İlginç Jeolojik Oluşumlar

Dünyanın pek çok yerinde birbirinden ilginç görünüme sahip jeolojik oluşumlar bulunuyor. Doğa olaylarının birer sonucu olan bu ilginç oluşumlardan bazılarını tanımak ve nasıl oluştuklarını öğrenmek ister misiniz?
Dünyanın pek çok yerinde birbirinden ilginç görünüme sahip jeolojik oluşumlar bulunuyor. Bazılarının göz alıcı bir görünüme kavuşmaları binlerce hatta milyonlarca yıl alabiliyor. Doğa olaylarının birer sonucu olan bu ilginç oluşumlardan bazılarını tanımak ve nasıl oluştuklarını öğrenmek ister misiniz?
Zhangye Danxia Jeoparkı, Çin
Çin’in Kansu eyaletinde bulunan Zhangye Danxia Jeoparkı, tortul kayaç tabakalarının milyonlarca yıl içinde üst üste birikmesi sonucunda oluşmuş. Tabakaların içerdiği çeşitli mineraller ve mevsimlere bağlı olarak oluşan bitki örtüsü bu tabakalara farklı renkler vermiş. Yüzlerce kilometrekarelik bir alanı kaplayan bölgedeki kayaç tabakaları zaman içinde gerçekleşen tektonik hareketler sonucunda kıvrılmış. Rüzgâr ve yağmurun da aşındırmasıyla tepe, vadi, mağara, falez gibi çok sayıda yer şekli oluşmuş.
 
Dev Kristal Mağarası, Meksika
Dev Kristal Mağarası Meksika’da bulunan Chihuahuan Çölü’nde, Naica Dağı’nın 300 metre altında yer alıyor. Mağara adını 11 metre uzunluğunda ve 55 ton ağırlığındaki dev jips kristallerinden almış. Kristallerin yaklaşık 58⁰C sabit sıcaklıktaki mineralce zengin sulardan beslenerek bu boyutlara ulaştığı düşünülüyor.
 
Taş Ormanı, Çin
Çin’in Yunnan eyaletinde bulunan Taş Ormanı, 300 kilometrekarenin üzerinde bir alanı kaplıyor. Araştırmacılar Taş Ormanı’nın bulunduğu bölgenin yaklaşık 270 milyon yıl önce sığ deniz olduğunu belirtiyor. Zaman içinde buradaki kumtaşı tabakalarının üzerine kireçtaşı tabakaları çökelmiş. Bölgenin tektonik hareketler sonucunda yükselmesiyle birlikte kireçtaşları rüzgâr ve akarsuların da etkisiyle günümüzdeki görünümlerini almış. Yerden fışkırmış gibi görünen kireçtaşları ağaçları andırdığından bölgeye Taş Ormanı adı verilmiş.
 
Dalga Kaya, Avustralya
Avustralya’nın batısında yer alan, 14 metre yüksekliğe ve 110 metre genişliğe sahip Dalga Kaya’nın yaklaşık 2,7 milyar yıl önce oluştuğu tahmin ediliyor. Magmatik bir kayaç türü olan granitin fiziksel ve kimyasal aşınmalar sonucunda değişime uğramasıyla ortaya çıkmış. Bu aşınma sonucunda görünümü kırılmak üzere olan bir okyanus dalgasına benzediği için de oluşuma Dalga Kaya adı verilmiş.
 
Dev Geçidi, İrlanda
İrlanda’nın kuzey sahilinde kilometrelerce uzunluğunda bir alanı kaplayan Dev Geçidi yaklaşık 60 milyon yıl önce oluşmaya başlamış. Bir yanardağ patlaması sonucunda oluşan Dev Geçidi binlerce bazalt sütunundan meydana geliyor. Patlama sonucunda yeraltından yüzeye doğru çıkan magma yüzeyde soğumaya başlar. Sıcaklık düştükçe soğuyan ve büzüşen lavda çatlaklar oluşur. Soğuma hızına bağlı olarak bu çatlaklar fotoğraftakine benzer düzgün yüzeyli, genellikle altıgen biçimli sütunların ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu şekilde oluşan Dev Geçidi’ndeki bazalt sütunlarının yüksekliği birkaç santimetreden onlarca metreye kadar değişiyor.
 
Pamukkale Travertenleri, Türkiye
Atmosferden ya da diğer kaynaklardan gelen karbondioksit kireçtaşı, mermer gibi kayaçların yapısında bulunan suya karışır. Bunun sonucunda karbonik asit oluşur. Karbonik asitli bu sular yeraltında kayaçların arasından geçerken kalsiyum karbonatı çözerek bünyelerine katar.
Yeryüzüne ulaştıklarında ise içlerindeki karbondioksit zamanla buharlaşarak atmosfere karışır. Böylelikle geriye kalan kalsiyum karbonat zamanla yüzeyde çökelmeye başlar ve travertenleri meydana getirir. Bu olay zamanla tekrar ettikçe travertenler üst üste birikerek geniş bir alana yayılır.
 
Peribacaları, Türkiye
Kapadokya’da geniş bir alanı kaplayan peribacaları tüften oluşur. Tüf, yanardağ patlamaları sonucunda açığa çıkan volkanik cam, kül ve anakaya parçalarının zamanla sıkışıp taşlaşmasıyla oluşan bir tür magmatik kayaçtır. Bölgeye yayılmış tüfler zamanla suyun ve rüzgârın etkisiyle aşınmış ve peribacaları olarak bilinen yapılar ortaya çıkmış.
 
Çikolata Tepeleri, Filipinler
Filipinler’in Bohol Adası’nda bulunan tepeler bir tür tortul kayaç olan kireçtaşından oluşuyor. Kireçtaşı tabakaları zamanla suyun etkisiyle çözünmeye ve doğa koşullarının etkisiyle aşınmaya başlamış. Sonunda kilometrelerce karelik bir alanı kaplayan binin üzerinde tepe oluşmuş. Yağışlı mevsimlerde tepeler bitki örtüsüyle kaplandığından yeşil görünürken yaz mevsimi gibi kurak dönemlerde kahverengi görünüm alıyorlar. Kahverengi görünümleri çikolatayı andırdığından bu tepelere Çikolata Tepeleri adı verilmiş.

Antilop Kanyonu, ABD
ABD’nin Arizona eyaletinde yer alan Antilop Kanyonu kumtaşı tabakalarının aşınmasıyla oluşmuş. Akarsuyun taşması ve şiddetli yağmurların etkisiyle hızla akan su kumtaşı tabakalarının arasından geçerken yapısına kayaç parçaları, kum ve başka pek çok malzeme katar. Bu da suyun geçtiği yerlerdeki kayaç tabakalarını tıpkı bir zımpara kâğıdı gibi aşındırır. Sonunda kayaçlar arasındaki boşluklar zamanla genişler ve fotoğrafta görüldüğü gibi doğal koridorlar oluşur. Kanyonun adı o bölgede bir zamanlar otlayan çatalboynuzlu antiloplardan geliyor.
 
Erebus Dağı Buz Kuleleri, Antarktika
Antarktika’da yer alan Ross Adası’nda bulunan Erebus Dağı aktif bir yanardağ. Deniz seviyesinden neredeyse 4 bin metre yükseklikte bulunan dağın çevresi kar ve buzla kaplı. Diğer bir deyişle Erebus Dağı’nın dışı dondurucu soğuktan dolayı buzla kaplıyken içi aktif yanardağ lavlarıyla kaynayan bir kazan gibi. Yaklaşık 1000oC sıcaklıktaki lav gölünden gelen gazlar yukarı çıkarken geçtikleri yerleri eritmiş. Bu da dağın içinde buzdan mağaralar oluşturmuş. Sıcak gazlar bu mağaraların ve dağın içindeki yarıkların yarattığı boşluklar arasından ilerleyerek fotoğrafta görüldüğü gibi dağın yüzeyine çıkıyor. Ancak yüzeye çıktıkları an dışarıdaki soğuk havanın etkisiyle donuyor ve dağın belli bölgelerinde buzdan kuleler ortaya çıkıyor.
 
Konu; Jeoloji
https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/konular/jeoloji
https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/konular/jeoloji