Edebiyat Sosyolojisinin Ana Unsurları (The Main Elements of the Sociology of Literature) ii. [TR]

9TXc...xZqw

4 Feb 2024

Edebiyat Sosyolojisinin Ana Unsurları

Toplum ?

Eserin araştırılması topluma içkin bir şahsiyet olan sanatçının edebi üretimi görücüye çıkarmasından itibaren edebiyat sosyolojisi için olanaklı hale gelir. Eserin kağıt, kapak bütün somut özelliklerinin tetkikinin yanında yazarla, -yazma ve okuma zamanı gözden kaçırılmadan- toplumsal meselelerle olan bağı araştılır. Sunulan toplumsal kitlenin incelenmesi eser araştırmasının içindeyken yazarın toplumsal meselelere tutumu, kurgu ile dışsal gerçeklik arasındaki mesafeyi ölçmek saptamak edebiyat sosyolojisinin eser ile ilgili araştırma başlıklarından sayılır (Coşkun, 2006, s. 255).

Üretim Faaliyeti ?

Üretim faaliyeti, sanatsal yaratımın okura ulaştıracak basım ve dağıtım edebiyat sosyolojisinin çalışma alanına girer. “Edebiyat vak’asının basım ve dağıtım aşaması, eserin toplumda algılanma biçimi üzerinde büyük bir tesir sahibidir” (Coşkun, 2006, s. 256) . Bununla birlikte basımda kullanılan kağıt, edebiyat eserinin reklamı, telif ücreti gibi birçok etken edebiyat sosyolojisinin veri sağlar. Orhan Pamuk’un Nobel edebiyat ödülünü kazandıktan sonra kitap çevirilerinin artması, kitaplarının daha çok satılması gibi veriler üzerinden bir değerlendirme alanı oluşturulabilir.

Okuyucu ?

Okuyucunun edebi eseri okumasıyla yapıtın değerlendirmesi olanaklı hale gelir. Yapıtın okura ulaşmasıyla birlikte okuma-okuyucuyla ilgili birtakım sorular doğar. Soruşturma ve daha çok anket yönteminin büyük etkisi vardır okuyucu merkezli edebiyat sosyolojisi okumasında. Okuyucunun kitaba nasıl ulaştığı, kitabı ne zaman okuduğu, kitabı alış sebebi vb. sorularla okuyucuya dair bilgi sahibi olunur. Böylece okuyucunun toplumun hangi kesiminden olduğu, yaşı, hangi düşüncelerle müteşekkil bir zihin dünyasına sahip oluşu irdelenmekte buna mukabil okuyucunun genel profili çizilirken sanatsal yaratıma verilen tepki bilahare okuyucunun karşısında yapıt, yapıtın karşısında okuyucuya dair bilgiyle bu alana üzerinde çözümleme yapılmaya çalışılır (Coşkun, 2006, s. 258) . Yayıncılar kitapevleri eleştirmenler kitabın okuyucuya ulaşmasında ve edebi eserin değerlendirilmesinde büyük pay sahibidir. Eleştirmenlerin edebi eser üzerine yazdığı her tenkit çalışması edebiyat sosyolojisi için veri sayılabilir. Zira kıymeti hususunda bir görüş beyanının kayıtlarıdır (Tüzer, 2019, s. 150). Bu veriler ışığında muayyen bir yöntem çözümleme yöntemiyle doğru bir şekilde analiz yapılmaya çalışılır. Basım ve dağıtım sonucunda edebi eser, kitap okuyucuyla buluşur. Toplumun içindeki sanatçı tarafından üretilen edebi eser doğal olarak toplumun parçası sayılabilir. Edebiyat sosyolojisinin son unsuru olan okuyucuyu Kösemihal dört ayrı ögeye ayırır. Bunlar; okuyucu ve zümreleri, okuyucu yapıta niçin bağlan(maz)ır, başarının nedenleri, eleştirici sorunlarıdır (Kösemihal, 1967 , s. 33).

Bu dört öge değerlendirmesi sonucu bir üretim faaliyeti olan kitabın ‘tüketilmesi’ son bulur. “Sosyolojik açıdan bakıldığında okuyucu kitlesinin tanımlamasında ‘tüketici’ olma özellikleri edebiyat olayının somut izlerinin takibi noktasındaki avantajlı konumuyla ön plana çıkar” (Tüzer, 2019, s. 128). Edebiyat sosyolojisi çalışmalarında sosyolojik veriyi diğer unsurlara göre optimum düzeyde sağlaması ve somut bir veri olması bakımından genel itibariyle daha çok tercih edilen çalışma alanı olmuştur.

a beautiful book about the topic>>>

#society #sosyology #literature

references/kaynakça

Alver, K. (2006). Edebiyat Sosyolojisi. Ankara: Hece Yayınları. Alver, K. (2006).
Sosyolojik Eleştiri:Sosyolojik Okumaya Giriş. K. Alver içinde, Edebiyat Sosyolojisi (s. 277-288). Ankara: Hece Yayınları. Aydın, E. (2009).
Edebiyat-Sosyoloji İlişkisinde Sosyolojik Kaynak ve Ölçütler. Turkish Studies (4), 357-370. Coşkun, S. (2006).
Edebiyat Sosyolojisi Çalışmaları İçin Bir Yöntem Denemesi. Edebiyat Sosyolojisi (s. 251-260). içinde Ankara: Hece Yayınları. Çelik, E. (2013, Haziran).
Edebiyat Eseri Toplumun Aynasıdır: Edebiyat ve Sosyoloji İlişkisi Üzerine. Türk Dili , 59-64. Escarpit, R. (1993). Edebiyat Sosyolojisi. (A. T. Yazıcı, Çev.) İstanbul: Remzi Kitabevi. Escarpit, R. (2006).
Edebiyat Sosyolojisi. E. Alver içinde, Edebiyat Sosyolojisii (S. Özer, Çev., s. 65-82). Ankara: Hece Yayınları. Karpat, K. (1962).
Çağdaş Türk Edebiyatında Sosyal Konular. İstanbul: Varlık Yayınevi. Kösemihal, N. Ş. (1967 ).
Edebiyat Sosyolojisine Giriş. Sosyoloji Dergisi , 1-38. Lowenthal, L. (2006).
Edebiyat Sosyolojisi Üzerine. K. Alver içinde, Edebiyat Sosyolojisi (s. 83-100).
Ankara: Hece Yayınları. Moran, B. (2007). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları. Swingwood, A. (2006).
Edebiyat Sosyolojisine Yaklaşımlar. Edebiyat Sosyolojisi (s. 101- 113). içinde Ankara: Hece Yayınları. Şan, M. K. (2006).
Edebiyat Sosyolojisinin Tarihinden Basamaklar. E. Alver içinde, Edebiyat Sosyolojisi (s. 127-168). Ankara: Hece Yayınları. Tüzer, İ. (2019). Edebiyat Sosyolojisi. Ankara: Akçağ Yayınları.