etherium
Ethereum, kripto para ve yeni tür uygulamalar için küresel, merkezi olmayan bir platformdur. Ethereum’da, işlem akışını kontrol eden bir kod yazabilir ve dünyanın her yerinden erişilebilir uygulamalar oluşturabilirsiniz.
Bu yazı her ne bilgi düzeyinde olursanız olun Ethereum’u öğrenmek için hangi yolları takip etmeniz gerektiğini anlatmak için hazırlanmıştır. Materyaller bu seviyeler gözetilerek dört ana başlıkta incelenecektir:
- Başlangıç
- Ethereum’u Kullan
- Ethereum’u Öğren
- Geliştir
👋 Hoşgeldiniz! Ethereum’da yeni misiniz? Doğru yerdesiniz. Büyük resimle başlayalım.
Ethereum, internetin yeni döneminin temelidir:
- Para ve ödemelerin yapıldığı bir internet.
- Kullanıcıların verilerinin sahibi olabileceği ve uygulamalarınızın casusluk yaparak sizden çalmadığı bir internet.
- Herkesin açık bir finansal sisteme erişimi olduğu bir internet.
- Tarafsız, açık erişim altyapısı üzerine kurulmuş, hiçbir şirket veya kişi tarafından kontrol edilmeyen bir internet.
2015 yılında piyasaya sunulan Ethereum, dünyanın önde gelen programlanabilir blokzinciridir.
Diğer blokzincirlerinde olduğu gibi, Ethereum’un Ether (ETH) adı verilen doğal bir kripto parası bulunur. ETH dijital bir paradır. Bitcoin’i duyduysanız, ETH de aynı özelliklerin çoğuna sahiptir. Tamamen dijital ve dünyanın herhangi bir yerindeki herhangi birisine anında gönderilebilir. ETH’nin tedariki herhangi bir hükümet veya şirket tarafından kontrol edilmez — merkezi değildir. Dünyanın her yerinden insanlar, ödemeleri yapmak, değer depoları veya teminatlar olarak ETH’yi kullanabilir.
Ancak diğer blokzincirlerin aksine, Ethereum çok daha fazlasını yapabilir. Ethereum programlanabilir; bu, geliştiricilerin yeni tür uygulamalar oluşturmak için çeşitli komutlar geliştirebileceği anlamına gelir.
Bu merkezi olmayan uygulamalar (veya “dapps”), kripto para biriminin ve blokzincir teknolojisinin avantajlarına sahiptir. Güvenilir olabilirler, yani Ethereum’a “yüklendikten sonra” her zaman programlandığı gibi çalışırlar. Yeni tür finansal uygulamalar oluşturmak için dijital varlıkları kontrol edebilirler. Merkezileşmemiş olabilirler, yani hiçbir bir tüzel kişilik veya kişi onları kontrol etmez.
Şu anda, dünyanın dört bir yanındaki binlerce geliştirici, Ethereum’a uygulamalar geliştiriyor ve bugün birçoğunu kullanabileceğiniz yeni girişimler hazırlık aşamasında:
- ETH veya diğer varlıklarla ucuz, anında ödeme yapmanıza olanak sağlayan kripto para cüzdanları
- Dijital varlıklarınızı ödünç almanıza, ödünç vermenize veya yatırmanıza izin veren finansal uygulamalar
- Dijital varlıkları takas etmenize, hatta gerçek dünyadaki olaylar hakkında “öngörüleri takas etmenize” izin veren merkezi olmayan pazarlar
- Oyun içi varlıklara sahip olduğunuz ve hatta gerçek para kazanabileceğiniz oyunlar
- Ve çok daha fazlası.
Ethereum topluluğu, dünyadaki en büyük ve en aktif blokzincir topluluğudur. Çekirdek protokol geliştiricileri, kriptoekonomik araştırmacılar, şifre yazıcıları, madencilik kuruluşları, ETH sahipleri, uygulama geliştiricileri, sıradan kullanıcılar, anarşistler, ilk 500 şirketleri ve şu andan itibaren sizleri bünyesinde barındırmaktadır.
Ethereum’u kontrol eden herhangi bir şirket veya merkezi kuruluş yoktur. Ethereum, zaman içinde, çekirdek protokolden tüketici uygulamalarına kadar her şey üzerinde çalışan çok çeşitli küresel katılımcılardan oluşan bir topluluk tarafından korunur ve geliştirilir.
Ethereum’a hoş geldiniz.
Ethereum’u Kullan
Ethereum’u kullanmaya başlamak ister misiniz? Bu bölüm size ihtiyacınız olan temel bilgileri verecektir.
Ethereum üzerine kurulu bir uygulama kullanın.
Ethereum’a başlamanın en iyi yolu, hemen içeri dalmak! Bugün kullanabileceğiniz Ethereum tabanlı birçok uygulama var.
İşte Ethereum üzerine kurulu birkaç uygulama — bu listeyi sık sık güncelleyeceğim!
- Gitcoin, bir açık kaynak geliştiricileri ağı
- Cent, paylaşarak para kazandığınız bir sosyal ağ
- Veil, gerçek dünyadaki etkinliklere bahis yapmanızı sağlayan bir ticaret platformu
- CryptoKitties, dijital koleksiyon kedileri topladığınız ve ürettiğiniz bir oyun
- DAI, değeri 1 ABD doları tutarında sabit bir kripto para birimi
Bu uygulamaların bazıları cüzdan gerektirebilir — daha fazla bilgi için aşağıdaki bölüme bakın.
Ethereum üzerine kurulu daha fazla uygulamaya bakmak ister misiniz?
- Ethereum Üzerinde — EthHub
- Şu Anda Kullanabileceğiniz 40 Ethereum Uygulaması — ConsenSys
- Ethereum Dapps — Dapps
ETH nedir ve nasıl edinebilirim?
ETH, Ethereum’un kripto para birimidir. Anında ve ucuza internet üzerinden gönderilebilen ve yukarıda belirtilenler gibi birçok Ethereum tabanlı uygulamada kullanılabilen “dijital para” dır.
ETH’a sahip olmanın en kolay yolu, bir miktar satın almaktır. ETH almanıza izin verecek birçok kripto para birimi borsası vardır, ancak kullanmanız gereken, nerede yaşadığınıza ve nasıl ödemek istediğinize bağlı olacaktır.
ETH’yi nasıl satın alacağınız konusunda daha fazla bilgi için şu rehberleri inceleyebilirsiniz:
- Nasıl Satın Alınır Ether (ETH)— MyCrypto
- Ether Nasıl Satın Alınır — EthHub
- Ethereum, Dijital Bir Para Birimi — CryptoKitties
Cüzdan nedir ve hangisini kullanmalıyım?
Cüzdanlar, ETH’nin tutulmasını ve gönderilmesini kolaylaştıran ve Ethereum üzerine kurulu uygulamalarla etkileşime giren kripto para depolama alanlarıdır.
Hangi cüzdanı kullanacağınızdan emin değilseniz bu rehberlerle başlayabilirsiniz:
- Ethereum Cüzdanlara Giriş — EthHub
- MetaMask’a Başlarken — MetaMask
- Bir Cüzdan Nasıl Oluşturulur — MyCrypto
- En İyi Ethereum Cüzdanları 2019: Donanım vs. Yazılım vs. Kağıt — Blockonomi
Güvenle para depolamak ve özel anahtarları yönetmek hakkında daha fazla bilgi edinmek ister misiniz?
- Kendinizi ve Fonlarınızı Koruma— MyCrypto
- Kripto’nuzu güvende tutmanın anahtarları 16 Ocak 2019 — Coinbase blogu
- Dijital Varlıklar Ethereum’da Nasıl Saklanır 30 Mayıs 2018 — ConsenSys
- Gerçekten bir donanım cüzdanına ihtiyacınız var mı? 24 Eylül 2018 — Ledger
Ethereum’u Öğren
Ethereum hakkında daha fazla bilgi edinmenize yardımcı olacak bir dizi kaynak içeren bu yazıda, teknik ve teknik olmayan makaleler, kılavuzlar ve kaynaklar bulacaksınız. Ethereum’a tamamen yeniyseniz, buradan başlamanızı öneriyorum.
İşte bazı mükemmel başlangıç noktaları:
- Her Şeyi Mezkeziyetsizleştir — Vitalik Buterin (Video)
- Ethereum’daki Bu Yıl — Josh Stark, Evan Van Ness ve Daniel Zakrisson
- Ethereum Oyunu Yeniden Kuruyor— Virgil Griffith
Bu sayfadaki bilgilere ek olarak, araştırılmaya değer birçok topluluk tarafından oluşturulmuş şöyle kaynaklar var:
EthHub: Her şey için kapsamlı bilgi kaynağı
District0x: Yeni başlayanları hedef alan Ethereum hakkında bir eğitim kaynağı
Ethereum Wiki: Ethereum’un teknolojisi hakkında topluluk tarafından oluşturulmuş bir wiki
Ethereum Foundation YouTube : Videolar ve Ethereum hakkında konuşmalar
Week In Ethereum: Ekosistemdeki kilit gelişmeleri kapsayan haftalık bir bülten.
ETH 2.0'daki yenilikler: ETH 2.0'ın gelişimi hakkında düzenli bir bülten
ETHGlobal: Bir Ethereum hackathon serisi — yakınınızdaki birine katılın!
Ethereum Temel Bilgiler
Ethereum’da yeni misiniz? Bu makaleler ve kaynaklar başlamak için iyi olabilir:
- Yeni Başlayanlar İçin Bir Rehber— Linda Xie
- Ethereum Nedir? District0x
- Ether nedir? — EthHub
- Ethereum Vakası — Elad Gil
- Blokzincirler: Nasıl Çalışıyor ve Neden Dünyayı Değiştirecekler? — Morgan Peck
- Blokzincirler Hakkında Şüphelerin Zihininizi Kapatmasına İzin Vermeyin — Tyler Cowen
Ethereum nasıl çalışır?
Bu makaleler genel olarak Ethereum ve blockchain teknolojisinin teknik açıklamalarıdır.
- Ethereum nasıl çalışır?— Preethi Kasireddy
- Ethereum’a Nazik Bir Giriş— Antony Lewis
- Kriptoekonomi ile Blockchain’e Giriş Bölüm 1— Zubin Koticha
- Kriptoekonomi ile Blockchain’e Giriş Bölüm 2— Zubin Koticha
Akıllı Sözleşmeler
“Akıllı sözleşme”, Ethereum’da çalışan bir kod bütünüdür. Buna “sözleşme” denir çünkü Ethereum’da çalışan kod ETH veya diğer dijital varlıklar gibi değerli şeyleri kontrol edebilir.
Akıllı sözleşmelerle Ethereum programlarının nasıl yapıldığını öğrenmek ister misiniz? İnşa Et bölümünde bu konuya detaylı değineceğiz.
Proof Of Work ve Madencilik
Ethereum kısa bir süre öncesine kadar “İş Kanıtı” adlı bir sistem kullanıyordu. Bu, Ethereum ağının Ethereum blok zincirinde kayıtlı tüm bilgilerin durumu üzerinde hemfikir olmasını sağlıyor ve bazı ekonomik saldırıları önlüyordu. Sistem şuan Proof Of stake’e geçiyor olsa da Bitcoin tarafından da kullanılan bu mekanizma hakkında bilgi edinmek istiyor olabilirsiniz.
ETH 2.0'da, Ethereum “Proof Of Stake” adı verilen farklı bir sisteme geçecek. Aşağıda ETH 2.0 hakkında daha fazla bilgi edineceğiniz kaynaklar yer alıyor.
Client ve Düğüm
Ethereum ağı, her biri uyumlu istemci yazılımı çalıştıran birçok düğümden oluşur. Çoğu düğüm tarafından kullanılan iki client vardır: Geth (Go ile yazılmış) ve Parity (Rust ile yazılmış).
- Kendi düğümünü nasıl çalıştıracağını öğrenmek ister misin? İnşa Et bölümüne göz atmanı öneriyorum.
- Tüm Ethereum clientların kapsamlı listesi
Ethereum’un Ölçeklenebilirliğini İyileştirme
Hızını ve genel işlem hacmini artırarak Ethereum’u daha “ölçeklenebilir” hale getirmek için birçok çaba gösterilmektedir. Genellikle bunlar “Katman 1” ve “Katman 2” çözümlerine ayrılır.
“Katman 1”, çekirdek Ethereum protokolünün geliştirilmesini ifade eder. Ethereum’un çekirdek protokolünü geliştiren ilk proje ETH 2.0’dır.
“Katman 2”, temel Ethereum protokolünün “üstüne” inşa edilen ve güvenlikten ödün vermeden daha fazla ölçeklenebilirlik sağlayan teknolojileri ifade eder. Yan zincirler gibi “zincir dışı” teknolojiler de vardır ve bunlar farklı bir güvenlik yörüngeleri yaparak daha fazla ölçeklenebilirlik sağlar.
- Katman 2'den ne anlıyoruz — Josh Stark
- Ethereum Ölçeklenebilirliği Konusu — Hunter Hillman, Steven McKie ve Eric Olszewski
Ödeme ve State Kanalları
- State Kanalları Açıklaması — Jeff Coleman
- State Kanalları Temel Bilgiler — district0x
- State Kanalları— EthHub
Yan zincirler
- Ethereum Dapps’ın Sidechains Üzerinden Ölçeklendirilmesi — Georgios Konstantopoulos
Plazma
- Plazmayı Anlamak, Bölüm 1: Temel Bilgiler — Daniel Goldman
- Plazmayı Anlamak — district0x
- Plazmayı Öğrenin — Plazma framework için bir öğrenme kaynağı
ETH 2.0
ETH 2.0 (“Serenity” olarak da bilinir), çekirdek Ethereum protokolünün bir sonraki ana yükseltmesine atıfta bulunur. Ethereum’un çekirdek protokolüne veya “Katman 1” e birkaç geliştirme getirmiştir.
- ETH 2.0 Yol Haritası ve Aşamalar — EthHub
- 8 Ekip Gelecek Nesil Ethereum’u Kurmak İçin Çalışıyor — Christine Kim
- Proof Of Stake — EthHub
- Sharding — EthHub
- ETH 2.0 — Ethereum’u Ölçeklendirmeye Giden Yol — Vitalik Buterin (Video) Kasım 2018 — YouTube
ETH 1.x
ETH 1.x, mevcut Ethereum protokolünde yapılan yükseltme koleksiyonunun adıdır. Amaç, ETH 2.0 geliştirilip uygulanırken Ethereum’u geliştirmeye ve sürdürmeye devam etmektir.
Daha fazla bilgi için EthHub’ın ETH 1.x hakkındaki açıklayıcı sayfasına bakabilirsiniz.
Kriptoekonomi
“Kriptoekonomi”, bu sistemlerin özelliklerinin finansal teşvikler ile güvence altına alındığı ve ekonomik mekanizmaların kriptografi ile güvence altına alındığı dağıtılmış sistemler inşa etmenin pratik bilimidir. Ethereum ve Bitcoin gibi blokzincir tasarlama ve ölçeklendirme pratiği için kullanılan genel terimdir.
- Cryptoeconomics.study
- Kriptoekonomiye Giriş (Video) 19 Ağu 2018 — Karl Floersch
- Kriptoekonomi Anlayışı 16 Kasım 2017 — Josh Stark
Eleştiri ve Değerlendirmeler
Ethereum ve kripto paralar üzerine eleştirel görüşler:
- Ethereum’un yol haritası yeterince iyi değil— Rick Dudley ile röportaj
- Ethereum Altyapısının Zorlukları — Jameson Lopp
- Zorlu Sorulara Kaçamak Cevaplar (Video) — Rick Dudley
- Blokzincir teknolojisine güvenmek için iyi bir sebep yok — Bruce Schneier
Geliştir
Ethereum’da çalışan geliştiriciler için kılavuzlar, kaynaklar ve araçlar
Başlarken
Ethereum ile geliştirme konusunda yeniyseniz doğru yerdesiniz. Ethereum topluluğu tarafından en çok tercih edilen kaynaklar sizi Ethereum temelleri ile tanıştıracak ve aşina olduğunuz diğer uygulama geliştirmelerinden farklı olabilecek temel kavramları tanıtacaktır.
- Ethereum’a Hızlı Bir Başlangıç— Matt Condon
- Derinlemesine Ethereum Bölüm 1— Facu Spagnuolo
- Derinlemesine Ethereum Bölüm 2 — Facu Spagnuolo
- Ethereum’da Geliştirme, Part 1–5 — dev_zl
- Ethereum 101, Part 1–7 — Wil Barnes
- Ethereum’da Bir Oylama Dapp’i Geliştirmek — Mahesh Murthy
- Ethereum’da Uzmanlaş — Kapsamlı ve ücretsiz bir online kitap— Andreas Antonopoulos & Gavin Wood
- Ethereum Geliştirici Portalı — Ethereum üzerinde geliştme yapmak için ihtiyacınız olan her şey — ConsenSys
Akıllı Sözleşme Dilleri
Ethereum Sanal Makinesi’nde (EVM) çalışan tüm programlara genellikle “akıllı sözleşme” denir. Ethereum’a akıllı sözleşmeler yazmak için en popüler diller Solidity ve Vyper’dir ancak geliştirilmekte olan başka diller de var.
Solidity Ethereum’daki en popüler dil, Javascript’i temel alır
Vyper Python’u temel alan ve güvenliğe odaklanmış Ethereum dilini.
Diğer seçenekleri mi arıyorsunuz?
Ethereum Geliştiriciler Araçlar Listesi #SmartContractLanguages
Geliştirici araçları
Ethereum, geliştiricilerin uygulamalarını oluşturmalarına, test etmelerine ve uygulamalarına yardımcı olacak çok ve artan sayıda araca sahiptir. Başlamanız için en popüler araçlar aşağıdadır. Daha derine dalmak istiyorsanız, bu kapsamlı listeye göz atın.
Truffle: Bir geliştirme ortamı, test framework, ödeme hattı oluşturma ve diğer araçları içerir.
Embark: Bir geliştirme ortamı, test framework ve Ethereum, IPFS ve Whisper ile entegre diğer araçları kullanın.
Waffle: Gelişmiş akıllı sözleşme geliştirme ve test etme için Waffle Framework (ethers.js tabanlı).
Diğer seçenekleri mi arıyorsunuz?
Entegre Geliştirme Ortamları (IDE’ler)
Remix: Web tabanlı IDE yerleşik statik analiz ve bir test blok zinciri sanal makinesi.
Superblocks: Yerleşik tarayıcı blok zinciri sanal makinesi, MetaMask entegrasyonu, işlem günlüğü ve diğer özelliklere sahip.
Ethfiddle: Akıllı sözleşmenizi yazmanıza, derlemenize ve ilk kez kullanmanıza izin veren EthFiddle Web tabanlı IDE.
Ethereum Geliştirici Araçları Listesi #IDEs
Frontend Javascript API’leri
Ethers.js Komple Ethereum cüzdan uygulaması ve JavaScript ve TypeScript’te yardımcı programlar
Güvenlik araçları
Python 3 ile yazılmış Slither Solidity statik analiz çerçevesi
Ethereum akıllı sözleşmeler için MythX Security analiz API’si
Ethereum akıllı sözleşmeler için Güvenlik tarayıcısını güvenlik altına alın
Resmi doğrulama hakkında daha fazla bilgi
- Akıllı sözleşmelerin resmi olarak doğrulanması nasıl çalışır? — Brian Marick
- Resmi Doğrulama Kusursuz Akıllı Sözleşmelerin Yazılmasını Nasıl Sağlayabilir? — Bernard Mueller