Kürt Böreğinin İsmi ve 200 Yıllık Hikayesi

18 Temmuz 2023

İştah açan kokusu, altın sarısı rengi, tel tel katlarıyla bilinen Kürt Böreği’nin gerçek ismi ve ismin nereden geldiğiyle ilgili çeşitli yorumlar bulunuyor. Böreğin adının aslında Küt Böreği olduğunu iddia eden de var; yapılışı sebebiyle ona “Sade Börek” diyenler de… Küt böreği ismini savunanlar, bu ismi böreğin küt küt kesilmesiyle veya yerken çıkan kat kut sesleriyle ilişkilendiriyor. Buna karşı çıkanlar ise, o durumda isim Küt Böreği değil; “Küt Börek” olurdu diyor. Gelin şimdi, Kürt böreği ismi ile ilgili hikayelere bir göz atalım.

Kürt Böreği İsmi Nereden Geliyor?

Aslında böreğin içeriği ile çoğunlukla Kürtlerin yaşadığı yerlerdeki mutfak arasında dikkat çekici derecede bir ilişki de yoktur. Kürt böreği diğer birçok börek gibi tuzlu bir gıda değildir. Üzerine serpilen pudra şekeri sebebiyle hem tatlı hem tuzlu bir börektir. İçinde, yine diğer birçok börekte olduğu gibi ek bir gıda da yoktur. Belki de, börekçilerin revaçta olan ürünü olmasının arkasında da bu özgünlük ve sadelik yatıyor.

Kürt Böreği mi Küt Böreği mi?

Kimisi Kürt Böreği diyor, kimisi Küt Böreği… Hatta, “Sade Börek” diyenler de var. Küt Böreği diyenler, böreğin küt dilimlenmesi ve yenilirken çıkan ses dolayısıyla bu simi aldığını savunuyor ama Kürt Böreği diyenler ise “Eğer öyle olsaydı adı “Küt Böreği” değil “Küt Börek” olurdu diyor. Yaygın olarak kabul edilen hikayeye göre ise doğru ifade “Kürt Böreği” olmalı.

Kürt Böreğinin Hikayesi

Kürt Böreği Hikayesi için çeşitli anlatımlar mevcut ama genel kabul gören hikayesi şöyle:
1800’lü yılların başında Bingöllü Sarı Mehmet isminde bir işçi, çalışmak için İstanbul’a göç ediyor. Mehmet’e, sarışın olmasından dolayı Rengo da deniliyor ama konumuzla çok alakası yok. Bir süre Karaköy ve Eminönü taraflarında hamallık yapıyor. Gelir düzeyi düşük olduğu için içine malzeme koymadan pişirdiği böreği, diğer işçi arkadaşlarıyla paylaşıyor. Hamur işinden de anladığı için her pişirişinde daha lezzetli bir börek elde ediyor. Bir de farklılık katıyor ve böreğin üzerine o zamanlar yeni yeni meşhur olan şekerden de ilave ediyor.
Hem ucuza mal olan hem de oldukça lezzetli ve doyurucu olan börek, işçiler tarafından seviliyor. Hal böyle olunca, Bingöllü Sarı Mehmet de bu işten para kazanmaya niyetleniyor ve böreği yapıp satmaya başlıyor. Bu hikayeye göre, böreğin ismini Sarı Mehmet’in arkadaşları veriyor; “Kürt Böreği”
O dönemde özellikle şehre yeni yeni gelmeye başlayan işçilere, kıymalı böreğin fiyatı pahalı geldiğinden, Kürt böreği talep görüyor ve seviliyor. Öyle olunca da başkaları da üretmeye ve satmaya başlıyor ve börek zamanla yaygınlaşıyor. Nihayetinde, Kürt böreği artık özellikle İstanbul’da popüler bir yiyecek haline gelip, günümüze kadar ulaşıyor ve hatta bazıları tarafından “hamal böreği” olarak da adlandırılıyor.
Önceleri yalnızca Eminönü, Küçükpazar, Karaköy, Beyazıt, Şehzadebaşı ve Kocamustafapaşa’daki börekçilerde yapılan ve yanında alüminyum şekerlikte pudra şekeri ile sunulan bu lezzetli börek, kısa bir süre sonra pastanelerde de yapılmaya başlanıyor. Dilden dile uzanan lezzeti, ülkemizin dört bir yanında da duyularak ünleniyor.
Bir diğer anlatıya göre; İstanbul’da irili ufaklı 5000’in üzerinde börekçi var ve buradaki her 10 ustanın 9’unun kökeni Bingöl’ün Kiğı ilçesine çıkıyor. Başka yerden gelen ustaların bu lezzeti tutturamadıklarına dair bir inanç var. Kürt böreği, genelde 4-5 farklı unun karıştırılması ile hazırlanıyor ve tarifi de devlet sırrı gibi saklanıyor. Bir diğer efsanede ise şu ifadeler var: Maya içermeyen bir hamur yapıyoruz, böylece mide ekşimesini önlemiş oluyoruz.
Sözlük yazarlarından aspergillus fumigatus, şurada detaylı anlatmış: Ekşi Sözlük
Yorumlarda yazıya katkı sunan Emin Bey’in aktardıklarına göre şöyle bir ayrıntı da mevcut:
Pülümür ile Kiğı sınırında yer alan ve bir Şii Kürt köyü olan Bileceli Kürtler tarafından İstanbul’da yaygınlaştırıldığı için “Kürt böreği” adıyla tanınmıştır. 12 Eylül Darbesi’nden sonra, “Kürt” adının kullanılmasının fiilen yasak olması nedeniyle “sade börek” adıyla satılmıştır.

Kürt Böreğinin Özelliği Nedir?

Kürt böreği ya da farklı bir ifade ile Küt böreği; sade ya da içi boş olması ile bilinmekte. Bu içi boş böreğin en önemli özelliği, esas tadını dışına dökülen pudra şekerinden almasıdır. Pudra şekeri ile ayrılmaz ikili olan küt böreği, aynı zamanda içinin boş olması ve ekstra malzeme gerektirmemesi nedeni ile börekçilerde satılan en ucuz börektir.
Her ne kadar birçok kişi tarafından Kürt böreği ya da bir diğer adı ile küt böreği olarak da bilinse, şekerli börek diye bilenlerin sayısı da azımsanamayacak kadar fazladır. Genellikle pastanelerden değil, direkt gidip börekçiden alınarak yenilmesi tavsiye edilen Kürt böreği, aynı zamanda en iyi sıcak süt ve çay ile beraber tüketiliyor