine özgü iklim koşullarında yetişen fındık ağacı, kıyılardan en çok 30km içerde ve yüksekliği 750-1000 metreyi geçmeyen yerlerde ürün verir.

Türkiye'de fındık yetiştiren bölgeler iki alt bölgeye ayrılabilir: a)

1. Standart Bölge (Karadeniz Bölgesi'nin doğu bölümü): Ordu, Giresun, Rize, Trabzon ve Artvin illeri. b)

2. Standart Bölge ( Karadeniz Bölgesi'nin orta ve batı bölümü) : Samsun, Sinop, Kastamonu, Bolu, Düzce, Sakarya, Zonguldak ve Kocaeli illeri.

Basit, yuvarlak yaprakların kenarları çift dişli, ucu sivridir. Çiçekler yapraklardan hemen önce ilkbaharda açar. Bir evciklidir. erkek çiçekler kedicik şeklinde 5-12 cm uzunluğunda sarı renklidir. Dişi çiçekler çok küçük, kış boyunca tomurcuklarda gizlenir, 1-3 mm uzunluğunda kırmızı renklidir. Nuks meyve 1-2.5 uzunluğunda 1-2 cm çapındadır, kabuğun etrafını tamamen veya kısmen kuşatan bir kadehcik bulunur. Kadehciğin şekil ve yapısı fındık türlerinin teşhisinde önemlidir

Yetişme Koşulları Kışların ılık geçtiği nemli ve humuslu toprağı sever Yıllık 1000-2000 mm. kadar yağış ister fındık, 2 santigratın altındaki sıcaklıklarda zarar görür.Don olayları ürün miktarı ve kaliteyi düşürür.

Yetişme alanları Fındığın, Dünya’da en iyi yetişme koşullarının bulunduğu yer Doğu Karadeniz’dir Ticari değeri yüksek olan fındık Trabzon-Giresun-Ordu illerinde tek tarım tipi monokültür olarak yapılır.Türkiye’deki fındıkların %80′i Karadeniz Bölgesi’nden sağlanır. Başta Giresun,Ordu,Trabzon doğu karadeniz, Sakarya,Bartın,Zonguldak batı karadeniz olmak üzere iki bölgede yetiştirilir. Türkiye, dünya fındık üretiminde birincidir.Dünya fındık üretiminin %62-65 kadarını Türkiye karşılar.Ayrıca Türkiye Dünya’nın en kaliteli ve lezzetli fındıklarını yetiştitir

Türkiye’de ise en kaliteli, en lezzetli, en randumanlı Ran duman Fındığın nemliliğini, yağını ve kalitesini ölçmekte kullanılan bir birimdir Fındık ne kadar nemsiz ve ne kadar yağlı çıkarsa randumanı o kadar yüksektir.En yüksek randuman 55 birimdir.Giresun fındıklarının randumanları 53 ile 55 birim arasında değişmektedir.

HASAT

Türk fındıkları genellikle Ağustos başı ile Ağustos sonu arasında, bahçenin bulunduğu yerin yüksekliğine göre olgunlaşır. Zamanında hasat fındık dallarının silkelenmesiyle yere düşen zuruflu fındıkların yerden toplanmasıyla yapılmaktadır.Diğer bir hasat şekli ise dallardan tek tek toplanarak yapılandır. Bahçelerden toplanan fındıklar arazinin durumuna göre aynı gün veya birkaç gün sonra harmana getirilir ve harmanda 10-15 cm kalınlığında serilerek zurufları kahverengi oluncaya kadar güneşte soldurularak ön kurutma yapılır. Soldurma işleminden sonra fındıklar patozla zuruflardan ayrılarak tenteler üzerinde ince tabakalar halinde güneşte kurumaya bırakılır.Ön kurutma dahil havanın durumuna göre toplam kurutma süresi 15-20 günü bulur. Tabii şekilde ve güneş altında kurutma Türk fındığının lezzetli olmasında önemli bir etkendir.

KULLANIM ALANLARI

Türkiye ve Dünyada çerez olarak da tüketilen fındığın % 90'a yakın kısmı kavrulmuş, beyazlatılmış, kıyılmış, dilinmiş,un ve püre halinde çikolata, bisküvi, şekerleme sanayiinde, tatlı, pasta ve dondurma yapımı ile yemek ve salatalarda yardımcı madde olarak kullanılmaktadır. Yaklaşık beşbin yıldır bilinen fındık, meyvesinden odununa kadar birçok yerde insanlığa büyük yararlar sağlamaktadır. Fındık kabuğu ülkemizde özellikle fındık üretilen bölgelerde çok değerli ve yüksek kalorili bir yakacak olarak kullanılmaktadır.Ayrıca fındık odunundan sepet , baston, sandalye, çit ve el aletleri yapımında faydalanılır. Bazı türleri park ve bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilir. Fındık yaprağı ile meyve zurufleri de, gübre olarak kullanılmaktadır. Üretim fazlası fındıklar yağlık olarak değerlendirilmektedir. Fındık ham yağı rafine edilerek yemeklik yağ olarak, fındık küspesi ise yem sanayiinde katkı maddesi olarak kullanılmaktadır.

FINDIK ÇEŞİTLERİ NELERDİR?

Tombul fındık (En kaliteli olarak adlandırılan fındık çeşidi)
Çakıldak fındık
Palaz fındık
Mincane fındığı
Foşa fındığı
Cavcava fındığı
Uzunmusa fındığı
Kan fındığı
Kargalak fındık
İncekara fındığı
Kalınkara fındığı
Sivri fındık
Karafındık
Yassı badem fındığı
Yuvarlak badem fındığı
Değirmendere fındığı
Kuş fındığı
Acı fındık

FINDIK NASIL TÜKETİLİR?

Doğrudan çiğ bir şekilde tüketebilirsiniz.
Kavrulmuş şekliyle de tercih edebilirsiniz. Bunun için çiğ fındıkları kendiniz fırında kavurabilir ya da hazır kavrulmuş fındık çeşitlerini satın alabilirsiniz.
Kırılmış ve öğütülmüş formlarıyla tariflere, tatlılara ve dondurmalara ekleyebilirsiniz
Fındık yağı ve fındık sosu olarak tariflerde yer verebilirsiniz.
Fındık ezmesi olarak kahvaltılarda, ara öğünlerde ve günün her anında sade veya ekmek üstü olarak keyifle tüketebilirsiniz.