Zero Knowledge sistemlerin sınıflandırılması

0)Zero Knowledge sistemler çok önemli fakat içinde kaybolması da çok kolay. Bahsedilen teknolojinin ne tarz bir yapıda olduğunu anlamak için bakılabilecek bazı özellikler mevcut. Her biri aslında bir tercih çünkü şuan hepsinde ideal olan bir yapı mevcut değil.
1)Zero Knowledge'lar birer kanıt sistemidir. Bir kanıt sistemi olarak tercih edilmelerine sebep olabilecek 2 durum vardır.

a)Succinctness
b)Privacy 
2)Succinct demek az-öz kompakt demektir. Yani Zero Knowledge'lar sayesinde komplex bir şeyi hızlıca doğrulayabilirsin. Örnekleri:

Mina'daki mevcut blockchain state'inin hızlıca doğrulanabilmesi.

ZK-Rollup'larda yapılan işlemlerin hızlıca doğrulanabilmesi. 
3)Yalnız kanıtların hızlıca doğrulanabilir olması kanıtların hızlıca oluşturulabildiğini düşündürtmesin. Kanıtları oluşturmak oldukça zahmetlidir. Ama kanıt bir defa oluşturuluyor fakat doğrulama yapacak kişi sayısı milyonlarcaysa bu zahmete değiyor. 
3)Privacy tarafıysa gizlilik demek oluyor. ZK sayesinde bir şeyi gizliliğinizi bozmadan kanıtlayabilirsiniz. Örneğin Zcash'de yeterli bakiyeniz olduğunu hesabınızı herkese göstermeden kanıtlayabilirsiniz. Bu durumun çok farklı kullanım alanları da mevcut. 
4)ZK'lerin gizlilik özelliği sayesinde Amerikan vatandaşı olmayan 18 yaş üstü gerçek bir insan olduğunuza dair gerekli ispatı bütün kimliğinizi karşı tarafa açmadan da ispatlamanız mümkün. KYC'lerin yapıları bu teknolojiyle değişebilir ve geliştirilebilir. 
5)Succinctness ve Privacy konusunda şuana kadar genelde ayrı ilerlediler ama aslında bir sistemde hem Succinctness hem Privacy sağlamak mümkün. Yani bu ayrımda bir seçenek daha mevcut.

c)Succinctness + Privacy 
6)ZK sistemlere dair diğer bir ayrım da Toxic Waste ve Ceremony gereksinimi.

a)Ceremony Gerektirenler
b)Ceremony Gerektirmeyenler 
7)Toxic Waste zararlı atık demek. Yani sistemden uzaklaştırılması gereken bir şeyler var. Nasıl uzaklaştırılıyor? ZK sistemi oluşturulurken bu işleme bir çok kişi katılıyor. Bu katılımcıların hepsi ağın ilk parametrelerini oluşturduktan sonra ellerinde kalan veriyi siliyor. 
8)Ellerindeki bu veri zararlı atık oluyor. Bu tarz bir gereksinim durumunda ilk parametre oluşumunda en az bir kişiye güveniyor olmanız lazım. Veya haberdarsanız Ceremony'den siz de katılabilirsiniz. Fakat sisteme sonradan katılacaklar için ufak da olsa ek bir güvenlik varsayımı. 
9)Ceremony gerektirenler ZK-Snark gerektirmeyenler ZK-Stark gibi bir anlayış da mevcuttu fakat Zcash'in yeni algoritması Halo Ceremony gerektirmiyor ve bir ZK-Snark sistemi. Öyle bir ayrım yok yani. 
10)Bir diğer ayrım da programlanabilirlik. Şimdiye kadar Succinctness de Privacy de sabit bir sistem üzereinde kullanılıyordu. Mesela ZK-Rollup ile Optimistic Rollup farkını anlatırken ZK-Rollup'larda genel maksat programlanma bulunmaz deniyordu. 
11)Privacy tarafında da Zcash'e baktığımızda sadece transfer özelliği olan üzerinde akıllı kontrat çalıştırmanın mümkün olmadığı bir sistem görüyoruz.
Hem Privacy tarafında hem de Succinctness tarafında programlanabilirlik aslında mümkün. 
12)Her programlabilir sistem ise üzerlerinde her şey geliştirilebilir demek değil. Programlanabilirliğin de seviyeleri mevcut. Bu da sistem sisteme değişiklik gösterecektir. Tam programlanabilirlik sağlayan sistemlere Turing-complete denir. 
13)Yani programlanabilirlik olarak 3'e ayırabiliriz sistemleri

a)Programlanabilir ve Turing Complete
b)Programlanabilir ama Turing Complete Değil
c)Programlanabilir değil 
14)Bu şartlar altında gönül ister ki

>Hem Succinct hem Private
>Ceremony gerektirmeyen
>Turing-Complete

özelliklerini karşılayan bir sistem kullanalım fakat şuan bu mümkün değil. Bu sebepten farklı konularda tavizler verilen farklı sistemler geliştiriliyor şu anda. 
15)Bu seçenekleri maksimize etmeye çalışırken farklı konularda sıkıntı çıkabilir. Örneğin bunu yapmaya çalışırken blockchain boyutunu çok fazla büyütmeniz veya Privacy konusunda "Anonymity Set" dediğimiz gizli olduğunuz kümenin daralmasına yol açmanız mümkün. 
16)Her şeye rağmen bu alanda son dönemde yapılan geliştirmeler gerçekten çok önemli. Gelişimi hala tamamlanmadığı için de bir çok yeni projenin çıkmasına ve yeni fırsatlara kapı açıyor.