Nedir Bu Akıllı Kontrat?

Nedir?

Blok zincir 1.0’ da Bitcoin öncülüğüyle para merkeziyetsiz hale getirildi ve hayatımıza kripto paralar girmiş oldu. Ethereum’un öncülüğünde, kripto para işlemlerinden daha fazlasının yapılabildiği blok zincir 2.0’a geçildi.
Bu süreçle hayatımıza giren en önemli kavram Akıllı Sözleşme oldu.

İlk olarak 90'lı yılların başında avukat ve bilgisayar bilimcisi Nick Szabo tarafından dile getirilen akıllı sözleşmenin basit anlamda ilk örneği Bitcoin’dir.

Szabo, geleneksel sözleşmelerin artık günümüz şartlarında ihtiyaçları karşılayamadığını ve yetersiz olduğunu savunarak, yazılımın hızlı ve daha güvenilir olduğunu belirtmiştir.

Akıllı sözleşmeleri, sözleşmeye ait tüm şartların gömülü olduğu kodları bir datanın harekete geçirdiği ve arada bir aracı olmadan tüm işlemlerin şeffaf bir şekilde gerçekleştiği, dışarıdan müdahalenin ise neredeyse imkânsız olduğu bir süreç olarak tanımlayabiliriz.

Bu kavramı daha basit anlatmak için kullanılan en yaygın örnek; “Verilen tutar karşılığı, kişinin komutu sonrasında otomatlardan yiyecek ya da içecek alınması” sürecidir.

Bilinmesi Gerekenler
*Akıllı sözleşmeler de normal sözleşmeler gibi bir anlaşmanın koşullarını içermekte, ancak farklı olarak sözleşmeler blok zincir üzerinde yer almaktadır. Şartlar kodlara gömülü olduğu için kesindir, yoruma açık değildir.

*Ağdaki herkes kodlara şeffaf bir şekilde ulaşabilir ve kodlar herkes tarafından doğrulanabilir. Yine ağdaki tüm bilgisayarlarda akıllı sözleşmelerin bir kopyası depolanır.

*Süreçte yapılan işlemler için az da olsa komisyon ödemesi yapılır.

*Akıllı sözleşmenin kuvveti, kusursuzluğu, güvenliği, akıllılığı gibi tüm önemli unsurlar kodu yazan kişiye bağlıdır. Bu süreçte en ufak hata ciddi sıkıntılar yaratabilir.

*Akıllı sözleşmeler ile tüm merkezi olmayan finans (DeFi) altyapısı uygulanabilir hale gelecek ve bu geliştirmelerle dünyanın farklı yerlerinde olan kişilerin tasarruf, kredi, sigorta gibi finansal işlemlerini aracısız bir şekilde karşılıklı yapabilmeleri mümkün hale gelecektir.

*Halihazırda en fazla finans sektöründe kullanım alanına sahip olup tedarik zinciri, sağlık, sigorta, gayrimenkul gibi birçok sektör için de kullanım potansiyeli yüksektir.

*Merkezi otoriteye, yasal sisteme veya harici icra mekanizmasına ihtiyaç duymamaktadır.

*Şu anda en popüler akıllı sözleşme platformu Ethereum’dur ama diğer birçok kripto para birimi blok zincirinde de (EOS, Hyperledger, Tezos, Stellar, Algorand…vb ) işlemler gerçekleşebilir.

*Akıllı sözleşmeler pazarının 2023 yılına kadar 300 Milyon USD’ye ulaşması bekleniyor.
İşlem sayılarının artmasıyla ekosistemde performans sorunlarının (işlem hızlarında düşme, komisyonlarda artış, güvenlik tehdidi…vb) yaşanıp yaşanmayacağı şu an için net değildir.

Faydaları
Güvenlik; Akıllı sözleşmeler ve yapılan tüm işlemler Dağıtık Defterlerde (Distributed Ledger Technology — DLT**) tutulduğu için çok yüksek bir güvenlik seviyesine sahiptir. Aynı zamanda, sözleşmenin kaybolması, yok olması neredeyse imkansızdır.
Otomasyon; İşlemler aracılar olmadan, kendi kendine ilerlediği için süreç hızlanmaktadır.
Doğruluk; Manuel müdahaleler olmadığı için operasyonel riskler en az seviyededir.
Maliyet; Süreçte aracılar olmadığı için maliyet en düşük seviyededir.

Nasıl Çalışır
Kısaca 5 adımda gerçekleşen süreç adımları aşağıdadır;
· Teklif: İşlem süreci, birinci tarafın teklifiyle başlar. İlk taraf, şartlarını “eğer-o zaman” ifadesi şeklinde yazar ve ardından blok zincirine yerleştirir.
· Müzakere: Şartlar, blok zincirindeki taraflarca görülebilir, böylece iki taraf sözleşme şartları üzerinde müzakere edebilir.
· Onay: İki taraf, vade, son kullanma tarihi, kullanım fiyatı veya diğer koşullar gibi şartlar ve tetikleyici olaylar üzerinde anlaştıktan sonra sözleşme son halini alır ve hiçbir tarafça değiştirilemez.
· Sağlayıcı Koşullar: Her bir taraf sözleşmeyi onayladıktan sonra, akıllı sözleşmeler, gerçek zamanlı verileri yorumlayarak bir sözleşmenin içine yerleştirilen koşulları kendi kendine doğrulayabilir.
· İşlem: Tetikleyici olay gerçekleştiğinde hisse senedi, gayrimenkul, bilgi, fikri mülkiyet ve dijital/dijital olmayan fonlar gibi varlıkların transferi gerçekleşir.

Kaynak: https://medium.com/acycliclabs/why-are-smart-contracts-so-important-81883d93a0cc

Örnekleri
USDC: Bir USDC’nin değerini bir ABD dolarına eşitleyen bir akıllı sözleşme aracılığıyla ABD dolarına sabitlenmiş bir kripto para birimidir.
Compound: Aracı bankaya ihtiyaç duymaksızın yatırımcıların faiz kazanmasını ve borç almak isteyenlerin anında kredi almasını sağlamak için akıllı sözleşmeleri kullanan bir platformdur.
Uniswap: Kullanıcıların kurları belirleyen herhangi bir merkezî otorite olmaksızın akıllı sözleşme aracılığıyla belirli kripto türlerini takas etmesine olanak tanıyan merkezsiz bir takas platformudur.

Son Söz
Önümüzdeki süreçte “belirli koşullar karşılandığında otomatik hale getirilen bir dizi kod” olarak tanımlanabilen akıllı sözleşme ile taraflar merkeziyetsiz yapı temelinde birçok işlemi yapabilir hale gelecektir.
Tapu kayıtları, motorlu araç sicili ile marka ve patent sicili kayıtlarının blok zincir üzerinde tutulması, akıllı sözleşmeler yoluyla kamu kurumları ile banka veya noter gibi güvenilir üçüncü kişilere ihtiyaç olmadan, taşınmazların, taşınır malların ve para gibi değerlerin aracısız olarak, kişiden kişiye doğrudan aktarılabilmesi mümkün olacaktır.
Henüz karmaşık ticari ilişkilerde kullanılmaya başlanması ve yaygın olarak benimsenmesi için gelişimini tamamlamamış olan Akıllı Sözleşmelerin, sektörleri, aracıları, tüketicileri nasıl ve ne zaman etkileyeceği merak konusudur.

Source