ZK Stack için Başlangıç Rehberiniz

Rollup SDK’ları ortaya çıkmadan önce, bir rollup yapısını sıfırdan inşa etmek neredeyse imkansızdı. Bunun ana nedeni, geliştiricilerin üzerine inşa edebilecekleri açık kaynak kod tabanlarının olmaması ve rolluplar ın karmaşık bir teknoloji olmasından dolayı, bir rollup’ın teknik karmaşıklığını uygulamak için dünya çapında uzman bir ekip ve çok yıllık çalışma gerekmesiydi, bu da geliştiricilerin kendi ürünlerine ve dikeylerine odaklanmasını engelliyordu. Bugün ise, Rollup SDK’ları ve Stack’ler sayesinde, rollup geliştirme süreci daha akıcı ve herkes tarafından erişilebilir hale geldi.
Bu alandaki en önemli ve yaygın olarak kullanılan altyapılar Op Stack ve Polygon CDK’dır. Popüler olmalarına rağmen, bu altyapıların eksiklikleri bulunmaktadır. zkSync’in ZK Stack’i, mevcut altyapılar temel sorunlarını ele almayı amaçlayan bir çözüm olarak ortaya çıkıyor ve “hyperchain” ekosistemi kurmayı hedefliyor.
Peki, mevcut rollup altyapılarıyla ilişkili temel zorluklar nelerdir?

1. Test Edilmiş ve Çalışan Kanıt Mekanizmasının Eksikliği: Rollup’lar, “Sıfır Bilgi ve Dolandırıcılık Kanıtı” mekanizmalarını kullanarak güvenli hesaplama ortamları sunar. Bu mekanizmaların güvenlik kontrollerinden geçmesi ve çeşitli testlerden, sınavlardan geçirilmesi, bir rollup altyapısının güvenilirliği ve güvenliği için hayati önem taşır.
2. Zincirler Arası İletişimin Eksikliği: Her rollup ayrı bir dünya gibi çalışır, bu nedenle aralarında güvenli iletişim kurmak zordur. Yerel köprüler bir çözüm sunsa da, önemli zaman gecikmeleri ve yüksek maliyetlerle gelirler. Örneğin, iki OpStack tabanlı zincir arasında bir mesajı iletmek yedi güne kadar sürebilir.
3. Lisanslar: Bazı rollup altyapıları, özgür yenilik ve gelişim için hayati olan özelleştirilmiş rollup’ların oluşturulmasını kısıtlayan lisanslarla sınırlıdır.
4. Maliyetler: OP Stack ve Polygon CDK, GETH ve mevcut müşteriler için optimizasyonları nedeniyle oldukça maliyetli hale gelmiştir. Yüksek maliyetler, ortakların ve kullanıcıların neden rollup işletmeleri gerektiğini anlamalarını zorlaştırmaktadır. ZK Stack, VM & prover tarafında performansı optimize ederek ve zkPorter (Volition) gibi çözümleri sunarak, blok zincirinde işlem yapacak kullanıcıların maliyetlerini önemli ölçüde düşürmeyi amaçlamaktadır.

ZK Stack kendini, bu yaygın sorunları çözmeyi ve daha sağlam, uyumlu ve kullanıcı dostu bir rollup ekosistemi geliştirmeyi amaçlayan bir oyuncu olarak konumlandırmaya çalışıyor.
ZK Stack ile Tanışın: ZK Tabanlı Zincirler Geliştirmek İçin Modüler Bir Altyapı
Blockchain teknolojisinin gelişen manzarasında, genel amaçlı rollup’lar olan Arbitrum, zkSync Era ve Optimism, ölçeklenebilir ve verimli blockchain çözümlerinin potansiyelini sergileyerek önemli adımlar attılar. Ancak, rollup’larda daha fazla egemenlik için artan bir ihtiyaç var. Uygulamaların kendi zincirlerini özel ihtiyaç ve tercihlerine göre yönetebileceği, kendi kurallarına tabii olduğu altyapılara ihtiyaçları var. İşte bu noktada ZK Stack sahneye giriyor ve dApp geliştiricilerinin rollup yapılandırmasına yaklaşımını devrim niteliğinde değiştiriyor.
ZK Stack, sadece başka bir rollup çözümü değil, özelleştirilebilir blok zincir altyapısına doğru bir paradigma kaymasıdır. ZK Stack’in her bir parçasını bir modüler özelliği temsil eden bir bulmaca olarak düşünün; bu parçalar, bir dApp’in benzersiz gereksinimlerine uyacak şekilde özelleştirilebilir. Örneğin, Veri Erişilebilirlik katmanı olarak özel bir sunucu kullanarak gizliliği regülasyonlara uyumlu şekilde dizayn etmek veya işlemler için yerel bir tokenı gaz tokeni olarak benimsemek gibi. ZK Stack, bir dApp’e benzersiz gereksinimlerine göre şekillendirilebilir özellikler sunarak esneklik sağlar.
Peki ZK Stack’te, bu modülerliği mümkün kılan nedir? Geliştiricilere tek beden herkese uygun yaklaşımdan sıyrılarak kendi blockchain ortamlarını gerçekten sahiplenme gücünü nasıl veriyor? Hadi, ZK Stack’in mekaniklerine daha derinlemesine dalalım ve bu yüksek derecede özelleştirme ve egemenliği mümkün kılan yenilikçi özellikleri ortaya çıkaralım.
ZK Stack’in Parçaları: Rollup ve Validium Çözümlerini Anlamak.
ZK Stack’in ardındaki yeniliği gerçekten anlamak için, Rollup ve Validium altyapılarının bileşenlerini ve bu bileşenlerin özelleştirme için sunduğu fırsatları anlamak esastır.
Rolluplar:
Temel olarak rolluplar, özelleşmiş blok zincirleridir. Veri depolama veya bütünlük kanıtı (veri erişilebilirliği), işlem yürütme (bir yürütme VM’i) ve kanıt doğrulama (yerleşim) için mekanizmalara ihtiyaç duyarlar. ZK Stack, zkSync’in açık kaynak kod tabanını kullanarak, özel hyperchainlerin geliştirilmesine izin veren modüler bir çerçeve sunar. Bu hyperchainler, zkSync Era da dahil olmak üzere ağdaki diğerleriyle iletişime geçebilir, likiditesinden faydalanabilir olarak şekilde dizayn edilmiştir. Haydi ZK Stack’teki bu modüler bileşenleri inceleyelim:
Yerleşim (Settlement): Rolluplar hesaplamalarını zincirin dışında doğrular, bu nedenle bir yerleşim katmanına ihtiyaç duyarlar. Bu, Ethereum, başka bir L2 veya Egemen (Sovereign) Rolluplar durumunda kullanıcıların cihazları olabilir. ZK kanıtları, güvenilir köprüleme için başka bir zincirde doğrulanması gereken zk rollupları için hayati önem taşır ve ZK Stack burada yenilikçi bir çözüm sunar: Ortak Köprü. Bu köprü, her zinciri ayrı ayrı doğrulamak yerine ZK Stack’in parçasıtüm zincirlerin hesaplamalarını tek bir ZK kanıtında doğrulanabilmesini sağlar. Bu da maliyeti önemli ölçüde azaltır.


Veri Erişilebilirliği: Blok zincirleri bir dağıtık defter teknolojisi olduğundan güvenli veri depolama ve veri bütünlüğünün doğrulanmasını gerektirir. ZK Stack, farklı kullanım alanlarına uygun çeşitli Veri Erişilebilirlik katmanlarını destekler. Örneğin, zkSync şu anda veri erişilebilirliği için Ethereum kullanırken, gelecekteki planlar Validium çözümünü içerecek şekilde Ethereum’dan farklı bir konumda veri barındırmayı ve yenilikçi zkPorter Volition çözümünü sunmayı hedeflemektedir. Bu çözüm, kullanıcılara Ethereum ve alternatif katmanlar arasında seçim yapma olanağı sunar. Ethereum’un sınırlı blok alanını ve Rollup ve Danksharding teknolojilerinin devam eden gelişimini göz önünde bulundurarak bu esneklik hayati önem taşır.


İşlem Sıralama: Çoğu rollup için kritik bir zorluk, merkezi olmayan işlem sıralamasıdır. ZK Stack, geliştiricilere kendi ihtiyaçlarına göre merkezi olmayan bir sıralayıcı (Sequencer) oluşturmayı veya merkezi bir sıralayıcıyı kullanarak ihtiyacınıza göre değiştirebilmenizi sağlar. Bu, geliştiricilere zkSync’in açık kaynaklı merkezi olmayan sıralayıcısını kullanarak kendi çözümlerini oluşturma veya paylaşılan bir sıralayıcı hizmetini kullanma seçeneği sunar.


Rolluplar Arası İletişim: ZK Stack altyapısının kritik bir yönü, farklı hyperchain’ler arasında sorunsuz uyumluluk ve iletişimi sağlamak için geliştirdikleri köprü yaklaşımıdır. Hiper zincirler kavramı, ZK Stack’e özgüdür ve her biri benzersiz yapılandırmalara ve kullanım durumlarına sahip birbirine bağlı blok zincir ağları oluşturmayı mümkün kılar.
ZK Stack’in yaklaşımı, bu çeşitli hiper zincirler arasında iletişimi kolaylaştırma yeteneğindedir. Bu, paylaşılan köprü mekanizması aracılığıyla gerçekleştirilir ve ZK rollupları için kanıt doğrulama karmaşıklığını ve maliyetini önemli ölçüde azaltır. Her zincirin hesaplamalarını ayrı ayrı doğrulamak yerine, ZK Stack birden fazla zincirin hesaplamalarını tek bir ZK kanıtında doğrulamayı sağlar. Bu birleşik yaklaşım, hem süreci basitleştirir hem de aynı anda sınırsız sayıda zincirin doğrulamasını sağlayarak doğrulama maliyetlerini düşürür.
Bu paylaşılan köprü mekanizması, blok zinciri uyumluluğu alanında bir oyun değiştirici olup, zincirler arası iletişim ve işlemler için daha verimli ve maliyet etkin bir çözüm sunar.


ZK Stack, rollup çağını devrim niteliğinde değiştirmeye hazır olsa da, kullanıcıya yönelik yönlerde ve kullanıcı deneyimi iyileştirmelerinde hala bir boşluk bulunmaktadır. İşte bu noktada Clave devreye giriyor. ZK Stack ekosisteminin bir parçası olarak Clave, günlük cihazları güvenli donanım cüzdanlarına dönüştüren soğuk cüzdan işlevselliği sunarak kullanıcı deneyimini artırmayı amaçlamaktadır. Cüzdan platformumuz, tüm hiper zincirlerle sorunsuz entegrasyon sağlamak üzere tasarlandı ve mümkün olan en güvenli anahtar yönetimi altyapısını sunarak hiper zincir ekosisteminde kullanıcı deneyimini ileri aşamaya taşıyor.
Clave Nedir ve Hiper Zincir Ekosistemine Ne Sunar?
ZK Stack ekosisteminde kilit bir bileşen olarak ortaya çıkan Clave, kullanıcı deneyimini ve güvenliğini artırmaya odaklanmaktadır. Bir cüzdan platformu olarak Clave, modern cihazlarda en yüksek düzeyde anahtar yönetimi güvenliğine ulaşmayı ve aynı zamanda kullanıcı arayüzü ve etkileşimini iyileştirmeyi hedeflemektedir.
Clave’in soğuk cüzdan işlevselliği, günlük cihazları biyometrik doğrulama ve Secure Enclave kullanarak potansiyel tehditlere karşı korunan güvenli donanım cüzdanlarına dönüştürür. Ek olarak, Clave, hesap kurtarma için esnek ve güvenli yöntemler sunan Bulut Yedekleme ve Sosyal Kurtarma gibi yenilikçi kurtarma seçenekleri sunmaktadır.
Clave’in modüler akıllı sözleşme ve backend altyapısı da önemli bir rol oynamaktadır. Esneklik ve entegrasyon kolaylığı düşünülerek tasarlanan bu modüler sistemler, geniş bir kullanım durumu ve kullanıcı tercihleri yelpazesine hizmet edecek şekilde kolay entegrasyon ve özelleştirme sağlar. Bu modüler yaklaşım, özellikle blockchain alanında yeni olanlar için, dijital cüzdanların ve güvenli işlemlerin dünyasına erişilebilir bir giriş noktası sunar.
Clave’in en büyük avantajı “önce zkSync” yaklaşımıdır. İlk çabamız zkSync’e odaklanıyor olup, altyapımız tüm hiper zincirlerle uyumlu olacaktır. Kullanıcılar, birkaç hiper zincirde aynı hesap adresini alabilecek ve hiper köprü altyapısıyla akıllı sözleşmeleri güvenle senkronize edebileceklerdir.
Gelişmiş güvenlik özellikleri, kurtarma seçenekleri ve kullanıcı dostu modüler altyapı entegrasyonu ile Clave, kullanıcıların blockchain etkileşimlerini önemli ölçüde basitleştirmektedir. Web3 alanının evriminde kullanıcılar için sorunsuz, güvenli ve kullanıcı dostu bir deneyim sunma konusunda Clave olarak ZK Stack’in eksik parçasını tamamlamayı amaçlıyoruz. Aynı zamanda ekosistemin ayrılmaz bir parçası olarak kullanıcı deneyimini arttırmayı istiyoruz.