Market Maker nedir

Finansal piyasalarda tahta ve tahtacı kavramlarını sıkça duymuşsunuzdur.

Özünde tahta, henüz bilgisayar yokken borsalarda (fiziki binalar) brokerların emirlerinin yazıldığı panoydu.

Tahtacı ise bu emirleri yazan kişi.

Yani Market Maker, dilimizdeki adıyla Piyasa Yapıcı.
O zamanlar Piyasa Yapıcıların işi kolaydı.

Alıcı ve satıcılar emirlerini tahtacıya (piyasa yapıcı) söylerlerdi. O da tahtaya yazıp onları eşleştirirdi.

Fakat o günlerin üzerinden çok zaman geçti. Her şey dijitalleşti.

Piyasa Yapıcı da dahil.

Bugün artık Piyasa Yapıcı dediğimiz şey bu algoritmik botlardan başka bir şey değil.

Bu botlar,

• Piyasaya likidite sağlıyor.
• Tahtayı diğer piyasalarla senkronize hale getiriyor.
• Manipülasyonları engelliyor.
• Manipülasyon yapıyor.

• Likidite

Likidite bir ürünün tahtasındaki emirlerin derinliğini gösteren nakittir. Dolayısıyla piyasaların can suyudur.

Bir varlığın likiditesi ne kadar yüksekse o kadar yatırımcı çeker. Çünkü yüksek miktarda yatırım yapmak isteyen biri, emir tahtasının karşısına geçtiğinde parası miktarınca satışa çıkarılmış ürün görmek ister ve tam tersi.

Bir örnekle daha anlaşılır hale getirelim:

Bir emir tahtası düşünün ki üzerinde çeşitli seviyelerden $1.000'lık alış, $1.000'lık satış emri olsun.

Siz de bu tahtadan $1.500'lık token almak istiyor olun.

Nasıl olacak?

Alımınızı karşılayacak satış yok. Hadi diyelim ki aldınız, bu hamleniz fiyatta büyük oynaklık yapabilir.

İşte Piyasa Yapıcılar burada devreye girer.

Tahtaya çeşitli fiyatlardan $50.000 alış, $50.000 satış girerek belirli bir derinlik kazandırır ve emrinizi derhal devreye sokar.

Yani piyasaya likidite sokar. Böylelikle emirlerin derinliğini artar.

Bir balina likiditesi düşük bir tahtada rahatlıkla manipülasyon yapabilir. Elindeki yüklü nakitle tüm satışları alıp fiyatı dengesiz bir biçimde yükseltebilir. Daha sonra fomoyla içeri giren yatırımcıya satış yaparak fiyatı tekrar düşürebilir.

Bu tür manipülasyonlara açık bir tahtaya kurumsal yatırımcılar yanaşmaz.

Piyasa Yapıcı bir ürünün tahtasına belirli seviyelerde alış ve satış emirleri girer. Ve bu emirler tahtaya girilen her emirle birlikte saniyelik olarak güncellenir.

Olur da biri çok yüklü bir şekilde aniden almak isterse fiyat oynaklığı artmasın diye hemen satış yapılarak fiyat dengeli yükseltilir.

Yahut biri yüklüce satmak isterse hemen alış emirleri döşenerek keskin düşüş yumuşatılır.

Bu bakımdan Piyasa Yapıcı ve likidite olmaksızın bir ürün pek güvenli sayılmaz.

• Diğer Piyasalarla ve Ürünlerle Senkronizasyon

Dikkat ettiyseniz Bitcoin düştüğünde aynı saniyede diğer altcoinler de düşer ve tam tersi.

Ya da S&P500 düştüğünde aynı saniyede Bitcoin de düşer ve tam tersi.

Veyahut Bitcoin'in fiyatı tüm borsalarda neredeyse aynıdır.

Bunlar tesadüfen gerçekleşen şeyler değillerdir. Yapay zeka botları aynı anda tüm borsalardan veri çeker ve bu verileri işleyip analiz eder. Neticesinde tahtadaki emirleri düzenleyerek bir senkronizasyon sağlar.

Bunu yapmasının bir nedeni vardır.

Zarar etmemek.

Piyasa Yapıcıları tahtanın kontrolünü elindeki yüklü likidite vasıtasıyla gerçekleştirirler.

Bu likiditenin bir maliyeti vardır ve Piyasa Yapıcılarının iki görevi vardır:

1) Likiditeyi korumak
2) Kar etmek

1) Likiditeyi ancak piyasayı takip edip gideceği yönü ön görerek ya erkenden adapte olurlar ya da aynı saniyede adapte olurlar.

Yani Bitcoin düştüğünde hemen satış emirleri girmeleri gerekir ki başkalarının satması sonucunda ellerindeki nakiti kaybetmesinler.

Ya da Bitcoin yükseldiğinde hemen alış emirleri girmeleri gerekir ki başkalarının almadı sonucu ellerindeki ürünü kaybetmesinler.

Bu piyasa takibini algoritmik botlar takip eder ve hemen otomatikmen emirleri düzenler. Ve biz piyasaya baktığımızda tüm ürünlerin aynı anda düşüp yükseldiğini görürüz.

2) Kâr etmek

Piyasa Yapıcı tahtadaki makastan kâr elde eder. Örneklendirelim:

AZERO'nun fiyatı $1 olsun.

Piyasa Yapıcı en yüksek alım emrini $0.95 yapar.

En düşük satış emrini $1.05 yapar.

Birisi almak istediğinde ona $1.05'ten satar.

Bir başkası satmak istediğinde ondan $0.95'ten alır.

Aradaki $0.10 kârdır. Gün içerisinde bunu binlerce kere yaparak kâr oranını artırır.

Tabii bu makas her zaman böyle yüksek olmaz ve Piyasa Yapıcı her zaman bu şekilde kazanamaz. Çoğunlukla günün sonunda kâr etmeye odaklıdır.

İşte günün sonunda Piyasa Yapıcı hem başlangıçtaki sermayesini hem de kârını muhafaza etmek için algoritmik botlar vasıtasıyla tüm piyasalardan veriler çekerek bu verileri işleyip analiz eder ve pozisyon alır.
• Manipülasyon engelleme

Piyasa Yapıcısı olmayan bir tahtada balinalar fiyatı istediği gibi manipüle edebilir.

$1M likiditeye sahip Piyasa Yapıcısız bir tahtada $1M sermayeyle fiyatı rahatlıkla %900 yukarı %90 aşağı hareket ettirebilirsiniz.

Fakat aynı paralarla Piyasa Yapıcısına sahip bir tahtada fiyatı o kadar rahat hareket ettiremezsiniz. Üzerine bir de tüm sermayenizi kaybedebilirsiniz.

Piyasa Yapıcı bu bakımdan yatırım yaptığınız ürünlerin selameti için birebirdir.

Peki Piyasa Yapıcı bu manipülasyonları nasıl engeller?

Biraz sonra değineceğim gibi Piyasa Yapıcı tahtayı tutmak için çeşitli enstrumanlar kullanır.

Bu enstrumanlar veri botlarıdır. Türlü kaynaklardan (borsalar, güvenilir haber siteleri, global piyasalar vb.) veriler toplayıp bünyesinde barındırdığı teknik analiz botlarıyla mukayese ederek saniyede binlerce karar verir.

Siz $1M likiditeye sahip Piyasa Yapıcısı olan bir tahtaya $20'lık bir alış emri verdiğinizde dahi botlar tüm stratejilerini günceller, ona göre bir yol haritası çizer, sizin alış emrinizi ya hemen alır ya da emir defterinde beklemeye bırakır.

Daha büyük alış ve satış emirleri girildiğinde de keza aynı strateji uygulanır ve hem likidite hem fiyat korunmuş olur.

Şunu da eklemek gerek ki Piyasa Yapıcıların gücü likiditeleri oranıncadır. Kapasitelerinin üstünde bir manipülasyonu saf dışı bırakamayıp balinalara teslim olabilirler.

Fakat çoğunlukla Piyasa Yapıcılar balinalardan daha güçlü ve atiktirler.
• Manipülasyon yapma

Piyasa Yapıcı deyince herkesin aklına ilk etapta bu yetkinlik gelir.

Yüksek likiditeye sahip Piyasa Yapıcılarının kontrol ettiği tahtalarda balinaların gücünün az olduğunu söylemiştik.

Aynı şekilde yüksek hacimli ve birden fazla borsada tahtası bulunan bir üründe de Piyasa Yapıcı güçsüzdür.

Fakat nisbeten az borsada listelenmiş düşük hacimli tahtalarda ortalama bir likiditeye sahip bir Piyasa Yapıcı fiyatı istediği gibi manipüle edebilir.

Tüm teknik analiz formasyonlarını (yükselen üçgen, fincan kulp, ikili tepe vb.) grafiklerde istediği gibi çizebilir. Ve buna kimse mani olamaz.

Fiyatı bir tuşla tüm formasyonlara uygun şekilde yükseltebilir ve düşürebilir.

Bazen tahtaya göstermelik büyük alım emirleri girerek küçük yatırımcıyı alım yönünde kışkırtabilir ve tam tersi.

Bazen belirli seviyelerde stoploss emirlerinin biriktiğini görüp oraya bir iğne atıp insanların ellerindekileri toplayarak tekrar yukarı çıkarabilir.

Fake kırılım dediğimiz hareketlerle formasyonları ihlal ederek küçük traderların stratejilerini bozabilir.

Bazen yükselişten önce fiyatı istediği kadar baskılayarak küçük yatırımcıyı satmaya teşvik edebilir ve yükselişten hemen önce herkesin elindeki ürünleri bu yolla ucuzdan toplayabilir.

Kripto para piyasasında Piyasa Yapıcısının sözünün geçtiği ürünler daha çok altcoinlerdir. Bilhassa ilk 10'un dışındaki altcoinlerdir.

Bu coinlerde istediği gibi grafik çizebilir, tahtayı istediği gibi manipüle edebilir.

Fakat unutulmamalı ki manipülasyon kolay bir iş değildir. Yüksek risk içerir. Piyasa Yapıcı her kafasına estiğinde manipülasyon yapamaz zira koruması gereken bir likidite vardır ve yersiz riskle bu likiditenin selametine zarar verebilir.

Eğer sermayesi küçük bir trader iseniz Piyasa Yapıcıya karşı bir hayli güçsüzsünüz demektir.

Özellikle düşük hacimli, nisbeten az borsada listelenmiş coinlerde trade ederseniz, elinde likidite ve birden fazla algoritmik bot olan bir Piyasa Yapıcıyla dans etmiş olursunuz.

• Piyasa Yapıcılarının kullandığı botlar

- Tutarlı Alım-Satım Botları (Quote Driven):

Bu botlar ürünün hem alış hem de satış fiyatlarını sürekli olarak güncelleyerek likidite sağlar. Öncelikli amacı fiyat makasını (spread) korumak ve piyasa dinamiklerine göre güncellemektir.

Bu botlar, fiyatlar ve işlem hacimleri üzerinde istatistiksel analizler ve tarihsel verilere dayalı tahminler yaparak alış ve satış emirlerini optimize eder.

- İzleme Botları (Tracking Bots):

Bu botlar, piyasanın genel durumunu izlemek ve anlamak için fiyatlar, işlem hacimleri ve likidite üzerinde sürekli analizler yapar.

İzleme botları, gerçek zamanlı olarak piyasa koşullarına ve diğer borsalardaki fiyat hareketlerine uyum sağlayarak, piyasa yapıcıların stratejilerini ve alış satış emirlerini optimize etmelerine yardımcı olur.

- Arbitraj Botları:

Piyasa yapıcılar da arbitraj botları kullanarak piyasayı dengeler.

Farklı borsalardaki fiyat farklılıklarından yararlanarak likidite sağlar ve fiyatların borsalar arasında uyumlu olmasına yardımcı olur.

Bu her bir botun kendi içinde bir sürü çalışma mekanizması ve prensibi var. İhtiyaç olmadığı için çok fazla detayına girmiyorum.

Fakat genel olarak bir Piyasa Yapıcı elindeki likiditeyi ve tahtayı bu botlar yardımıyla koruyor.

• Hülasa

Piyasa Yapıcı tahtaya likidite sağlayan, bu likiditeyle fiyat makas aralığını düzenleyen, bu makas aralığında saniyede binlerce trade ederek kâr elde etmeye çalışan, genellikle proje sahipleri tarafından tutulan, piyasa için olmazsa olmaz bir aktördür.

Tahtanın güven ve nizamını çeşitli algoritmik botlar yardımıyla sağlar.

Yüksek hacimli ürünlerde gücü yok denecek kadar azdır.

Düşük hacimli ürünlerde gücü bir o kadar fazladır.

Piyasa Yapıcı, balinayla karıştırılmamalıdır. Balina yüksek sermaye sahibi bir yatırımcıyken Piyasa Yapıcı profesyonel bir kurumsal şirkettir.

Borsalar listelenmek isteyen projelere Piyasa Yapıcıyı kendilerinin getirmelerini şartı koşarlar. Böylelikle listelenen ürünün sorumlu Piyasa Yapıcı tarafından açılışı yapılır ve grafiği Piyasa Yapıcı tarafından düzenlenir.

Kullandığımız borsalar (Binance, Mexc, Gate vb.) birden fazla Piyasa Yapıcı şirketle çalışırlar.

Örnek teşkil etmesi adına birkaç Market Maker şirketi ismi ekliyorum:

• GSR:

GSR, 2013 yılında kurulan ve kripto para piyasalarına likidite sağlayan öncü bir market maker şirketidir. Şirket, algoritmik ticaret, OTC ticaret ve risk yönetimi hizmetleri sunmaktadır.

• Cumberland Mining:

Cumberland Mining, DRW adlı büyük bir global ticaret firmasının bir parçasıdır ve 2014 yılından bu yana kripto para piyasalarında faaliyet göstermektedir. Cumberland, OTC ticaret ve likidite sağlama hizmetleri sunmaktadır.

• B2C2:

B2C2, 2015 yılında kurulan ve kurumsal yatırımcılara kripto para ticareti ve likidite sağlama hizmetleri sunan bir market maker şirketidir. B2C2, algoritmik ticaret ve elektronik OTC ticaret hizmetleri sunmaktadır.

• Wintermute:

Wintermute, 2017 yılında kurulan ve kripto para piyasalarında likidite sağlayan bir market maker şirketidir. Wintermute, spot, vadeli işlem ve opsiyon piyasalarında hizmet vermektedir.

• DV Chain:

DV Chain, kripto para piyasalarında likidite sağlayan ve ticaret hizmetleri sunan bir market maker şirketidir. DV Chain, OTC ticaret, marj ticareti ve risk yönetimi hizmetleri sunmaktadır.

*Bu araştırmayı yaparken incelediğim kaynaklar haricinde sevgili dostum @_Aallii86
'den de faydalandım, kendi adıma katkılarından dolayı teşekkür ederim.