Token Nedir? Token ile Coin Arasında Ne Fark Var?
Kripto para platformları ile ilgili kavramlar başlarda oldukça karmaşık ve anlaşılmaz gibi gözükebilir ama temel kavramları öğrendiğimizde bu dünya göründüğü kadar karmaşık değil. Kripto para dünyası ile ilgili bilgi edinmek için “token” ve “coin” arasındaki belirgin farkları bilmek önem taşıyor. Gelin, kripto para dünyasında sıklıkla duyduğumuz bu kavramları biraz daha inceleyelim.
Coin Nedir?
Coin’leri tanımlamak için önce “Blockchain nedir?” onu anlatalım. Blockchain, dijital bir zincire bağlı olan veri bloklarıdır. Başka bir deyişle, kripto paraların işlem geçmişini kaydeden bir defterdir.
Blockchain, işlemlerin şeffaflıkla ve güvenle gerçekleştiği, merkezi olmayan bir yapıdır. Blockchain’lerin güvenli olarak işlem gerçekleştirebilmesi için kripto madencilerine veya doğrulayıcılarına ihtiyaç vardır. Çünkü kripto paraların bankalar ya da hükümetler gibi işlemleri onaylayan merkezi kuruluşları yoktur. Bu nedenle halka açık blockchain’lere “DeFi” veya “merkeziyetsiz finans” adı verilir.
Blockchain ile ilgili daha ayrıntılı bilgi için Blockchain Nedir, Ne İşe Yarar? başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.
Kripto paraları “coin” ve “token” olarak ikiye ayırabiliriz, bu onların türlerini ifade eder. Coin’ler, Bitcoin gibi bağımsız bir blockchain’e sahip kripto paralardır. Yani dijital finans varlığıdır. Bir blockchain’in kendi yerel parası “coin” olarak adlandırılır. Bazı blok zincirler sadece kendi coin’lerini üretir. Bazıları ise başka coin’lerin de üzerinde işlem yapılmasına olanak tanır.
Biraz daha derinlemesine inceleyelim. En ünlü kripto paranın, birçoğumuzun ismine aşina olduğu “Bitcoin” olduğunu söyleyebiliriz. Bitcoin’in (kısa adıyla “BTC”) kendine ait bir blockchain’i var. 2008’de Satoshi Nakamoto adında kimliği bilinmeyen bir kişi veya bir ekip tarafından geliştirilen Bitcoin, “kriptoloji” adıyla da tanımlayabileceğimiz yeni bir şifrelenmiş dijital para biriminin hayata geçmiş ilk örneği.
Bitcoin’in çıkışının ardından pek çok kripto para ortaya çıktı. Bunlara “altcoin”, yani “alternatif coin” adı verildi. Bitcoin blockchain’i sonrasında da çok sayıda blockchain oluştu. Bunların da en bilineni Ethereum (ETH) oldu. Ethereum blockchain’inin yerel parası, yani coin’i ise “Ether” ismiyle anılıyor. Etherium’un da kendi coin’i var ama Ethereum üzerinden işlem yapabilen başka dijital varlıklar da bulunuyor. İşte bunlara da “token” deniyor.
Kendi blockchain’i olan coin’lere Bitcoin dışında Litecoin (LTC), Bitcoin Cash (BCH), Dash (DASH), Monero (XMR) gibi örnekler sayabiliriz.
Kripto para üretimi merkeziyetsiz bir yapıda gerçekleştiği için kullanıcı temellidir. Yani teknik bilginiz varsa siz de bir kripto para üreticisi olabilirsiniz.
Coin Türleri Nelerdir?
Coin’ler işlevlerine, yaratılış şekillerine ve değerlerine göre bazı türlere ayrılır:
Native Coins (Yerli kripto paralar)
Kendi blockchain’lerinde çalışan ve ağın ana para birimi olarak hizmet veren paralardır. Bitcoin (BTC), Ethereum (ETH) ve Litecoin (LTC) buna örnektir.
Forked Coins (Çatallı kripto paralar)
Mevcut bir blockchain’den bölünerek veya dallara ayrılarak türetilen paralardır. Örnekler arasında Bitcoin Cash (BCH), Bitcoin SV (BSV) ve Ethereum Classic (ETC) yer alır.
Wrapped Coins (Sarılmış Kripto Paralar)
Farklı bir blockchain üzerindeki başka bir varlığı temsil eden paralardır. Kullanıcıların zincirler arası işlevselliğe ve likiditeye erişmesine olanak tanır. Örnekler arasında Sarılmış Bitcoin (WBTC), Wrapped Ethereum (WETH)’u sayabiliriz.
Stablecoins (Stabil Kripto Paralar)
Değerleri para birimi veya altın gibi başka bir varlığın değerine sabitlenen kripto paralardır. Fiyat istikrarını sağlamayı ve oynaklığı azaltmayı amaçlarlar. Mesela Tether (USDT), USD Coin (USDC) gibi.
Token (Jeton) Nedir?
Token’lar coin’lerden farklı olarak belirli bir blockchain’e ait olmayan dijital varlıklardır. Bu varlıklar başka blockchain’ler üzerinden işlem görürler. Aslında teknik açıdan token’lar da kripto paralardır ama kendi blockchain’leri yoktur. Başka blockchain’ler üzerinden çalışırlar.
Buna da bir örnek verelim: “Chainlink” (kısa adıyla LINK) ve “Aave” token’larını ele alalım. Bu varlıkların kendilerine ait bir blockchain’leri yok. Bu token’lar “DeFi” dünyasına ait token’lardır. Ethereum tabanlı blockchain’ler üzerinde de çalışabilirler, akıllı sözleşme işlevine sahip herhangi bir blockchain üzerinde de.
Tabii en popüler blockchain’lerden biri olduğu için Ethereum (ETH)’da çalışan token’lar 200 binden fazla. Bir üreticinin ETH blockchain’inde token oluşturmak için kullanması gereken bir kripto para standardı var. Buna “ERC-20” adı veriliyor. ETH tabanlı ERC-20 token’ları arasında da şunları sayabiliriz: Tether (USDT), Shiba Inu (SHIB) Koinbox, Cronos (CRO) Koinbox, The Sandbox (SAND), Enjin Coin (ENJ), Uniswap (UNI).
Token Türleri Nelerdir?
Token daha geniş bir dijital varlıklar dünyasını temsil ettiği için onun da kendi içinde ayrışan bazı türleri var. Onlara da bir göz atalım.
DeFi Token’ları: Faiz oranlarını otomatik hâle getirmekten sanal gayrimenkulleri satmaya kadar, merkeziyetsiz uygulamaların birçok işlevi gerçekleştirmesini mümkün kılar. Diğer kripto para birimleri gibi saklanabilir veya takas edilebilirler. DeFi token’ları, geleneksel finans sisteminin kredi verme, tasarruf, sigorta, takas gibi işlevlerini yerine getiren kripto tabanlı protokoller dünyasıdır.
Yönetişim Token’ları: Yönetişim tokenleri, sahiplerine kripto ve blockchain projelerinde söz hakkı verir. Compound/COMP, Maker/MKR, TONIC gibi token’lar buna örnektir.
Eşsiz Token’lar (NFT): NFT'ler benzersiz bir dijital veya gerçek varlığın mülkiyet haklarını temsil eder. Sınırlı sayıda dijital sanat eseri yaratmak veya bir video oyununda nadir görülen öğeler gibi benzersiz sanal varlıkları satmak için kullanılırlar. NFT’ler hakkında daha fazla bilgi almak için tıklayın.
Menkul kıymet token'ları: Menkul kıymet token'ları, hisse senetleri ve tahviller gibi geleneksel menkul kıymetlerin dengi olması amaçlanan yeni bir varlık sınıfıdır. Genel olarak bu token'lar, bir broker'a (aracı kuruma) gerek olmaksızın bir şirkette veya diğer girişimlerde (örneğin gayrimenkul) hisse satmak üzere kullanılır.
Token ve Coin Arasındaki Diğer Farklar
- Token’lar, blockchain uygulamaları ve platformlarında, kullanıcıların belirli hizmetler ve ücretler için ödeme yapmalarına olanak sağlar. Coin'ler ise genellikle dijital para birimlerini temsil eder ve kripto paraların temel birimleridir.
- Coin'ler kendi protokollerinin kurallarına ve topluluklarının fikir birliğine göre yönetilirler. Bu, kullanıcılara işlemleri ve fonları konusunda daha fazla özgürlük ve gizlilik sağlar. Token'lar ise genellikle özel blockchain projeleri veya platformlarının bir parçası olarak oluşturulur ve bu projelerin belirlediği kurallara tabidir.
- Coin'ler transfer edilemez, sadece değerleri transfer edilmiş olur. Ancak token’ları bir borsadan başka bir borsaya transfer ettiğinizde token’ların kendisini transfer edersiniz.
- Token’ların piyasaya sürülmesi, coin’lerden çok daha hızlı ve kolaydır. Geçici veya tekil kullanım durumları için fazlasıyla yeterlidirler. Coin'ler ise kendi blockchain'lerinde çalışır ve kendi kripto ekosistemlerini oluştururlar.
- Coin’lerin ana kullanım amacı değer saklamak ve transfer etmektir. Coin’ler kişiler arasında para birimi olarak kullanılabilir. Token’ların kullanımı ise çok çeşitlidir. Bazı token’lar belirli bir projenin hizmetlerine erişim için, bazıları ise oy hakları, ödüller veya sahiplik için kullanılabilir.
- Coin’ler, kendi bağımsız blok zincirlerinde işlem gördüğü için işlem hızı ve ücretleri, o coin’in protokolüne bağlı olarak değişebilir. Token’lar ise başka blockchain’lerde çalıştığından, işlem hızı ve ücretleri ana blockchain’in kapasitesine bağlı olabilir.
Blockchain, kripto para piyasası, metaverse ve NFT’ler hakkında daha fazla bilgi edinmek için “Yatırımcı Rehberi”mizin Fintech kategorisine mutlaka göz atın!
