Kripto Sektöründe Dikkat Edilmesi Gereken Profesyonel Dolandırıcılıklar
Kripto sektöründe, altcoinlerin de son yıllarda artış göstermesiyle beraber dolandırıcılık olayları da artmaya başlamıştır. Kripto paralarla ilgili bilgi almak için kullandığımız CoinMarketCap sitesine gittiğimizde sol üst köşede yüz binlerce altcoin çıktığı ve sayısının her geçen gün arttığı görülmektedir. Bunların bir çoğu ya dolandırıcı ya da çoktan malı insanların üzerine bırakıp gitmiş scam projelerdir. Hatta %99'unun aslında bir işlevi olmayıp asıl amacı insanları dolandırmak için çıkarılan projelerdir. Bu scam projelerin bir çoğu ilerde yok olacak hatta %50'sinden fazlası piyasa değeri olarak yok olmuş durumdadır.
Sadece al-sat olarak değil bir ön satış veya airdrop kovalarken de dolandırıcılar cüzdanınızı boşaltmak için her türlü yolu denerler. Öncelikle projelerin scam olup olmadıklarını maddelere ayırıp inceleyebiliriz.
- ALGORİTMİK STABİL COİNLER
Stabil coinler 1 dolara eşit olması gereken ve piyasalarda alım satımımızı sağlayan coinlerdir. Örnek olarak Usdt ve Usdc'yi verebiliriz. Stabil coinler karşılığında bir rezerv para tutarlar. Aynı zamanda algoritmik stabil coinler de vardır. Algoritmik stabil coinler riskli olan stabil coinlerdir çünkü bu coinlerin karşılığında bir kripto para bulunuyor ve bu kripto paralar büyük düşüşler kaydedebilmektedir. Bu durumun en güzel örneği TerraClassic Ustc'dir. Luna coin 120 dolardan 0.003'lere kadar düşmüştür. Algoritmik stabil coinler her türlü manipülasyona açıktır. Bu stabil coinleri almaktansa karşılığında rezerv para bulunduran stabil coinler daha güvenilir bir seçenek olacaktır.
2. LİKİDİTE MINING SİSTEMİ
Proje kendi içerisinde tuttuğu coinleri likidite ederek tekrardan aynı coini üretiyorsa yüksek risk içerir. Araştırmanızı iyi yapmanız gerekir çünkü böyle bir sistemde proje sürekli coini üretecek ve coinin maksimum arzı belirtilmemişse fiyatında ciddi bir düşüş meydana gelebilir.
3. PROJE TAKIMINA AYRILAN GELİR
Proje ortaya çıkarken tokenomik değerlerini yatırımcılarla paylaşır. Bu bazen projenin whitepaperında bazen de web sitesinde olmaktadır. Token alokasyonunda takıma ayrılan gelir %20'nin üzerinde ise yüksek risk barındırmaktadır. Takım gelir yüzdesi projenin scam(dolandırıcı) olup olmadığını direk bize söylemez fakat takıma ne kadar token ayrılmışsa coini yatırımcının üstüne yıkacak o kadar coin var demektir.
Yatırım yapılacak projenin web sitesine bakılması gerekir. Sitede hadi hemen al, ön satıştan faydalanmak için son .... gün, al ve al ve kazanmaya başla gibi reklamlar varsa yüksek risk içermektedir. Bir proje, kendi amacını neye çözüm getireceğini anlatmaktan ziyade ürününü sattırmaya çalışıyorsa o projelerden uzak durmakta fayda vardır. Kaliteli projeler ürününü al demeden önce geldiği ekosisteme yapacağı çözümlerden bahseder.
Sosyal medyayı aktif bir şekilde kullanan ve paylaşımlarıyla binlerce kişiye ulaşan kişilere Influencer adı verilir. Influencer'lar takipçilerinin satın alma kararlarında oldukça başarılı olan, bu nedenle markaların işbirliğinde bulundukları kişilerdir. Fakat proje, airdrop gibi kripto kültüründe geleneksel reklam yöntemlerinden ziyade Influencer'lara para karşılığında tanıtım yaptırıyorsa projenin scam olma ihtimali çok yüksektir. Bu kişiler projeyi övüp yere göğe sığdıramazlar ve coini satın alıp almadıklarını belli bile değildir. Projeden yüklü miktarda coin alıp yatırımcının üstüne boşaltmış çok fazla Influencer vardır.
6. ANONİM VE SAHTE PROJE EKİBİ
Projenin takımına bakmak çok önemlidir. Web sitesinde takımından bahsetmeyen projelerin scam olması yüksek ihtimaldir. Dolandırıcılar bu şekilde ortaya çıktıklarını anladıkları için genelde her proje takımına yer verir. Burda dikkat edilmesi gereken nokta projede ismine yerdikleri kişilerin linkedn veya twitter adreslerine gidip gerçekten o projeden bahsedip bahsetmediklerine bakmak gerekir. Projenin web sitesine koyduğu kişilerin projeden haberi bile olmayabilir.
7. PROJE YATIRIMCILARI
Projeler ortaya çıkarken belli yerlerde yatırım alırlar veya yatırım aldıklarını beyan ederler. Fakat yatırım aldığı şirketlere bakmak önemlidir. Kripto evreninde milyar dolarlık fonu olan yatırım şirketleri arasında Paradigm, Binance Labs, Coinbase Ventures, Three Arrows Capital ve Digital Currency Group(DCG) bulunmaktadır. Genel olarak yatırımcılarının belli olduğu projeler daha güvenli olmakla beraber yatırımcısının ismi dahi duyulmamış projeler scam proje olarak karşımıza çıkmaktadır. Yukarda ismini verdiğim yatırım şirketleri dahi günün birinde iflas ettiklerini açıklayabilir ve yüksek fonlara sahip olmaları her zaman güvenilir oldukları anlamına gelmez.
Örneğin zamanında güvenilir kabul edilen Alameda Research iflas ettiğini açıklamıştır. FTX tokenini elinde bulunduran insanlar büyük kayıplar yaşamıştır.
