Mövzu 1. Dünya siyasətinin inkişaf tarixi Mövzunun proqram sualları Dünya siyasi sisteminin formalaşması tarixindən. Vestfal sülhü və dünyanın yeni siyasi sisteminin yaranması. XX əsrdə siyasi sistemin inkişafının əsas mərhələləri. Bilməli – Dünya siyasətinin bir elm kimi formalaşması – Müstəqil elm sahəsi kimi “dünya siyasəti”nin meydana gəlməsi və inkişafı – “Dünya siyasəti” elm sahəsinin inkişaf mərhələləri və spesifik xüsusiyyətləri – Beynəlxalq institutların öyrənilməsi – Xarici və daxili siyasətin qarşılıqlı asılılığı haqqında təsəvvürlər – Beynəlxalq təşkilatların təhlili – Vestfal sülhü və dünyanın yeni siyasi sisteminin yaranması Məşğələ dərsinin sualları 1. Dünya siyasətinin obyektiv xarakteri 2. Dünya siyasətinin predmeti 3. Dünya siyasəti, müqayisəli politologiya və beynəlxalq münasibətlərin mövzu sahələrinin nisbəti necədir? 4. Dünya siyasəti elmi tədqiqat sahəsi kimi əsas nəyi öyrənir? 5. 1990-cı illərdə beynəlxalq münasibətlər nəzəriyyəsinin inkişafında hansı meyllər özünü büruzə verdi? 6. Dünya siyasətinin kəmiyyət və keyfiyyət metodları dedikdə nə başa düşülür? 7. Dünya siyasətində, eləcə də beynəlxalq münasibətlərdə tədqiqat metodları neçə qrupa ayrılır? Terminlər, anlayışlar Makro-siyasi səviyyə, qlobal siyasət, transmilli terrorizm, siyasi reallıq, bipolyar struktur, inkişaf proqnozu, kritik nöqtə, dövlət-mərkəzi model, qızğın debat, üç böyük debat, sayentizm, konstruktivizm, qloballaşma, regionlaşdırma, lokallaşdırma, demokratikləşdirmə, avtoritar dövlətlər, tarixi-intuitiv, pozitivist ənənələr. Mövzu 2. Beynəlxalq münasibətlərdə nəzəri məktəblər 4 4 Mövzunun proqram sualları Realizm və neoralizm. Liberalizm və neoliberalizm. Neomoksizmin əsasları. Postmodernizm və digər nəzəri yanaşmalar. Bəzi milli məktəblərin xüsusiyyətləri. Bilməli 1. Siyasi elmdə əsas nəzəri məktəb və istiqamətlər 2. Beynəlxalq nəzəriyyələrin əsas nümayəndələri və onların baxışları 3. Klassik realizmin əsas müddəaları 4. Dünya-sistem nəzəriyyəsinin əsas müddəaları 5. Dünya siyasəti nəzəriyyəsinin klassikləri 6. Siyasi realizm cərəyanının nümayəndələri 7. Liberalizm cərəyanının nümayəndələrinin dünya siyasətinə münasibəti 8. Milli dövlət dünya siyasətində 9. Azərbaycan Respublikasında dünya siyasətinin müstəqil elm sahəsi kimi inkişafı Məşğələ dərsinin sualları 1. Neoralizm məktəbi və nəzəriyyəsi xadimlərinin baxışları nədən ibarətdir? 2. Postmodernizmin nümayəndələri kimlərdir? 3. Dünya siyasətinin XX-XXI əsrlərin qovşağındakı inkişafı? 4. Liberalizmin mahiyyəti nədən ibarətdir? 5. Neoliberalizmdə əsas cərəyanlar hansılardır? 6. Beynəlxalq tədqiqatlarda fərdi nəzəriyyələr nə deməkdir? 7. Siyasi realizm nəzəriyyəsinə görə beynəlxalq münasibətlərin əsas qanunauyğunluqları hansılardır? 8. Beynəlxalq münasibətlərin strukturunun üç əsas prinsipi (K.Ualtsun struktur triadası) 9. Plüralizm nədir? 10. Dünya siyasətində qadının rolunu öyrənən nəzəriyyə. Terminlər, anlayışlar Liberal, realist, neomarksist, transnasionaliazm, neorealizm, hərbi komponent, geosiyasi strategiya, informasiya-kommunikativ, anarxiya, postbeynəlxalq, liberal paradiqma, polisentrik, radikal-liberal, mondiallaşma, separatizm, siyasi elita, modernist, postmodernizm, etatizm, milli suverenlik, unitar, struktur triadasi, neonlassik, plüralizm, differensial feminizm. Mövzu 3. Transmilli aktorlar və siyasi sistemin transformasiyası 5 5 Mövzunun proqram sualları Müasir siyasi sistemdə dövlətlər. Qeyri-hökumət təşkilatları. Qeyri-dövlət aktorları. Beynəlxalq münasibətlər sistemi. Bilməli – Hökumətdən kənar milli aktorlar – Beynəlxalq qruplar və təşkilatlanmalar – Transmilli şirkətlərin xarici siyasət üzərindəki təsiri – Beynəlxalq təşkilatların strukturu – Səlahiyyətləri və iştirakçı dövlətlərin tərkibinə görə beynəlxalq təşkilatların bölündüyü qurumlar – Beynəlxalq təşkilatların mahiyyəti və tipologiyası – Müasir dünyada dövlətlərin tipləri. Məşğələ dərsinin sualları 1. Transmilli şirkətlərdə beynəlxalq kampaniyalar hansı xüsusiyyətlərinə görə fərqlənirlər? 2. Müasir dünya siyasətinin inkişafında TMK-ın rolu? 3. Bretton-Vuds sisteminin konfransının iştirakçıları hansı məqsədlərə əsaslandılar? 4. Siyasi-iqtisadi inkişafın tendensiyaları hansılardır? 5. Qeyri-dövlət aktorlarının müasir dünya siyasətinin inkişafında rolu. 6. TMK-ın qloballaşmanın inkişafında rolu. Terminlər və anlayışlar Merkantalizm, neomerkantalizm, kvota, QATT, ÜTT, BVT, Bretten-Vuds, Maastrixt müqaviləsi, NAFTA, TMK, subnasional, Lobbi ittifaqı, QAİ, ATƏM, kəşfiyyat, regional təhlükəsizlik, Nüvə Planlaşdırma Qrupu, dislokasiya, Parlament Assambleyası, BQHT, BHT, Beynəlxalq Amnistiya. Mövzu 4. XXI əsrin əvvəllərində dünyanın qloballaşması problemləri Mövzunun proqram sualları 6 6 Qloballaşma prosesinə yanaşmalar. Qloballaşmanın təzahürləri. Yeni texnologiyaların inkişafı. Qloballaşma proseslərinin qeyri-tarazlığı. İnteqrasiya və derinteqrasiya prosesləri. Demokratlaşma və avtoritarizm. Bilməli – Müasir dünyada dünya siyasətinin problemləri və inkişaf istiqamətləri – Qloballaşmanın müasir dünya siyasətinə təsiri – İnteqrasiya və derinteqrasiya proseslərinin dünya siyasətinə təsiri – Qloballaşmaya aid edilən məsələlər – Qloballaşmanın müsbət və mənfi cəhətləri – Dünya siyasəti və dünya iqtisadiyyatı qloballaşma şəraitində – Qloballaşma və milli dövlətlərin taleyi – Qloballaşma prosesində udan və uduzan dövlətlər Terminlər və anlayışlar Qloballaşma, sivilazasiya, təkqütblü, destabilizasiya, humanitar intervensiya hüququ, inteqrasiya, dezinteqrasiya, şenqon kriteriyaları, kommunikasiya, immanent, UNİDO, filantrop, investisiya, etnik antoqonizm, kataklizm, keozimilli, sekulyar, avtorkik, demokratik diktatura, fraqmeqrasiya, kvazidövlət. Məşğələ dərsinin sualları 1. Qloballaşmaya təsir edən amillər hansılardır? 2. İnteqrasiya nədir? 3. Dezinteqrasiyaya məruz qalan dövlətlər hansılardır? 4. Qloballaşmanın mahiyyəti nədən ibarətdir? 5. Qloballaşma şəraitində dünya iqtisadiyyatı necə inkişaf edir? 6. Avropa inteqrasiyasında əsas faktorlar? 7. Avropa inteqrasiyasının inkişaf mərhələləri? Mövzu 5. Təhlükəsizlik problemləri və silahlar üzərində nəzarət Mövzunun proqram sualları. 7 7 Təhlükəsizlik anlayışına əsas yanaşmalar. Qızğın silahlanma və silahlar üzərində nəzarət. Silah ticarəti. Terrorizm, narkobiznes və mütəşəkkil cinayətkarlıq problemləri. Bilməli – Qloballaşan dünyanın mübarizə apardığı ən böyük problemlərdən biri terrorizmdir. – Dünyanın terrorizmlə mübarizə yolları – Terror qrupları – Dövlət himayəli terrorizm – Müasir dünyada terrorizmə qarşı müqavimət problemləri – Beynəlxalq təhlükəsizliyin hərbi-siyasi aspektləri Terminlər və anlayışlar. REYTERS, terrorizm, FTB, ASALA, təhlükəsizlik dilemması, bakterioloji silah, binar silah, ballistik raket, strateji trioda, beynəlxalq təhlükəsizlik, nüvə çəkindirmə doktrinası, nüvə klubu, Flameldko müqaviləsi, Banqkok müqaviləsi, kibertormorizm, aqressor, narkobiznes, beynəlxalq mütəşəkkil cinayətkarlıq. Məşğələ dərsinin sualları 1. Müasir dünyada terrorizmə qarşı müqavimət problemləri hansılardır? 2. Terror aksiyalarının həyata keçirilməsi vasitələri. 3. Terrorizm növləri. 4. Beynəlxalq təşkilatların terrorizmlə mübarizə yolları. 5. Ən çox terrora məruz qalan ölkələr. 6. Müasir terrorizmin xüsusiyyətləri. 7. Atom silahının yayılmasının qarşısının alınması yolları. Mövzu 6. Müasir dünyada münaqişələr. Demoqrafiya və ekologiya problemləri Mövzunun proqram sualları 8 8 XX əsrin sonu – XXI əsrin əvvəllərinin münaqişələrinin özəllikləri. Münaqişələrə təsir formaları və mexanizmləri. Demoqrafik vəziyyət və perspektivlər. Ekoloji problemlərin kəskinləşməsi. Bilməli – Demoqrafiya və dünya əhalisi – Ümumdünya problemlərinin dünyanın müxtəlif regionlarında inkişaf istiqamətləri və xüsusiyyətləri – Dünyada əsas münaqişə ocaqları – Ermənistanın Cənubi Qafqazda təhlükə mənbəyinə çevrilməsi – Ekoloji təhlükəsizlik dünya ölkələrini narahat edən əsas problem kimi. Terminlər və anlayışlar Demoqrafiya, ekoloji təhlükəsizlik, atmosfer, enerji təhlükəsizliyi, enerji faktoru, enerji diplomatiyası. Məşğələ dərsinin sualları 1. Əsas münaqişə baş verən zonalar. 2. XX əsrin sonu XXI əsrin əvvəllərində baş verən münaqişələrin digər münaqişələrdən fərqi. 3. Münaqişəyə təsir mexanizmləri hansılardır? 4. Ekoloji təhlükəsizlik hansı ölkələr üçün aktualdır? 5. Demoqrafik problem yaşayan ölkələr. 6. Dünyada ən çox yayılan ekoloji problemlər. 7. Hansı ekoloji problemlər qlobal xarakter yaşayır? 8. Münaqişələrin qarşısının alınması yolları 9. Münaqişələrin sülh yolu ilə tənzimlənməsi məqsədilə ona təsir metodları. Mövzu 7. Dünya siyasətinin iqtisadi tərkibi Mövzunun proqram sualları Ümumdünya siyasi iqtisada əsas yanaşmalar. Merkantalizm, proteksionizm anlayışları. İqtisadi liberalizm. Bretton-Vuds sistemi, Beynəlxalq iqtisadi qurumlar, Transmilli
