Modüler Blockchain’ler: Bilmeniz gereken her şey

Modüler blok zincirler 2023'ün en çok konuşulan konularından biri olacak gibi duruyor. Peki modüler blok zincir katmanlarından olan veri erişilebilirliğine (Data Availability) çözüm bulmayı amaçlayan projeler hangileri? Hadi gelin bu projelere beraber bakalım.

Blok zincirler basitçe 3 rolü üstlenir

1. Ağın belirli kurallar çerçevesinde fikir birliğine varmasını sağlamak (consensus),
2. İşlemleri yürütmek (execution),
3. Geçmişte gerçekleşen verilerin değiştirilemezliğini ve güvenle tutulduğunun garantisini vermek (data availability)

İşlemler, yürütme katmanları tarafından (Örn. rolluplar) işlenir. Bu işlemler verileri, veri erişilebilirliğini sağlayan zincire gönderir. Veri erişilebilirliğini sağlayan zincirin başlıca rolü, verinin zincirde olduğunun ve değiştirilemezliğinin garantisini sağlamak.
Veri erişilebilirliğini sağlayan zincirler, modüler mimaride güvenliği sağlayan başlıca katmandır çünkü modüler yaklaşımla yürütme katmanının yaptığı hesaplama kanıtlanabilir şekilde tasarlandığından işlemlerin doğruluğu için yürütme katmanına güven gerektirmez.
Her ne kadar Ethereum rolluplar ile yürütme katmanındaki ölçeklemeyi kısmen sağlamış olsa da hala rolluplar istenilen kapasiteden çok uzak. Bunun başlıca sebebi Rollupların ihtiyaç duyduğu blok alanının Ethereum'da - şu an için- çok kısıtlı olması.

Çeşitli projeler bu kısıtlı blok alanını ölçekleyebilmek için çalışıyor ve bu konuda öne çıkan projeler bulunmakta.

Bu projelerden bazıları tüm genel kullanım için dizayn edilirken bazıları sadece kendi yürütme katmanları için geliştiriliyor.

Hadi gelin bunlara bakalım:
A) Ethereum: Elbette Ethereum da bu sorunu çözmek için uğraşmakta. Ethereum, Danksharding ve Proto Danksharding adlı iki güncellemeyle bu sorunu çözmeyi hedefliyor.
Proto Danksharding, Dansharding'e göre daha basit bir güncelleme olduğundan bu sene gelmesi beklenmekte.
B) Eigenlayer: Diğer veri erişilebilirliği çözümlerinden farklı olarak EigenLayer bir Restaking çözümü olarak karşımıza çıkıyor. Temelinde validatörlerin stake ettiği Etherleri açık markette veri erişilebilirliği ihtiyacının ekonomik güvenliğini sağlamak fikri yatıyor.
C) Polygon Avail: KZG polynomial commitment'ler yardımıyla DAS yaparak veri erişilebilirliği problemini çözmeyi amaçlamakta. Avail'in bu teknolojisi sayesinde Full Node kurmadan Light Clientler ile blok zincirdeki tüm verilerin doğruluğunu kanıtlayabileceğiz.
D) Celestia: Yine Data Availability Sampling ile veri erişilebilirliğine bir çözüm olmayı amaçlayan Celestia, Fraud proof ile DAS yapmayı amaçlamakta. LibraryDefi tarafından yazılan Celestia Raporuna aşağıdaki Linkten ulaşabilirsiniz https://lytera.io/report/celestia-moduler-blok-zinciri/
Genel kullanım için geliştirilmekte olan veri erişilebilirliği çözümlerini kısaca özetledik. Sırada platforma özel geliştirilmiş olan veri erişilebilirliği çözümleri var. Bunlar:
A) Starkware

B) Zksync

C) Arbitrum'dur.

StarkWare DAC:
Starkex, uygulamaya özel zincirler için geliştirilmiş bir "yürütme" motorudur. Starkex veri erişilebilirliği olarak Ethereum'u kullanabildiği gibi bir komite tarafından veri erişilebilirliğini de kullanabilir. Bu, Starkex'e büyük bir esneklik katar.

ZkPorter, aslında kullanıcıların tercihine bırakılmış bir veri erişilebilirliği çözümü oluşturuyor. Dileyen kullanıcılar verilerin Zksync tokeniyle korunduğu ucuz ağda işlem yapabiliyorken dileyen kullanıcılar Ethereum güvenliğinde daha pahalı işlemler yapabiliyor.

Arbitrum Nova: Arbitrum Nova, yine zkPorter gibi dileyen uygulamaların rahatlıkla ucuz ağa geçebileceği; özellikle NFT ve oyunlar gibi güvenliğin daha arka planda olduğu uygulamalar için izole bir ortam yaratıyor.