Hristiyan ateizmi ve Türleri Hakkında Bir Yazı

Bazı şüpheciler Hristiyanları inançlarından soğutmak amacıyla çeşitli iddialarda bulunur. Doğru kabul ettikleri belgeleri sıralarlar ve teolojik kaynaklardan asılsız alıntılar yaparlar. Ardından İsa’nın Müjdesi’nin gerçek olamayacağı sonucuna varırlar. Bu tür bir deneyimi Hristiyanların çoğu yaşamıştır. Böyle zamanlarda onlara iddia ettikleri şeylerin yanlış olduğunu söylemek isteriz.

Diğer bir senaryo ise şu olabilir: Ateist olduğunuzu düşünün. İyi niyetli Hristiyanlar yanınıza gelerek ateizmi çürütmeye çalışıyor. Richard Dawkins, Sam Harris ve Christopher Hitchens’ın ne kadar tutarsız ve bilgisiz olduğunu söyleyerek, ateizmin doğru olmayacağını ileri sürüyorlar. O anda iddialarının asılsız ve doğru olmadığını söylemek istersiniz.
İngiliz filozof, tarihçi ve kitap eleştirmeni John Gray ‘Ateizmin Yedi Türü’ adlı kitabında ateizmi incelemiş ve sınıflandırmıştır. Kitabıyla sadece anlaşılmak isteyen ateistler için değil, aynı zamanda anlamak isteyen Hristiyanlar için de büyük bir çalışma yaptı.
Gray’e göre ateizmin yedi türü vardır:

1.Yeni Ateizm

19. yüzyılda ortaya çıkmaya başlayan akım, Dawkins, Hitchens, Harris, Dennett ve arkadaşlarının eserlerinde yaşamaktadır. Gray, bu hareketi ‘itibarını yitirmiş bir teori’ olarak ele alarak, yirmi birinci yüzyılın ateistleri tarafından öne sürülen bir medya olgusu olduğunu belirtmiştir. Ateizm türleri arasında en çok ilgi çeken ve savunuculuk üzerine çalışan bir harekettir.

2.Seküler Hümanizm

Gray’e göre, insanlık tarih boyunca ilerlemeye ve gelişmeye devam ederken, modern ilerlemecilik Hristiyanlığın kutsal bir kalıntısıdır. Ancak bu süreçte Marx’ın, Mill’in, Sidgwick’in, Russell’ın, Ayn Rand’ın ve Nietzsche’nin eserlerinde görülebileceği gibi kendi bindikleri dalı kestiler. Gray, ‘‘İnsanlığın ilerleme süreci, seküler inanç maddesidir. Tek tanrılı inançtan uzaklaşılması, anlamsız olduğu kadar yanlış da değildir’’ açıklamasında bulundu.

3.Bilimsel Ateizm

Bu kategori rahatsız edici olabilir. Çünkü savucuları oldukça farklı olduğunu iddia ettikleri çeşitli ifadeleri (bilimsel ırkçılık, mesmerizm, komünizm ve transhümanizm) bir araya getirmektedir. Irkçılığın bilimsel bir meşru dayanağa sahip olması özellikle Aydınlanma Süreci ile birlikte belirgin hale geldi. Gray bu konuda şöyle der: ‘‘Sosyal evrim oldukça kötü bir fikirdir. Ancak kötü fikirler nadiren daha iyi fikirlere dönüşür. Genellikle mutasyona uğrayarak, yeni şekillerde varlığını devam ettirirler.’’

4.Modern Siyasal Din

‘‘Devrim ve reform yanlıları, inancı geride bıraktıklarını düşünür, oysa yaptıkları tek şey onu tanımadıkları biçimlerde yenilemektir’’ diyen Gray için bu durum Gnostisizm ve Hristiyanlığın kaynaşmasından kaynaklanır. İnsanlar bilgi (Gnosis) yoluyla karanlıktan kurtarılabilir, ancak bu sadece kolektif, dünyevi ve bütünsel bir yenilenme aracılığıyla gerçekleşebilir. Bu konuda Johan Beukelszoon ve Münster ayaklanmasından Nazi Almanyası ve hatta modern liberalizme kadar şaşırtıcı derecede net bir çizgi vardır.

5.Mizoteizm (Tanrı düşmanlığı)

Tarihsel süreçte Tanrı’dan nefret edenler hep var oldu. Ancak günümüzde Tanrı karşıtlarının sayısı hızla arttı. Tanrı’nın varlığının inkâr edilmesinden ziyade Hristiyanlığa karşı bir hareketle Tanrı’dan şiddetle nefret edilir. Karamazov Kardeşler’deki ana karakterlerden olan Ivan Karamazov, bu konuda şöyle der: ‘‘Ben Tanrı’yı inkâr etmiyorum Alyoşa, sadece tüm saygımla biletimi ona iade ediyorum.’’

6.İlerleyişin Olmadığı Ateizm

Bu hareket, ne olduğundan çok ne olmadığıyla tanımlanır. Gray’e göre ateizmin 7 türü arasında en tutarlı olanıdır. Bölüm genellikle George Santayana ve Joseph Conrad’ın çalışmalarından oluşuyor. Santayana, ‘‘Hayal kırıklığı özgürleştirici oldu, çünkü dünyaya kurtuluş beklemeyen bir perspektiften bakılmasına izin vermektedir’’ demiştir.

7.Suskunluğun Ateizmi

Gray’e göre, ortak yanları olmamasına rağmen Arthur Schopenhauer, Benedict Spinoza ve Lev Shestov, suskunluğun ateizmi görüşünü paylaşmaktadır. Mistik ateizm, bu görüş için kışkırtıcı bir kelime olabilir. Ancak ateizm ile negatif ilahiyat arasındaki çizgi ne değildir. Tanrı’ya onu Tanrı fikrinden kurtarması için dua eden Meister Eckhart (1260-1328) gibi sapkın mistikler arasında ilk izlenime kıyasla daha fazla örtüşme vardır.
Sonuç olarak, ateizmin yedi türü tartışmalara açıktır. Gray, genel olarak 6. ve 7. türlere yakınlık duymaktadır. Yeni ateizmi ise, itibarını yitirmiş ve anlamsız bir teori olarak kabul etmektedir. İlerleyişin olmadığı ateizm kategorisi oldukça belirsizdir. Epikürcülük ve Stoacılık gibi eski felsefelerle olan ilişkisinin araştırılmasıyla açıklığa kavuşabilir.
Gray’in erken Hristiyanlık dönemini betimlemesinde bazı sorunlar mevcut. Açıklamaları birçok Hristiyanın tepkisini çekebilir. Aynı zamanda dikkatli çalışmaları ve felsefi analizi oldukça aydınlatıcıdır. Araştırmalarıyla hem ateistlere hem de Hristiyanlara katkıda bulundu. Gray şu sözlerle bitirir: ‘‘Yeni ateizm, tektanrıcılığın başka yollarla devamıdır. Hümanizm, bilim, teknoloji ve transhümanizm vizyonları gibi kavramların birbirini izlemesinin nedenidir. Ancak paniğe veya umutsuzluğa gerek yok. İnanç ve inançsızlık, aklın hayal edilemeyecek bir gerçek karşısında tutunduğu tavırdır. Tanrısız bir dünya, tanrısallığın hakim olduğu bir dünya kadar gizemlidir. İkisi arasındaki fark düşündüğümüzden daha belirsiz olabilir.’’